Społeczność lokalna

Społeczność lokalna (łac. localis - konkretne miejsce, usytuowanie w szerszej przestrzeni) jest zbiorowością zamieszkującą dane, wyodrębnione terytorium o stosukowo małym obszarze. Może to być przykładowo: parafia, wieś, czy osiedle, w którym występują silne więzi w społeczności wynikające ze wspólnych potrzeb i interesów, a także z poczucia zakorzenienia i przynależności do zamieszkiwanego miejsca

Na podstawie słów Pawła Starosty można stwierdzić, że społeczność lokalna powinna być definiowana przy użyciu trzech podstawowych aspektów: przestrzennego (terytorialnego), społecznego (sieci relacji, więzi) oraz psychospołecznego (tożsamość lokalna). Konstruując swoją definicję Starosta konstatuje, iż społeczność lokalna to: "...typ struktury społeczno-przestrzennej ukonstytuowanej geograficznie, skupiającej ludzi zamieszkujących określone miejsce, tworzącej systemy powiązań w celu rozwiązywania zaistniałych problemów lokalnych oraz zapewniającej psychiczną identyfikację ludności z miejscem swojej egzystencji"(B. Starosta 1995: 30-32)

Według definicji Bruce'a Lewensteina "Społeczność lokalna rozumiana jest jako powiązane ze sobą sąsiedztwa, które wykorzystują posiadane zasoby lokalne, realizują szereg ważnych funkcji ekonomicznych (usługi), społecznych (tożsamość), politycznych (zarządzanie). Obszar społeczności wyznaczany jest przez sieć relacji międzyludzkich i stowarzyszeniowych… często nie pokrywają się one z granicami administracyjnymi danego układu lokalnego" (B. Lewenstein, 2006, s. 244).

Wieloznaczność w definiowaniu terminu dostrzega Paweł Starosta, według którego "społeczność tworzą ludzie pozostający wobec siebie w społecznych interakcjach i zależnościach w obrębie danego obszaru i posiadający jakiś wspólny interes lub poczucie grupowej i przestrzennej tożsamości jako element wspólnych więzi". (P. Starosta, 1995, s. 31) Tematyka dotycząca społeczności lokalnej podejmowana jest w pracach wielu socjologów, m.in.: Jana Szczepańskiego (1964), Andrzeja Piekary (2005) czy Pawła Starosty (1995)

Społeczność lokalna nie jest tożsama ze zbiorowością w wielkich miejskich aglomeracjach. Takie społeczności charakteryzuje przewaga formalnych syruktur, oraz licznych kontaktów towarzyskich, ale również samotnośc jednostek uwikłanych w sieć krótkotrwałych więzi psychicznych. Więź w lokalnościach społecznych tworzą trwałe kontakty rodzinne, sąsiedzkie oraz personalno-instytucjonalne. Pierwszoplanową rolę odgrywają kontakty osobiste, emocjonalne relacje, codzienność oraz trwałość

TL;DR

Społeczność lokalna to zbiorowość zamieszkująca określony obszar, która tworzy więzi społeczne i identyfikuje się z tym miejscem. Istnieje wiele różnych definicji społeczności lokalnej, ale wszystkie podkreślają jej społeczny, przestrzenny i psychospołeczny charakter. Społeczność lokalna różni się od wielkich miast pod względem struktury i więzi społecznych. Lokalizm, czyli ideologia promująca znaczenie lokalnych więzi i samorządności, jest coraz bardziej popularny. Czynniki integrujące społeczność lokalną to m.in. dziedzictwo kulturowe, doświadczenia historyczne, religia, wartości, normy etyczno-moralne, kultura, cele polityczne i interesy gospodarcze.

Lokalizm

We współczesnych społeczeństwach nawet silnie rozwiniętych, społeczność lokalna przeżywa swoisty renesans. W latach 60. powstało pojęcie lokalizmu, które traktowane było jako pewnego rodzaju alternatywa rozwojowa. Ideologia lokalizmu wyrosła między innymi z krytyki społeczeństwa masowego w Europie Zachodniej, oraz z uznania więzi i solidarności społecznej za wartości o dużym znaczeniu. Lokalizm podkreślał zasadniczą rolę stowarzyszeniowych form organizacji społeczeństwa, oraz znaczenie władz lokalnych, które mogą być formą realizacji zasad samorządności. "Ideologia lokalizmu zawiera m.in. ideę samorządności lokalnej, krytykę scentralizowanego państwa, ograniczającego i kontrolującego życie społeczności lokalnych" (H. Podedworna, 1999, s. 113.)

Czynniki integracji i dezintegracji społeczności lokalnych

Materialne dziedzictwo historyczno-kulturowe należy ono do silnych czynników integrujących lokalną społeczność. Pod warunkiem spełnienia kilku kryteriów. Społeczność musi posiadać swoją historię (najlepiej wielopokoleniową). Powinno istnieć określone materialne dziedzictwo historyczno-kulturowe. Muszą istnieć określone więzi emocjonalne z poszczególnymi obiektami tworzącymi to dziedzictwo.

Doświadczenia historyczne posiadają szczególne znaczenie w sytuacji pojawienia się zewnętrznego zagrożenia w danej społeczności.

Religia, np. Wyznawcy katolicyzmu reprezentują ludowy, obrzędowy jego charakter, pomimmo nie wykazywania się głęboką znajomością dogmatów i ich przestrzegania Wartości tworzące wspólne systemy aksjologiczne, należą one do stosunkowo rzadko uświadomionych elementów świadomości indywidualnej i społecznej (grupowej). Obecnie nie są one prezentowane bezpośrednio, zarówno w formie postaw i zachowań życiowych, jak i werbalnych deklaracji

Normy etyczno-moralne są często eksponowane w zachowaniach poszczególnych osób, ponieważ służą regulacji tego typu relacji międzyludzkich. Problemem jest, gdy deklarowane normy nie są zgodne z zasadami rządzącymi realnymi zachowaniami ludzi.

Kultura, w społeczności lokalnej może ona posiadać własne odrębne elementy i cechy, ale również przyjmować bardziej uniwersalny wymiar.

Poglądy i cele polityczne, należą do niezwykle ważnych czynników, które pozostawiają wyraźne ślady na procesach integracji społecznej. Skupiają one grupy, które łączy chęć sprawowania władzy i podejmowania określonych decyzji oraz realizacji interesów, nie tylko politycznych, ale często ekonomicznych i społecznych.

Podobną rolę odgrywają interesy gospodarcze. Są one związane z korzyściami wynikającymi z działalności gospodarczej oraz dostępem do zasobów ekonomicznych. W gospodarce rynkowej zaliczane są do niezwykle silnych czynników pobudzających ludzi do działania i podejmowania współpracy. Są czynnikiem integrującym w ramach grup społecznych wyróżnianych na podstawie stosunków własnościowych. Przykładową formą interesów gospodarczych są interesy zawodowe, odzwierciedlają one wspólnotę warunków świadczenia pracy. Są silnymi czynniki integracyjnymi, ale ujawniają się wówczas, gdy istnieją odpowiednio liczne grupy zawodowe w danych lokalnych społecznościach

Społeczność lokalna — artykuły polecane

Partykularyzm — Struktura społeczna — Samoorganizacja — Kapitał społeczny — Kultura organizacyjna — Dynamika grupowa — Społeczeństwo obywatelskie — Społeczeństwo — Heterarchia

Bibliografia

• Czachor R. (2017), Teoria systemowo-funkcjonalna a badania i zarządzanie społecznościami lokalnymi, Społeczności Lokalne. Studia Interdyscyplinarne, nr 1
• Gilejko L. (2002), Funkcje społeczności lokalnych i szanse ich realizacji, Rocznik Żyrardowski nr 1
• Goszczyński W. (2015), Lokalne horyzont zdarzeń. Lokalność i kapitał społeczny w kulturze (nie)ufności na przykładzie wsi kujawsko-pomorskiej, Muzeum Etnograficzne w Toruniu, Toruń
• Lewenstein B. (2006), Nowy paradygmat rozwoju układów lokalnych - w stronę obywatelskich wizji społeczności lokalnych, IFiS PAN, Warszawa
• Piekara A. (2005), Samorząd terytorialny i inne formy aktywności społecznej dawniej i dziś, Wydawnictwo Twigger, Warszawa
• Podedworna H. (1999), Analiza struktur społecznych. Wybrane przykłady, Socjologia ogólna, SGH, Warszawa
• Skałbania B. (2015), Wybrane miejsce w społeczności lokalnej - konteksty pedagogiczne, Społeczności lokalne jako miejsca zmian. Teoria i praktyka, Polkowice
• Starosta P. (1995), Poza metropolią. Wiejskie i małomiasteczkowe zbiorowości lokalne a wzory porządku makrospołecznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
• Szczepański M. (2010), Region i społeczność lokalna w perspektywie socjologicznej, Seria Nowa 1

Autor: Angelika Wójtowicz