Odprawa pośmiertna

Odprawa pośmiertna - jest to określona suma pieniędzy wypłacana rodzinie po śmierci pracownika, stanowiąc formę wsparcia dla najbliższych zmarłego (D. Klucz 2018, s. 1) Przysługuje ona tylko przy spełnieniu określonych w Kodeksie pracy warunków małżonkowi zmarłego pracownika oraz innym członkom rodziny, którzy mają prawo do otrzymania renty rodzinnej. Podstawą prawną regulująca odprawę pośmiertną jest art. 93 Kodeksu Pracy z dn. 26 czerwca 1974r. z późniejszymi zmianami. Artykuł ten głosi, że:

"§ 1. W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna".

Z dniem śmierci pracownika następuje zatem wygaśnięcie stosunku pracy pomiędzy stronami umowy, a zarazem skutkuje ustąpieniem praw majątkowych zmarłego pracownika (dotyczy to nieuregulowanych spraw finansowych pomiędzy pracownikiem, a pracodawcą, takich jak zaległe wynagrodzenia, premie, czy ekwiwalenty urlopowe etc.) (K. W. Baran, 2013).

TL;DR

Odprawa pośmiertna to suma pieniędzy wypłacana rodzinie po śmierci pracownika. Przysługuje ona małżonkowi zmarłego pracownika oraz innym członkom rodziny, którzy mają prawo do otrzymania renty rodzinnej. Wysokość odprawy zależy od okresu zatrudnienia pracownika. Odprawa pośmiertna przysługuje tylko osobom uprawnionym zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jeśli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, odprawa pośmiertna wypłacana jest przez ubezpieczyciela. Odprawa pośmiertna nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Wysokość odprawy pośmiertnej

"§ 2. Wysokość odprawy, o której mowa w § 1, jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi:

• 1) jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
• 2) trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
• 3) sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat".

Na mocy § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29.05.1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy:

"1. Zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop stosuje się także w celu obliczenia: (...) 8) odprawy pośmiertnej przysługującej rodzinie zmarłego pracownika".

W przypadku zmiennych elementów wynagrodzenia pracownika (takich jak dodatki nocne, nadgodziny, premie, etc.) ekwiwalent pieniężny ustala się na podstawie średniej wysokości dodatków pieniężnych z okresu trzech ostatnich miesięcy (T. Liszcz 2016).

Komu przysługuje odprawa pośmiertna

"§ 4. Odprawa pośmiertna przysługuje następującym członkom rodziny pracownika:

• 1) małżonkowi,
• 2) innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych".

Osoby uprawnione do otrzymania odprawy pośmiertnej ściśle określa ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W myśl art. 63 wyżej wymienionej ustawy osobami uprawnionymi do renty rodzinnej, a zarazem do odprawy pośmiertnej są: "Art. 67. 1. Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71:

1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,

2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,

3) małżonek (wdowa i wdowiec),

4) rodzice". (Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych)

Uściślając prawo pobierania świadczenia przez dzieci zmarłego pracownika art. 68 ustawy o emeryturach i rentach określa wymogi jakie musi spełnić młodociany krewny:

"1. Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1) do ukończenia 16 lat,

2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

2. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów". (Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych)

Zasady przyznania odprawy pośmiertnej

Paragraf 5 Kodeksu Pracy określa wysokość otrzymanego świadczenia przez członków rodziny zmarłego.

Z tego wynika, że odprawa pośmiertna powinna zostać podzielona równo pomiędzy wszystkich uprawnionych do niej członków rodziny. W kolejnym paragrafie z kolei czytamy, że gdy po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy, otrzyma on połowę wysokości przysługującego mu świadczenia (T. Liszcz 2016).

W przypadku braku osób uprawnionych do otrzymania odprawy pośmiertnej po zmarłym pracowniku, na mocy art. 63 Kodeksu Pracy, prawa majątkowe wchodzą do postępowania spadkowego (KP, art. 63, §2). W takiej sytuacji osoba będąca w posiadaniu postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialny aktu poświadczenia dziedziczenia jest zobligowana do przedłożenia wyżej wymienionych dokumentów pracodawcy celem otrzymania należnej odprawy pośmiertnej. Sprawia to, że osobami uprawnionymi do otrzymania świadczenia po zmarłym mogą w takim przypadku zostać osoby nie będące uprawnionymi do renty rodzinnej zgodnie z ustawą o rentach i emeryturach (K. W. Baran 2013) Należy jednak wziąć również pod uwagę zapisy w testamencie zmarłego, które mogą zmienić decyzję o przyznaniu świadczenia (M. Gersdorf 2009).

Odprawa pośmiertna a ubezpieczenie

Na mocy paragrafu art. 93, ostatniego już, 7 paragrafu Kodeksu, odprawa pośmiertna nie przysługuje wówczas, gdy pracodawca ubezpieczył zmarłego pracownika na życie w zakładzie ubezpieczeń (np. PZU, etc.). W takim przypadku odprawę tą wypłaca ubezpieczyciel, gdy wysokość świadczenia jest co najmniej równa odprawie. W przypadku, kiedy wartość ubezpieczenia jest niższa, pracodawca ma obowiązek wypłacić świadczenie wyrównawcze (KP, art. 93, §7)

Odprawa pośmiertna a podatek dochodowy

Na mocy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych: z odprawy pośmiertnej nie pobierany jest podatek dochodowy od osób fizycznych. (art. 21, §7)

Odprawa pośmiertna — artykuły polecane

Odprawa emerytalna — Ubezpieczenie rentowe — Dodatki do wynagrodzeń — Świadczenie kompensacyjne — Zasiłek macierzyński — Nagroda jubileuszowa — Zasiłek rodzinny — Zasiłek — Ubezpieczenie chorobowe

Bibliografia

• Baran K. (red.), (2015), Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, Wolters Kluwer, Warszawa
• Gersdorf M. (2009), Prawo Pracy w pytaniach i odpowiedziach, Lexis Nexis, Warszawa
• Klucz D. (2018), Pozew spadkobiercy pracownika o zapłatę odprawy pośmiertnej
• Kubot Z. (red.) (2010), Prawo pracy. Zarys wykładu, Difin, Warszawa
• Liszcz T. (2016), Prawo pracy, Wolters Kluwer, Warszawa
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy. Dz.U. 1996 nr 62, poz. 289
• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dz. U. 1991 nr 80 poz. 350
• Wąż P. (2008), Następstwa prawne po śmierci strony stosunku pracy, Monitor Prawa Pracy, nr 4

Autor: Marta Noworyta