Pracownicze programy emerytalne

Pracownicze Programy Emerytalne - dobrowolna forma grupowego i długoterminowego gromadzenia środków. Oszczędzanie jest organizowane przez pracodawcę, a uczestnikami są pracownicy. Przeznaczone do wypłaty środki nie stanowią części emerytury, definiowane są jako element szeroko rozumianego świadczenia na starość.

Nazywane inaczej, Zakładowe Plany Emerytalne mają swoje miejsce w systemach prawa od połowy XIX wieku. Taka forma oszczędzania wynikała z braku alternatywnych i dostępnych dla pracowników indywidualnych metod zabezpieczenia na przyszłość, później natomiast zaczęła służyć podniesieniu standardu życiowego ponad podstawową emeryturę. W Polsce, pracownicze programy emerytalne pojawiły się w okresie dwudziestolecia międzywojennego, a ich obecny kształt został nadany dopiero w 1999 roku, wraz z wdrożeniem reformy emerytalnej, która miała na celu podział ryzyka starości pomiędzy państwo, pracodawcę i pracownika.

TL;DR

Pracownicze Programy Emerytalne (PPE) to dobrowolna forma oszczędzania, organizowana przez pracodawcę dla pracowników. PPE mają miejsce w III filarze systemu emerytalnego i są zarządzane przez prywatne instytucje finansowe. Istnieją cztery formy PPE: pracowniczy fundusz emerytalny, umowa z funduszami inwestycyjnymi, umowa zakładem ubezpieczeń i umowa z zagranicznym zarządzającym. Uczestnikiem programu mogą być różne grupy pracowników. Składki dzielą się na podstawowe i dodatkowe. Wypłata zgromadzonego kapitału może nastąpić jednorazowo lub w ratach, po spełnieniu określonych kryteriów. Istnieje również możliwość wypłaty transferowej. Zachęty do uczestnictwa w programie to niskie koszty, ulgi podatkowe, lepszy wizerunek firmy itp., natomiast ograniczeniem jest brak powszechności programów i obawy pracowników dotyczące ryzyka inwestowania.

Obecna struktura

Obecnie, Pracownicze Programy Emerytalne znajdują się w III filarze systemu emerytalnego, którym zarządzają prywatne instytucje. W trakcie organizowania programu, pracodawca jest zobowiązany do wyboru instytucji finansowej, która będzie gromadzić i zarządzać wprowadzanymi środkami.

Wyróżniamy cztery formy prowadzenia pracowniczych programów emerytalnych:

• pracowniczy fundusz emerytalny - utworzony przez pracodawcę, specjalnie w celu zarządzania środkami,
• umowa z funduszami inwestycyjnymi - zarządzającym jest fundusz inwestycyjny,
• umowa zakładem ubezpieczeń - zarządzającym jest zakład ubezpieczeń na życie,
• umowa z zagranicznym zarządzającym.

W Polsce nie funkcjonuje jeszcze ani jeden pracowniczy program emerytalny w formie zarządzania zagranicznego.

Zasady i rodzaje pracowniczych programów emerytalnych

Na podstawie ustawy z dnia 20 kwietnie 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych uczestnikiem programu może być:

• osoba zatrudniona, w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, spółdzielczej umowy o pracę,
• osoba zatrudniona na podstawie umowy zawartej w wyniku powołania lub wyboru do organu reprezentującego osobę prawną,
• członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
• osoba wykonująca pracę nakładczą,
• osoba fizyczna wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług,
• członek rady nadzorczej wynagradzany z tytułu pełnienia tej funkcji.

Składki dzielą się na podstawowe i dodatkowe:

1. podstawowa składka jest finansowana przez pracodawcę, a jej kwota nie może przekroczyć 7% wynagrodzenia pracownika biorącego udział w programie,
2. uczestnik może zgłosić chęć składki dodatkowej, której wysokość zostanie określona w specjalnej deklaracji złożonej przez pracownika.

W ramach PPE, pracodawcy mogą utworzyć dwa rodzaje programów emerytalnych:

1. program zakładowy - forma indywidualna prowadzona przez jednego pracodawcę,
2. program międzyzakładowy - wspólnie z innymi pracodawcami, którzy zdecydowali się na realizację programu na jednakowych warunkach.

Wypłata zgromadzonego kapitału

Uzyskanie dostępu do zgromadzonych środków może nastąpić jednorazowo lub w ratach, po spełnieniu określonych kryteriów:

• osiągnięcie wieku 55 lat, nabycie praw do emerytury i złożenie wniosku,
• osiągnięcie wieku 60 lat i złożenie wniosku,
• osiągnięcie 70 lat, ustanie zatrudnienia u pracodawcy prowadzącego program, bez konieczności składania wniosku,
• w przypadku śmierci uczestnika programu, na wniosek osoby uprawnionej.

Istnieje również wypłata transferowa, która polega na przeniesieniu zgromadzonych środków do innego programu lub na indywidualne konto emerytalne. Wypłaty transferowej można dokonać w sytuacji ustania zatrudnienia lub gdy pracodawca dokonuje likwidacji programu.

Zachęty i bariery uczestnictwa w programie

J. Petelczyc wyróżnia czynniki sprzyjające przystępowaniu do pracowniczych programów emerytalnych zarówno ze strony pracodawcy, jak i pracownika, przede wszystkim są to:

Pracodawca	Pracownik
niskie koszty prowadzenia programu	wypracowanie dodatku do emerytury
istniejące ulgi podatkowe	możliwość dziedziczenia odłożonych środków
lepszy wizerunek firmy	pewność uzyskania świadczenia
zwiększenie lojalności pracownika	dostęp do informacji o zgromadzonych oszczędnościach

Ograniczeniem pozostaje jednak brak powszechności programów, a co za tym idzie, brak presji ze strony pracodawców, aby taki program utworzyć. Z kolei dla pracowników barierą może być postrzeganie zbyt dużego ryzyka w związku z inwestowaniem własnych środków, a także przedkładanie bieżącej konsumpcji nad oszczędzanie.

Pracownicze programy emerytalne — artykuły polecane

Pracownicze plany kapitałowe — Pracowniczy program emerytalny — Emerytura — Świadczenie socjalne — Indywidualne konto emerytalne — Ubezpieczenia społeczne — Fundusz emerytalny — Ubezpieczenie emerytalne — Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych — Opcja waniliowa

Bibliografia

• KNF (2018), Pracownicze Programy Emerytalne w 2018 roku, Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, Warszawa
• Krajewski M. (2014), Pracownicze Programy Emerytalne. Charakterystyka prawna, Uniwersytet Łódzki
• Petelczyc J. (2015), Tworzenie pracowniczych programów emerytalnych w Polsce - zachęty i bariery, Instytut Polityki Społecznej, Uniwersytet Warszawski
• Popek M., Szymański M. (2012), Pracowniczy program emerytalny. Czy to się opłaci?, Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa
• Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych Dz.U. 2004 nr 116 poz. 1207

Autor: Natalia Przychodzeń

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.