Wielka piątka

Wielka Piątka jest to powszechnie akceptowany model opisu osobowości w kategoriach cech. McCrae i Costa autorzy Wielkiej Piątki, przekonują, że na uniwersalną strukturę osobowości składa się pięć podstawowych cech, swoistych wymiarów osobowości: ekstrawersja, ugodowość, sumienność, neurotyczność i otwartość na doświadczenia. Wielka Piątka jest prostym i uniwersalnym modelem struktury osobowości. Porządkuje teorie cech oraz inspiruje badania na temat różnic indywidualnych.

TL;DR

Wielka Piątka to model opisu osobowości oparty na pięciu podstawowych cechach: ekstrawersji, ugodowości, sumienności, neurotyczności i otwartości na doświadczenia. Istnieją kwestionariusze osobowości, takie jak NEO-PI-R i NEO-FFI, które służą pomiarowi tych cech. Model ten jest prosty i uniwersalny, i pomaga w badaniach na temat różnic indywidualnych.

Pięć podstawowych wymiarów osobowości

• Ekstrawersja charakteryzuje się poprzez "jakość i ilość interakcji społecznych oraz poziom aktywności, energii i zdolność do odczuwania pozytywnych emocji". Ekstrawertycy są rozmowni i przyjacielscy, wykazują pogodny nastrój i wysoki optymizm. Natomiast osoby introwertyczne unikają kontaktów społecznych, co nie oznacza pesymizmu tej osoby czy poczucia szczęścia. Chodzi tutaj o pewną nieśmiałość i skrytość oraz potrzebę przebywania w samotności.
• Ugodowość wymiar ten opisuje pozytywne lub negatywne nastawienie do innych ludzi, jest to rodzaj orientacji personalnej przejawiającej się w altruizmie lub antagonizmie oraz odczuwanych uczuciach, myślach i działaniach. Innymi słowy osoby ugodowe są sympatyczne wobec innych i chętne do udzielania pomocy oraz są przekonane, że inni ludzie prezentują taką samą postawę. Tymczasem osoby mało ugodowe są egocentryczne, sceptyczne wobec ludzkich intencji i nastawione rywalizacyjnie.
• Sumienność określa stopień zorganizowania, wytrwałości i motywacji w działaniach zorientowanych na osiągnięcie celu, opisuje stosunek człowieka do pracy. Osoby o dużej sumienności charakteryzują się silną wolą, są zmotywowane do działania i wytrwałe w realizacji celów. Postrzegane są przez innych jako osoby skrupulatne i rzetelne. Często odnoszą sukcesy w pracy. Równocześnie nasilenie tej cechy wiąże się z pracoholizmem, perfekcjonizmem czy zdeterminowaniem do utrzymania porządku. Z kolei osoby o niskiej sumienności odznaczają się mniejszym nasileniem cech wymienionych powyżej.
• Neurotyczność to wymiar odzwierciedlający przystosowanie emocjonalne vs. niezrównoważenie emocjonalne. Neurotyczność oznacza podatność na doświadczanie negatywnych emocji, takich jak strach, niezadowolenie, gniew, zmieszanie, poczucie winy i wrażliwość na stres psychologiczny. Osoby neurotyczne są skłonne do irracjonalnych zachowań, nie potrafią kontrolować emocji oraz słabiej radzą sobie ze stresem. Natomiast osoby charakteryzujące się niską neurotycznością są stabilne emocjonalnie, spokojne, zrelaksowane i zdolne do radzenia sobie ze stresem.
• Otwartość na doświadczenia jest to wymiar określający skłonność jednostki do poszukiwania nowych doświadczeń życiowych, ciekawość poznawczą i tolerancję wobec nowości. Osoby o wysokiej otwartości na doświadczenia są zaciekawione światem zewnętrznymi oraz zjawiskami zewnętrznymi, równocześnie odznaczają się większą liczbą doświadczeń i przeżyć. tymczasem osoby o niskiej otwartości na doświadczenia są bardziej konwencjonalne w zachowaniu i bardzo konserwatywne w poglądach.

Kwestionariusze osobowości

Powstał szereg metod, które służą pomiarowi pięciu cech osobowości. Pozwalają one na analizę roli cech osobowości w funkcjonowaniu osoby oraz przyczyniają się do rozwoju teorii cech doprecyzowując ją. Najbardziej spopularyzowaną wersją Pięcioczynnikowego Modelu Osobowości jest model opracowany przez McCrae i Coste. Opracowali oni kwestionariusze NEO-PI-R (NEO Personality Inventory Revised) oraz NEO-FFI (NEO Five Factor Inventory). NEO-FFI stanowi 60 twierdzeń o charakterze samoopisowym, które badany ocenia na skali pięciostopniowej. Pozycje tworzą 5 skal mierzących: neurotyczność, ekstrawersję, otwartość na doświadczenie, ugodowość i sumienność… Zawadzki B. i In. 1998, obwoluta… Natomiast NEO-PI-R obejmuje 240 twierdzeń, które badany ocenia na skali pięciostopniowej. Odnoszą się one do pięciu czynników osobowości, a w ramach każdego z nich do sześciu składników, są to:

• Neurotyczność - lęk, agresywna wrogość, skłonność do depresji, nadmierny krytycyzm, impulsywność i nadwrażliwość,
• Ekstrawersja - serdeczność, towarzyskość, asertywność, aktywność, poszukiwanie doznań i emocje pozytywne,
• Otwartość na doświadczenia - wyobraźnia, estetyka, uczucia, działanie, idee i wartości,
• Ugodowość - zaufanie, prostolinijność, altruizm, ustępliwość, skromność i skłonność do rozczulania się,
• Sumienność - kompetencja, skłonność do porządku, obowiązkowość, dążenie do osiągnięć, samodyscyplina i rozwaga.

Wielka piątka — artykuły polecane

Inteligencja emocjonalna — Typy osobowości — Samoocena — Test osobowości — Pozytywne myślenie — Frustracja — Kultura organizacyjna — Cechy osoby przedsiębiorczej — Pewność siebie

Bibliografia

• Kraczla M. (2017), Osobowość jako czynnik zachowań menedżerskich świetle teorii wielkiej piątki, Zeszyty naukowe politechniki śląskiej, nr kol. 1980
• Siuta J. (2006), NEO-PI-R Inwentarz osobowości Paula T. Costy Jr i Roberta R. McCrae. Adaptacja Polska, Pracownia testów psychologicznych polskiego towarzystwa psychologicznego. Obwoluta
• Spirling L., Persaud R. (2003), Extraversion as a Risk Factor, Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, Vol. 42, No. 2
• Stęplewska A., Myśliwiec J., Jakiela K., Mróz-Jaskóła K. (2012), Psychologia Rozwojowa, tom 17, nr 3
• Strus W., Cieluch J. (2014), Poza wielką piątkę - przegląd nowych modeli struktury osobowości, Polskie Forum Psychologiczne, tom 19, nr 1
• Zawadzki B., Strelau J., Szczepaniak P., Śliwińska M. (1998), NEO-FFI Inwentarz osobowości Paula T. Costy Jr i Roberta R. McCrae. Adaptacja Polska, Pracownia testów psychologicznych polskiego towarzystwa psychologicznego. Obwoluta
• Cieluch J., Łaguna M. (2014), Wielka piątka i nie tylko. Cechy osobowości i ich pomiar, Roczniki Psychologiczne XVII nr 2

Autor: Mikołaj Dorman, Łukasz Drosdek, Hubert Chojecki, Marta Bożętka