Deglomeracja

Deglomeracja - nazwa ta pochodzi o angielskiego słowa deglomeration co oznacza rozproszenie. Deglomeracja jest to proces, który ma na celu zahamować wzrost zagęszczenia ludności. Nadmierne zagęszczenie jest spowodowanego zazwyczaj zbyt dużą koncentracją przemysłu i zakładów produkcyjnych w samych centrach aglomeracji (P.Śleszczyński 2018, s.41). Zjawisko to jest charakterystyczne dla społeczeństwa postindustrialnego czyli takiego, w którym większość zatrudnienia opiera się na sektorze usług i przetwarzaniu informacji, jak i jej pochodnych. Determinuje to przesyłanie towarów i produktów pomiędzy odrębnymi zakładami produkcyjnymi i gospodarczymi (B. Detyna 2013, s.36). Zjawisko deglomeracji jest elementem niezbędnym do ciągłej transformacji otaczającej nas przestrzeni (A. Kaczorowska-Fudala 2005, s.33).

TL;DR

Deglomeracja to proces rozproszenia ludności i przemysłu w celu zmniejszenia zagęszczenia. Istnieją dwa rodzaje deglomeracji: czynna (przenoszenie zakładów) i bierna (brak inwestycji). Przyczynami deglomeracji są eksurbanizacja i restrukturyzacja zakładów. Skutki deglomeracji są zarówno pozytywne (np. tworzenie miast ogrodów) jak i negatywne (wysokie koszty przenoszenia zakładów).

Czynniki mające wpływ na deglomeracje

Deglomeracja powinna mieć miejsce tylko i wyłącznie wtedy, gdy związane z nią efekty będą możliwe do zmierzenia i pokazania. Istotne jest, aby była ona odpowiednio zaplanowana, a jej kierunki skrupulatnie dobrane (Z. Nowicki 1966, s.131). Należy zwrócić uwagę na:

• Połączenia komunikacyjne, ich ilość i wielkość powiązań z danym okręgiem
• Urbanistykę, która odnosi się do turystyki i rolnictwa
• Koszty, które są związane ze zmniejszeniem wartości budynków, urządzeń oraz procesu przenoszenia zakładów
• Ilość przedsiębiorstw znajdującą się w danym okręgu (Z. Nowicki 1966, s.133).

Rodzaje deglomeracji

Wyróżniamy dwa rodzaje deglomeracji:

• Deglomeracja czynna-polega ona na delokalizacji, czyli przenoszeniu zakładów przemysłowych i fabryk, poza teren ówczesnej aglomeracji (B. Gruchman 1967, s.108). W konsekwencji następuje zmniejszenie zurbanizowania danego obszaru.
• Deglomeracja bierna-ten rodzaj deglomeracji polega na niedopuszczeniu do powstania nowych zakładów pracy i związanych z nimi inwestycji
• Deglomeracja eksportu - umożliwia małym przedsiębiorstwom sprzedaż towarów za granicę

Przyczyny deglomeracji

Główną przyczyną deglomeracji jest odrębny proces zwany eksurbanizacją. Proces ten polega na stopniowym rozrastaniu się terenów zabudowanych na wcześniej niezamieszkane obszary zielone. W konsekwencji następuje znaczna degradacja otaczającego nas krajobrazu (P. Nowak 2015, s.133). Działania te mają miejsce na skutek gwałtownego wzrostu liczby ludności i zachodzą zazwyczaj na terenach wysoce rozwiniętych pod względem ekonomicznym, jak i technologicznym. Jednym z takich przykładów jest znajdujący się na północno-wschodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych megalopolis Boswash. Dodatkowo jednym z ekonomicznych powodów deglomeracji może być restrukturyzacja zakładów przemysłowych. Polega ona na przeniesieniu części zakładu na mniej zurbanizowane tereny. Do tego typu działań możemy zaliczyć powstały w Polsce w 1936 roku Centralny Okręg Przemysłowy.

Skutki deglomeracji

Deglomeracja niesie za sobą pozytywne i negatywne skutki. Dotyczą one zarówno kwestii ekonomicznych, społecznych jak również ekologicznych.

• Skutki pozytywne-do tej grupy możemy zaliczyć powstałe w Londynie miasta ogrody. Należą do nich, np. Letchworth Garden City lub Welwyn Garden City. Stanowią one narzędzie, które ma służyć do zaprzestania dalszej rozbudowy miast (M. Szczepańska 2011, s.81). Służą one ludziom do wypoczynku, ale także pozytywnie wpływają na zmniejszenie się zanieczyszczeń powietrza, które są obecnie olbrzymim problemem na Ziemi. Ma to również wpływ na życie mieszkańców poprzez zmniejszanie kosztów związanych z infrastrukturą, komunikacją, czy eksploatacją i powoduje, że słabiej rozwinięte obszary mają szanse na rozwój.
• Skutki negatywne-jeśli chodzi o aspekty negatywne to deglomeracja czynna prowadzi do ponoszenia bardzo wysokich kosztów, które są związane z koniecznością przeniesienia części zakładów w inne miejsca. Dotyczy to zarówno wzrastającej odległości od potencjalnych dostawców, jak i codziennego dojazdu pracowników (Z. Nowicki 1966, s.135). Deglomeracja sprawia, że bardzo często nowe firmy mają trudności z wejściem na rynek, a te, które już istnieją muszą zrezygnować z wielu planowanych inwestycji.

Deglomeracja — artykuły polecane

Suburbanizacja — Gęstość zaludnienia — Rewitalizacja — Sezonowość popytu turystycznego — Turystyka miejska — Konsekwencje rozwoju turystyki — Efekt skali — Zmiany klimatu — Zarządzanie kryzysowe

Bibliografia

• Detyna B. (2013), Logistyka w obszarze usług publicznych w świetle współczesnych uwarunkowań, Studia Ekonomiczne, nr 175
• Gruchman B. (1967), Czynniki aglomeracji i deglomeracji przemysłu w gospodarce socjalistycznej, PWN, Warszawa
• Komornicki T. (2013), Powiązania funkcjonalne pomiędzy polskimi metropoliami, Wydawnictwo akademickie Sedno, Warszawa
• Nowak P. (2015), Eksurbanizacja współczesnych miast, Studia Miejskie, nr 20
• Nowicki Z. (1966), Efektywność deglomeracji zakładów przemysłowych w okręgach deficytowych pod względem siły roboczej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 4
• Paszkowski Z.(2012), Miasto idealne w perspektywie europejskiej i jego związki z urbanistyką współczesną, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków
• Szczepańska M. (2011), Miasto-ogród jako przestrzeń zamieszkania, pracy i rekreacji-dawniej i dziś, Zeszyty Naukowe Wielkopolskiej Szkoły Turystyki i Zarządzania w Poznaniu, nr 6
• Śleszczyński P. (2018), Polska średnich miast. Założenia i koncepcja deglomeracji w Polsce, Klub Jagielloński, nr 2
• Zaborowski Ł. (2019), Deglomeracja czy degradacja? Potencjał rozwoju średnich miast w Polsce, Klub Jagielloński, nr 3

Autor: Paulina Drabik, Klaudia Szczygieł