Ekonomia klasyczna

Ekonomia klasyczna w literaturze występuje również pod pojęciem "szkoły klasycznej". Nazwa ta sygnalizuje czytelnikowi dwa zagadnienia. Pierwsze "szkoła" dotyczy nauczania związanego z konkretnym mistrzem, natomiast drugi człon "klasyczna" określa ją jako wyjątkową, wzorcową i doskonałą. Stanowi również ważny punkt odniesienia do wszystkich późniejszych doktryn ekonomicznych. Ekonomia klasyczna to nurt w ekonomii mający swój początek pod koniec XVIII wieku. Główni przedstawiciele tego nurtu to: William Petty, Adam Smith, David Ricardo, Thomas Malthus, Jean Babtiste Say, John Stuart Mill. Ekonomia ta zajmowała się głównie podażą i kosztami.

TL;DR

Ekonomia klasyczna, zwana również szkołą klasyczną, to nurt w ekonomii, którego głównymi przedstawicielami byli m.in. Adam Smith, David Ricardo i John Stuart Mill. Skupiała się na podaży i kosztach, a główne założenia dotyczyły działania niewidzialnej ręki rynku, podziału pracy i swobodnej wymiany handlowej. Szkoła klasyczna miała duży wpływ na rozwój społeczeństwa i gospodarki, a jej przedstawiciele w Polsce to m.in. F. Słotwiński i F. Skarbek.

Geneza ekonomii klasycznej

Za jego początek uważa się rok 1776 kiedy to szkocki filozof Adam Smith opublikował swe dzieło pt: " Badania nad naturą i przyczynami bogacenia się narodów". A. Smith zaprezentował pogląd, że tak jak planety krążą po swoich orbitach i są zabezpieczane przed zderzeniem przez niewidzialne siły grawitacji, tak ludzie mogą prowadzić bezpiecznie swe ekonomiczne interesy dzięki "niewidzialnej ręce rynku" jako określenia dla pozytywnych efektów działania konkurencji mimo że poszczególne jednostki nie kierują się w swoich działaniach poszukiwaniem korzyści społecznej. Dzieło zawierało swoisty system naukowy opierający się na dotychczasowych zrębach, ale również był rozwinięciem przedstawiającym jako główny problem bogactwo, które nie było postrzegane jako kruszec szlachetny, ale jako wszelki wynik pracy ludzkiej. Smith wskazywał także na konieczność podziału pracy co pozwalało na redukcję traconego czasu oraz zwiększenie zręczności robotników w efekcie prowadzący do wzrostu produkcji. Do podstawowych poglądów Smitha nawiązał kilkadziesiąt lat później David Ricardo, który swe poglądy kształtował na podstawie obserwacji kapitalizmu manufakturowego oraz przewrotu przemysłowego w Anglii, który spowodował znaczny rozwój potencjału produkcyjnego oraz ukazanie różnic klasowych społeczeństwa. D. Ricardo w pracy pt: "Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania" w roku 1817 dokonał dogłębnej analizy istoty renty ekonomicznej, która w prawie niezmienionej formie przetrwała do czasów obecnych, a także przedstawił teorię wartości opartej na pracy. Jednakże największym osiągnięciem tego przedstawiciela było opracowanie działania praw rządzących podziałem produktu społecznego między poszczególne grupy, w postaci pracy dla robotników, zysków dla kapitalistów oraz renty dla właścicieli ziemskich. Ricardo głosił potrzebę swobodnej wymiany handlowej krajów z całym światem co sprzyja wzrostowi gospodarczemu, był zwolennikiem zniesienia ceł na zboże. Stworzył także teorie kosztów komparatywnych, w której wskazał, że korzyści z handlu zagranicznego mogą osiągać kraje o różnym stopniu rozwoju. Koniec funkcjonowania ekonomii klasycznej przypada na początek lat siedemdziesiątych XIX.

Człowiek w koncepcji ekonomii klasycznej

W teorii szkoły klasycznej jasno określono miejsce człowieka, przedsiębiorcy i państwa w życiu społeczno - gospodarczym. To właśnie wtedy powstała teorii homo oeconomicus, która znalazła podatny grunt w czasie kryzysu wartości chrześcijańskich i w okresie wczesnego kapitalizmu. Teoria homo oeconomicus stawiała na silny indywidualizm gospodarczy, a rola państwa w teorii ekonomii klasycznej ograniczała się do roli opiekuna wolności obywatelskich.

Wkład poszczególnych mistrzów szkoły klasycznej do teorii ekonomii klasycznej

Mistrzowie ekonomii klasycznej tworzyli jasny system społeczno - gospodarczy, jednocześnie tworząc różnorodne metody badawcze. Można wyszczególnić opracowane przez nich następujące metody:

• Adam Smith - połączył opis z dedukcją,
• David Ricardo - połączył metodę abstrakcji z dedukcją,
• John Stuart Mill - rozbudował indukcję, tworząc nowe hipotezy i weryfikując je empirycznie.

Wpływ ekonomii klasycznej na ogół społeczeństwa

Ekonomia klasyczna skupia się na procesach produkcji, tworzenia i podziału wartości. Powstanie ekonomii klasycznej wiązało się z odejście od rolnictwa jako najlepszego sposobu bogacenia się. Ekonomia klasyczna zajmowała się ponadto zagadnieniami dotyczącymi uprzemysłowienia, urbanizacji, przeludnienia i biedotą ludności. Doktryny ekonomii klasycznej przyczyniły się do wzrostu gospodarczego, a zapoczątkowane przez nią przemiany dotyczyły wielu aspektów życia społecznego m. in.: sfery religijnej, pozycji społecznych w społeczeństwie oraz instytucji prawnych.

Przedstawiciele szkoły ekonomii klasycznej w Polsce

Do przedstawicieli ekonomii klasycznej w Polsce można zaliczyć F. Słotwińskiego oraz F. Skarbka. Inspirowani Adamem Smithem przenosili jego poglądy na ziemie polskie. F. Skarbek ponadto opracował teorie skarbowe oparte na założeniach szkoły klasycznej. Ustanowił on następujące zasady, którymi powinny się charakteryzować podatki, a powinny on być:

• umiarkowane,
• sprawiedliwie rozłożone,
• łatwe i niekosztowne,
• nie powinny szkodzić przemysłowi krajowemu,
• nie powinny być sprzeczne z zasadami moralności.

Ekonomia klasyczna — artykuły polecane

Adam Smith — Karol Marks — Friedrich Engels — Ekonomia rozwoju — Alfred Marshall — Szkoła neoklasyczna — David Ricardo — Liberalizm gospodarczy — Thorstein Veblen

Bibliografia

• Bremond J., Couet J., Salort M. (2005), Kompendium wiedzy o ekonomi, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Dach Z. (red.) (2001), Wprowadzenie do ekonomii, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Fedorowicz Z. (1965), Instytucje finansowe, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Kwaśnicki W. (1998), Ekonomia klasyczna - spojrzenie z innej perspektywy, Ekonomista, nr 5-6
• Owsiak S. (2013), Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Stankiewicz W. (2007), Historia myśli ekonomicznej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Magdalena Niemczyk, Franciszek Bolechowski