Cena równowagi

Cena równowagi - to cena przy której wielkość podaży oferowanej przez sprzedających odpowiada wielkości popytu zgłaszanego przez kupujących.

Popyt i podaż są reprezentowane na rynku przez kupujących i sprzedających. Ich zachowania są ściśle związane, ponieważ popyt i podaż konkurencyjnie na siebie oddziałują co sprawia, że mechanizm rynkowy działa. Aby uzyskać obraz tego rynku i móc go przeanalizować, należy ukazać jednocześnie zachowania producentów i konsumentów na tym samym rynku. Nanosząc krzywą popytu i podaży na jeden wykres, ukaże nam się zależność występująca między kupującymi a sprzedającymi (G. Grotkowska, L.Wincenciak 2017).

Cena jest funkcją popytu i podaży: P=f (D, S)

Jak widać na rys. 1. krzywa popytu przecina się z krzywą podaży w punkcie E. Jest to tzw. punkt równowagi wyznaczony przez cenę równowagi. Oznacza to, że przy tej cenie wszystkie transakcje mogą być zrealizowane.

Równowaga rynkowa jest więc sytuacją, gdy raz osiągnięty poziom ceny i wielkości równowagi będzie trwał aż do momentu, w którym nastąpi zmiana jednego (lub więcej) niecenowego czynnika wpływającego na popyt i podaż. Faktycznie równowaga rynkowa oznacza, że wielkość popytu odpowiada wielkości podaży, a zjawisko to można zaobserwować wyłącznie w chwili kiedy istnieje jedna cena (cena równowagi).

W praktyce osiągnięcie równowagi rynkowej jest niezwykle trudne. Wymaga to stworzenia sytuacji, w której konsumenci zgłaszają popyt na dane dobra, wielkości ilości wyprodukowanych przez sprzedających przy danej cenie. Spowodowane to jest faktem, że bardzo wiele czynników wpływa na wielkość popytu i podaży. Rynek używając różnych dostępnych sobie narzędzi stara się doprowadzić do osiągnięcia równowagi, jednak najczęściej mamy do czynienia z nadwyżką bądź niedoborem na rynku.

TL;DR

Cena równowagi jest ceną, przy której popyt i podaż na rynku są sobie równe. Równowaga rynkowa jest trudna do osiągnięcia ze względu na wiele czynników wpływających na popyt i podaż. W przypadku nadwyżki, ceny spadają, a ilość zakupów rośnie, a w przypadku niedoboru, ceny rosną, a ilość zakupów maleje. Rynkowa równowaga reguluje się automatycznie na skutek działań kupujących i sprzedających. Równowaga ma dobre skutki, ponieważ pozwala na realokację dóbr i polepszenie sytuacji niektórych ludzi bez pogarszania sytuacji innych.

Cena równowagi a nadwyżka

Rys. 1. Cena równowagi

W sytuacji wystąpienia nadwyżki rynkowej producenci, którzy nie są w stanie sprzedać swoich produktów, będą musieli konkurować ze sobą oferując, sprzedaż po niższej cenie, zmuszając innych producentów do naśladownictwa. Tak jak proces konkurencji spycha ceny w dół, tak ilość dobra którą konsumenci będą skołonni kupić, będzie rosnąć, podczas gdy ilość towaru, którą producenci będą chcieli sprzedać, zmniejszy się. Wynikiem tego będzie kurczenie się nadwyżki aż do momentu, w którym zostanie ona całkowicie wyeliminowana.

Cena równowagi a niedobór

W przypadku niedoboru konkurencja skoryguje różnice między planami nabywców i sprzedawców. Nabywcy którzy chcą kupić dane dobro, będą proponować coraz wyższe ceny. Gdy cena wzrośnie dostawy zwiększają się, ponieważ opłacalność produkcji będzie coraz lepsza. Jednocześnie jednak zmniejszy się popyt. Niektórych nabywców nie będzie stać na zakup drożejących dóbr i będą szukać substytutów, które będą względnie tańsze. Przy cenie równowagi niedobór rynkowy zostanie wyeliminowany. Rynek powróci do równowagi. Nabywcy nie będą mieli powodów, by płacić jeszcze wyższe ceny, ponieważ będą mogli kupić wszystkie dobra przy tej cenie. Sprzedawcy z kolei nie będą mieć powodu, aby zwiększać produkcję, będą mogli bowiem wszystko sprzedać, co chcą przy tej cenie.

Autoregulacja równowagi

Kiedy cena produktu jest różna od ceny równowagi, obrót na rynku jest ograniczony albo zachowaniem kupujących, gdy cena znajduje się powyżej poziomu równowagi, albo zachowaniem sprzedających, gdy cena jest niższa od tego poziomu. Jeżeli cena różni się od ceny równowagi, to co najmniej jedna strona uczestników obrotu nie jest usatysfakcjonowana. Jeśli ceny znajdują się powyżej poziomu równowagi to sprzedający nie sprzedają tyle, ile by chcieli. Reakcją nieusatysfakcjonowanych sprzedawców jest obniżanie cen, które będzie trwało do czasu aż cena nie spadnie do poziomu równowagi. Gdy cena równowagi jest zbyt niska, to kupujący nie są usatysfakcjonowani. W tych warunkach sprzedający wiedzą, że mogą podwyższyć ceny i nadal sprzedawać tyle ile chcą. Ten nacisk na podwyższenie cen trwa aż do chwili osiągnięcia wielkości równowagi. Inaczej mówiąc, klienci zaczną się między sobą licytować w nadziej zaspokojenia popytu. Niezwykłość procesu równowagi polega na tym, że nikt świadomie go nie planuje ani nim nie kieruje. Rzeczywiste działanie planowane przez klientów i producentów prowadzące do osiągnięcia powodu równowagi są niewiarygodnie złożone. Regulacja równowagi odbywa się mniej lub bardziej automatycznie, na skutek naturalnych reakcji zainteresowanych własną korzyścią jednostek na nadwyżkę podaży lub nadwyżkę popytu.

Dobroczynne skutki równowagi

Wziąwszy pod uwagę takie same cechy - upodobania, zdolności, wiedzę, dochody i tak dalej - kupujących i sprzedających, równowaga pociąga za sobą pewne interesujące skutki. W szczególności można powiedzieć, że realokacja nie może polepszyć sytuacji jednych ludzi, nie pogarszając zarazem sytuacji innych. Jednak jeśli cena i ilość produktu osiągają wartości odmienne od poziomu równowagi, to zawsze możliwa jest taka realokacja, dzięki której można polepszyć sytuację przynajmniej części ludzi, nie pogarszając przy tym sytuacji innych. Niezależnie od tego, czy cena początkowa jest wyższa, czy niższa od wartości równowagi, zawsze można zawrzeć transakcje, na której skorzystają wszyscy uczestnicy rynku (D. Begg 2003)

Cena równowagi — artykuły polecane

Wolny rynek — Cena maksymalna — Mechanizm rynkowy — Dyskryminacja cenowa — Nadwyżka — Popyt sztywny — Cena minimalna — Elastyczność cenowa popytu — Efekt zewnętrzny — Miary asymetrii

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Buczyńska T. (2007), Mikroekonomia, Wydawnictwo Szkolne PWN, Łódź
• Czarny E. (2006), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Grotkowska G., Wincenciak L. (2017), Powtórka z mikroekonomii, Wydział Nauk Ekonomicznych UW, Warszawa