Pomoc publiczna

Pomoc publiczna określana jest jako pewne postępowanie, które służy organizacji obwieszczenia projektów programów pomocowych, pomocy indywidualnej czy projektów obejmujących indywidualną restrukturyzację (Ustawa o postępowaniu… 2004, s. 1.). System prawny Unii Europejskiej nie wykształcił legalnej definicji pomocy publicznej. Jako podstawowe źródło regulujące pojęcie wskazuje się artykuł 87 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. W związku z treścią artykułu Komisja Europejska podejmuje, iż udzielona pomoc, której konsekwencje obejmują negatywny wpływ na wymianę handlową w obrębie państw członkowskich oraz zniekształcają prawidłowe funkcjonowanie konkurencji, określone są mianem niezgodnej z obowiązującymi zasadami (A. Jankowska, Pomoc publiczna dla…, s. 6.). Należy wskazać na zakazane przez prawo unijne formy pomocy publicznej, które obejmują:

• pomoc udzielaną przez państwo bądź pochodzącą z zasobów państwa,
• ofertę pomocy charakteryzującą się wyraźnie korzystniejszymi warunkami aniżeli oferty rynkowe,
• selektywny charakter pomocy publicznej (faworyzowanie danych przedsiębiorstw bądź produkcji danych towarów),
• możliwość wystąpienia zakłóceń w obrębie konkurencyjności i wymiany handlowej pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej (R. Dowgier, Wpływ regulacji…, s. 36.).

Omawiane wsparcie finansowe może być przyznane, wówczas gdy beneficjentem pomocy publicznej jest podmiot prowadzący działalność gospodarczą, jednakże nie ma znaczenia jaką formę organizacyjno-prawną czy finansową przyjmie. Powodem jest unijne określenie beneficjenta jako niezależnego i rzeczywiście prowadzącego działalność gospodarczą podmiotu (R. Dowgier, Wpływ regulacji…, s. 40-41.). Pomoc publiczna powinna opierać się na czterech zasadach tj. przejrzystości, spójności, subsydiarności oraz proporcjonalności. Pierwsza z zasad uprawniania do kontroli i określenia wartości udzielanej pomocy. Zasada spójności związana jest z realizacją niwelowania różnic poziomu życia pomiędzy danymi państwami członkowskim lub regionami UE. Według zasady subsydiarności udzielanie pomocy publicznej i obsługa poszczególnych beneficjentów należy do zadań Komisji Europejskiej, wówczas gdy działalność państw członkowskich okaże się niewystarczająca. Natomiast zgodnie z zasadą proporcjonalności występują ustalone prawnie ograniczenie kwot, które uznaje się za maksymalne w przypadku udzielanej pomocy względem danego sektora gospodarki, formy i rodzaju działalności. Przyznanie pomocy może odbyć się w sposób ciągły na podstawie aktu o charakterze generalnym (dotyczy programów pomocowych), administracyjnym, poprzez wkłady kapitałowe lub na podstawie umowy cywilnoprawnej (M. Kogut-Jaworska, Pomoc publiczna…, s. 190.).

TL;DR

Pomoc publiczna to działania mające na celu wsparcie organizacji i restrukturyzacji. Prawo UE nie definiuje jednoznacznie pomocy publicznej, ale wskazuje na kilka zakazanych form. Może być udzielana podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą. Pomoc powinna być przejrzysta, spójna, zgodna z zasadą subsydiarności i proporcjonalna. Może mieć charakter pozytywny lub negatywny. Wyróżnia się trzy rodzaje pomocy: regionalną, horyzontalną i sektorową. Komisja Europejska bada zgodność pomocy z rynkami wewnętrznymi i wymaga notyfikacji w niektórych przypadkach. Udzielanie pomocy może odbywać się na podstawie programu pomocowego lub indywidualnej decyzji.

Kategorie pomocy publicznej

Jako podstawowe rozróżnienie należy wskazać podział pomocy publicznej na pomoc o charakterze pozytywnym lub negatywnym. Pomoc publiczna w ujęciu pozytywnym skupia w sobie wszelkie korzyści, które są skierowane bezpośrednio do beneficjentów oraz wyróżniają się formą pieniężną tj.: dopłaty do odsetek, subwencje (P. Marquardt, Pomoc publiczna…, s. 39). Pomocą w ujęciu negatywnym określa się działalność, której wsparcie przejawia się jako minimalizowanie ciężarów publicznoprawnych. Można tutaj wskazać środki mające znamiona interwencji państwowej i podatkowej, wokół których można wyodrębnić kilka grup: zmniejszających całkowity ciężar podatku, relokujących ciężar podatkowy pomiędzy grupy podatników, zmieniający system podatkowy w celu ulepszania przepływu towarów i usług oraz na mobilizujących bądź demotywujących określone grupy inwestorów do konkretnych zachowań rynkowych (A. Nykiel-Mateo, Pomoc państwa…, s. 169).

W związku z przedstawioną definicją pojęcia pomocy publicznej należy wyróżnić trzy rodzaje udzielanej pomocy ze względu na strukturę jej udzielania: pomoc regionalną, horyzontalną oraz sektorową. Pomoc regionalna ma za zadanie wpłynąć na rozwój obszarów o niskim poziomie życia, gdzie wskaźnik bezrobocia jest wysoki i brakuje wsparcia inwestycji. Pomoc ta skupia się na generowaniu nowych miejsc pracy czy dostarczaniu wsparcia niewielkim przedsiębiorcom. Głównym celem udzielania pomocy regionalnej jest zaktywizowanie określonego obszaru (R. Dowiger, Wpływ regulacji…, s. 98). Pomoc horyzontalna jest wyrazem walki z problemami gospodarczymi i powinna być zgodna z występującym rynkiem wewnętrznym. Istotą jest, iż realizuje ona określony społecznie użyteczny cel, który może posłużyć badaniom i rozwojowi (Ł. Narloch, Pomoc publiczna…, s. 474). Natomiast pomoc przyznawana przedsiębiorcom z wybranego sektora gospodarki czy z sektora określanego jako wrażliwy (np. przemysł stoczniowy) określana jest mianem pomocy sektorowej (R. Dowgier, Wpływ regulacji…, s. 99).

Komisja Europejska jest organem, który bada zgodność pomocy publicznej z rynkami wewnętrznymi poszczególnych państw członkowskich, stąd istotne jest, aby organ był informowany o wszystkich planach bądź modyfikacjach dotyczących udzielenia pomocy. Powiadomienie Komisji o planowym przyznaniu pomocy publicznej określone jest notyfikacją. Z pojęciem tym wiąże się postępowanie notyfikacyjne, które nie jest obligatoryjne wobec każdorazowo udzielanej pomocy. Znaczenie podziału wyodrębnia pomoc publiczną objętą notyfikacją jak i również zwolnioną z tego obowiązku. Postępowanie notyfikacyjne wymaga przekazanie do Komisji Europejskiej projektu danego programu pomocowego, projektu pomocy indywidualnej lub projektu pomocy indywidualnej na restrukturyzację. Tryb notyfikacyjny komplikuje proces udzielania pomocy publicznej poprzez wydłużenie czasu orz zastosowaniu szeregu wymogów prawnych (R. Dowgier, Wpływ regulacji…, s. 93-93). Warto wskazać, iż jako formę pomocy publicznej niewymagającej notyfikacji przez Komisję Europejską stanowi pomoc de minimis, gdyż udzielana jest na podstawie rozporządzenia Komisji, a jej unormowanie wynika wprost z mocy prawa (P. Podsiadło, Pomoc de minimis…, s. 111).

Dokonując klasyfikacji ze względu na podstawę prawną należy wskazać sytuacje o charakterze automatycznym, gdzie pomoc publiczna jest udzielna po spełnieniu formalnych wymogów wyodrębnionych w akcie prawnym oraz sytuacje w, których udzielenie pomocy odbywa się na zasadzie indywidualnych decyzji. Przykład pierwszy obejmuje pomoc w obrębie programu pomocowego, który stanowi akt normatywny określający warunki działań umożliwiających dokonania wypłat pomocy indywidualnej na rzecz beneficjentów (forma, zasady, warunki udzielania pomocy). Ponadto program pomocowy wyklucza dodatkowe działania w celu weryfikacji możliwości uruchomienia środków pomocy publicznej. Akty stanowiące program pomocowy to m.in.: ustawy, rozporządzenia, akty prawa miejscowego. Z kolei pomoc indywidualną określa się jako pomoc, która nie jest udzielana na podstawie programu pomocowego. Jako podstawę wyodrębnia się formę indywidualnego aktu administracyjnego - decyzję. Istotą jest wyraźne wskazanie w akcie podmiotów wobec, których skierowana jest pomoc (R. Dowgier, Wpływ regulacji…, s. 99.).

Pomoc publiczna — artykuły polecane

Ekonomia społeczna — Subsydiarność — Organizacja międzynarodowa — Usługa społeczna — Partnerstwo publiczno-prywatne — Przedsiębiorstwo społeczne — Towarzystwo ubezpieczeniowe — Budżet — Korupcja

Bibliografia

• Dowgier R. (2015), Wpływ regulacji dotyczących pomocy publicznej na stanowienie i stosowania lokalnego prawa podatkowego, Temida 2, Białystok
• Jankowska A. (2015), Pomoc publiczna dla przedsiębiorstw w świetle uregulowań wspólnotowych. Zasady i ograniczenia udzielania, Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa
• Kogut-Jaworska M. (2016), Pomoc publiczna i jej szczególne znaczenie w systemie wsparcia publicznego w Polsce, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 451
• Narloch Ł. (2013), Pomoc publiczna dla przedsiębiorstw - czy warto jej udzielać?, Zarządzanie i Finanse, nr 1, cz. 1
• Podsiadło P. (2014), Pomoc de minimis jako instrument polityki pomocy publicznej w Unii Europejskiej, Studia Ekonomiczne, nr 198

Autor: Katarzyna Kowalska