Samoocena

Samoocena - to uogólniona postawa w stosunku do samego siebie, która wpływa na nastrój, oraz wywiera wpływ na cechy psychologiczno-fizyczne.

Samoocena to postawa wobec własnego "JA". Kiedy jest wysoka to istnieje przekonanie, że jest się wystarczająco wartościowym i dobrym człowiekiem. Nie oznacza to jednak tego, że ktoś uważa się za lepszego od innych. Natomiast kiedy ktoś ma niską samoocenę to odrzuca swoje "JA" i jest z siebie niezadowolony. Jest to cecha względnie stała. Jej poziom może być diagnozowany przy pomocy Skali Samooceny SES Rosenberga.(Turska-Kawa A., Wojtasik W. 2010, s. 103)

Osoba badana skalą SES Rosenberga ocenia jak bardzo zgadza się z dziesięcioma zdaniami typu: "Jestem osobą wartościową przynajmniej w takim stopniu jak inni ludzie", "Mam wiele wartościowych cech", "Jestem pozytywną osobą", itp. Zdania ocenia za pomocą skali ocen w przedziale od 1 do 5 gdzie 1 oznacza "zdecydowanie się nie zgadzam", natomiast 5 oznacza "zdecydowanie się zgadzam". Wskaźnik skali określa się sumując punkty. Maksymalna liczba punktów to 50. Im wyższa wartość, tym wyższa jest samoocena. Natomiast niska końcowa ilość punktów świadczy o niskiej samoocenie badanego.(J Trzebiński 2012, s. 338)

TL;DR

Samoocena to postawa wobec samego siebie, która wpływa na nastrój i cechy psychologiczno-fizyczne. Może być wysoka (poczucie wartości) lub niska (niezadowolenie z siebie). Skala SES Rosenberga pomaga diagnozować poziom samooceny. Samoocena może być wyrażona w aspektach wysokości i pewności. Wysoka samoocena pozwala śmiało wyrażać i zaspokajać potrzeby. Afirmacja i ćwiczenia autentyczności pomagają poprawić samoocenę i zaakceptować siebie. Pokonywanie strachu i obaw jest kluczowe dla rozwoju osobistego.

Postawy samooceny

Psycholodzy wyróżniają dwa rodzaje postaw związanych z samooceną ogólną:

• samoakceptacja (postawa optymistyczna nacechowana wiarą, nadzieją, szacunkiem do samego siebie)
• samoodtrącenie (jest to postawa, w której człowiek ma poczucie własnej winy, krzywdy, osoba taka nie widzi swoich sukcesów, przecenia porażki, dąży do poniżenia siebie a czasami wręcz się nienawidzi)

Aspekty samooceny

Samoocena może być wyrażona w dwóch aspektach - wysokości i pewności. Tak, więc samoocena może być:

• zawyżona i pewna (osoby pewne siebie, bez zaburzeń własnej osobowości)
• zawyżona i niepewna (osoby z pozoru pewne, lecz łatwo mieniące swoje poglądy na swój temat)
• zaniżona i niepewna (osoby z zaburzeniami, często nienawidzą siebie

Jakość dokonywanej samooceny zależy w głównej mierze od wychowania.

Czynniki wpływające na postrzeganie

Na właściwy obraz samego siebie składają się następujące czynniki:

• akceptacja siebie
• poczucie własnej wartości
• poczucie własnych możliwości

Akceptacja siebie (afirmacja) - jest jednym z najważniejszych zagadnień związanych z własnym rozwojem. Stanowi klucz i podstawę do dalszego działania. Wiąże się z akceptowaniem swoich mocnych i słabych stron oraz umiejętnym ich wykorzystywaniu w życiu. Poczucie własnej wartości - jest kluczowe w nawiązywaniu relacji z innymi ludźmi, ponieważ człowiek postrzega inne osoby poprzez pryzmat samego siebie. Jeżeli dana osoba lubi siebie, akceptuje i widzi w sobie dobro to dostrzega je także w otoczeniu i takich właśnie cech szuka u innych.(B. Andrzejewska 2014, s. 4-5)

Często zdarza się sytuacja, w której osoba posiadająca wiele kompleksów stara się 'zagłuszyć' je poniżając i obrażając innych. Niska samoocena wpływa na to, że dostrzega się w otoczeniu więcej złych cech. Sprawia, że człowiek staje się krytyczny względem innych i złośliwy. Najlepiej obrazuje to zasada lustra - osoba pozytywnie nastawiona przyciąga więcej życzliwych ludzi, natomiast człowiek o negatywnym nastawieniu przyciąga do siebie problematyczne osoby.(B. Andrzejewska 2014, s. 5-6)

"Zaburzenia poczucia własnej wartości powstaje zazwyczaj na podstawie komunikatów podważających wartość dziecka, jakie dostaje ono od osób znaczących (np. rodziców, opiekunów). Początkowo np. dziecko jest uważane za cenne samo w sobie, dlatego że jest i dostaje komunikaty od otoczenia stosowne do takiego sposobu jego postrzegania. Z czasem jednak dziecko orientuję się, że wartość jego jako człowieka zależy w głównej mierze od czynników zewnętrznych lub od konkretnych działań, czy umiejętności. Tak wychowane dziecko stara się sprostać wymaganiom, jakie stawia przed nim życie".

Ćwiczenia

Dzięki wysokiej samoocenie człowiek jest w stanie śmiało wyrażać i zaspokajać swoje potrzeby. Taka osoba wie, że ma prawo i zasługuje na szczęście. Punkt widzenia może ulec zmianie - warto więc pracować nad sobą.

Afirmacja, np. poprzez wypisywanie karteczek o swoich pozytywnych cechach, wypowiadanie pozytywnych zdań jest skuteczna i wpływa na poprawę samooceny. Jednak bardzo ważne jest skupienie się na tym, aby nie wypowiadać tych zdań mechanicznie, wyłączając przy tym swoją świadomość. Aby afirmacja była skuteczna trzeba czuć to, o czym się mówi i do tego wszystkiego dołączyć swoje emocje. Pozytywne emocje wpływają na to, że wypowiadane zdania bardziej docierają do człowieka i bardziej się z nimi utożsamia.(B. Andrzejewska 2014, s. 10)

Aby zaakceptować siebie trzeba zastosować 5 zasad autentyczności: poznać siebie, przeobrazić swój strach, wyrazić siebie, być odważnym i cieszyć się z tego, kim się jest. Obawy dotyczące porażki mają wpływ na zdolność do bycia sobą i podejmowania nowych wyzwań. Bardzo ważne jest pracowanie nad pokonywaniem własnego strachu i barier.

Ćwiczenie na oswojenie się ze strachem przed zmianami:

• Krok 1 - na początek należy pomyśleć o czymś, co od dawna chciało się zrobić/powiedzieć, ale powstrzymywał przed tym strach oraz zapisać to.
• Krok 2 - zastanowienie się nad tym, jakie są rzeczywiste obawy przed zrobieniem czegoś oraz skupienie się nad tym odczuciu.
• Krok 3 - refleksja nad tym, czy jest jakiś plus w całej tej sytuacji oraz co można docenić w związku z występowaniem tych obaw.

Zbliżenie się do strachu przed zmianami pozwoli go zaakceptować i doda odwagi do działania.(M. Robbins 2012, s. 125)

Samoocena — artykuły polecane

Pewność siebie — Wielka piątka — Inteligencja emocjonalna — Pozytywne myślenie — Podstawowy błąd atrybucji — Mentor — Makiawelizm — Dysonans poznawczy — Empatia

Bibliografia

• Andrzejewska B. (2015), Samoakceptacja, Self-Publisher
• Fila-Jankowska A. (2009), Samoocena autentyczna, co ukrywamy przed sobą, SWPS, Warszawa
• Łaguna M. (2012), Satysfakcja z życia i satysfakcja z pracy a motywacja do podejmowania szkoleń: Doniesienie z badań, Psychologia Jakości Życia, tom 11, nr 2
• Oleś P. (2012), Psychologia człowieka, Przegląd psychologiczny, Tom 55, nr 1
• Reber A. (2002), Słownik psychologii, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa
• Robbins M. (2012), Bądź sobą. Autentyczność jest w cenie. Helion, Gliwice
• Trzebiński J. (2012), Poziom samooceny, Przegląd psychologiczny, Tom 55, nr 4
• Turska-Kawa A., Wojtasik W. (2010), Postawy wyborcze, a samoocena, Unikat2, Katowice

Autor: Marcin Szarek, Agnieszka Kępa