Konurbacja

Konurbacja - miasta współistniejące - jest to obszar, gdzie różnej wielkości miasta, jednostki osadnicze i tereny o funkcjach innych niż osadnicze, powiązane są ze sobą. Wszystkie te obszary tworzą sferę, gdzie funkcje przemysłowe i mieszkaniowe uzupełnione są funkcjami infrastrukturalnymi i obsługującymi. Jedną z głównych cech takiego obszaru jest policentryczność. Konurbacja charakteryzuje się wysoką intensywnością zabudowy oraz urbanizacji. Charakteryzuje ją również bardzo duże zagęszczenie ludności [Kawka K. 2019 s. 194].

TL;DR

Konurbacja to obszar, w którym miasta, jednostki osadnicze i tereny o różnych funkcjach są ze sobą powiązane. Największą konurbacją w Polsce jest konurbacja górnośląska. Aglomeracja miejska to skupisko miast i wsi, które charakteryzuje się zwiększonym przepływem osób, towarów i usług. Obszar metropolitalny to duży obszar, składający się z funkcjonalnie powiązanych miast. Przykłady konurbacji w Europie to Zagłębie Ruhry w Niemczech, Randstad w Holandii i Torbay w Anglii. Zagłębie Ruhry było jednym z największych rejonów przemysłowych, ale zaczęło podupadać z powodu zmian gospodarczych. Randstad jest regionem obejmującym cztery największe miasta Holandii.

Konurbacja górnośląska

Największą konurbacją w Polsce jest konurbacja górnośląska. Powstała ona na skutek procesów industrializacji w XIX i XX wieku. Rozwój przemysłu na tych obszarach odbywał się głównie przez pozyskiwanie energii ze złóż węgla kamiennego. Zasięg konurbacji górnośląskiej to 3,8 tys. km², gdzie mieszka 2,7 mln osób w 57 gminach. Trzon konurbacji górnośląskiej stanowi 17 miast zamieszkanych przez 2,1 mln osób. Miasta te to: Katowice, Gliwice, Sosnowiec, Tychy, Zabrze, Dąbrowa Górnicza, Bytom, Ruda Śląska, Chorzów, Jaworzno, Mysłowice, Tarnowskie Góry, Będzin, Siemianowice Śląskie, Piekary Śląskie, Świętochłowice, Czeladź [Gwosdz K., Sobala-Gwosdz A. (2012), s. 484-490].

Aglomeracja miejska

Słowo aglomeracja wywodzi się z łaciny, gdzie agglomeratio oznaczało nagromadzenie. Aglomeracja miejska to skupisko przylegających do siebie miast i wsi. Składa się z obszarów o coraz to większej intensyfikacji zabudowy, co skutkuje zwiększoną gęstością zaludnienia. Zwiększona liczba zaludnienia może być okresowa (np: w ciągu dnia) lub stała. Aglomeracja miejska charakteryzuje się zwiększonym przepływem osób, towarów i usług. Aby mogła zmienić się w obszar metropolitalny, musi nastąpić rozrost nie tylko pod kątem przestrzennym, ale również zwiększenie się powiązania obszarów zurbanizowanych oraz ich połączenie funkcjonalne [Gawron H. (2014), s. 136-137].

Korzyści aglomeracji

Do korzyści wynikających z aglomeracji można zaliczyć [Kuciński K. (2009), s. 366-367]:

• "możliwość współpracy w dziedzinie produkcji i zbytu oraz współpracy nieprodukcyjnej z innymi przedsiębiorstwami przemysłowymi i różnymi podmiotami usługowymi,
• powiązanie z uczelniami i ośrodkami naukowymi,
• łatwość rekrutacji wykwalifikowanych zasobów pracy,
• korzyści czerpane z rozprzestrzeniania się wiedzy,
• dostęp do wysokiej jakości infrastruktury,
• wzrost wydajności, obniżka kosztów i podwyższenie rentowności".

Negatywne skutki aglomeracji

Do negatywnych skutków aglomeracji można zaliczyć [Kuciński K. (2009), s. 366-367]:

• "Powstawanie progów rozwojowych,
• trudności w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa na skutek przeciążenia infrastruktury,
• niedobór czynników produkcji,
• pogarszanie się jakości środowiska,
• zmniejszenie się atrakcyjności osiedleńczej miast".

Obszar metropolitalny

Jest to obszar funkcjonalny, składający się z dużych, złożonych i również spójnych funkcjonalnie zespołów miejskich. Każdy obszar metropolitalny jest aglomeracją, lecz nie każda aglomeracja jest metropolią. Powstanie obszaru metropolitalnego to wypadkowa rozwoju funkcji metropolitalnych i towarzyszących im migracji ludności oraz działalności gospodarczych poza dotychczasowe skupiska miast.

Przykłady zjawiska konurbacji w Europie

Największe obszary konurbacyjne w Europie to Zagłębie Ruhry w Niemczech, Randstad w Holandii i Torbay w Anglii.

Zagłębie Ruhry

XIX w. był czasem, w którym to Zagłębie Ruhry zyskało miano jednego z największych na świecie rejonów przemysłowych. Stało się to za przyczyną przemysłu wydobywczego węgla oraz przez produkcję stali. Utworzono również zakłady przemysłowe obsługujące huty i stalownie. Przed i w trakcie II Wojny Światowej obszar ten stanowił główne zaopatrzenie niemieckiej armii. Powojenny czas odbudowy kraju sprawił, że zakłady działały prężnie przez wiele lat, pochłaniając i niszcząc obszary krajobrazu naturalnego. Przemiany gospodarcze, które w latach 70 - tych XX w. objęły cały świat, spowodowały, że Zagłębie Ruhry zaczęło podupadać. Tradycyjne wydobycie i produkcja zaczęły być co raz mniej opłacalne. Zaczęto wprowadzać nowe, alternatywne źródła energii. Wzrastało bezrobocie, rozpoczęto zamykanie zakładów przemysłowych. Władze stwierdziły, że próba modernizacji przemysłu nie odniesie sukcesu. Rozpoczęto więc długofalowy proces przekształcenia całego obszaru, mający na celu przede wszystkim odwrócenie zdegradowania obszarów przyrodniczych oraz utrzymanie równowagi społecznej. Spora część ludzi straciła pracę, więc należało zaleźć im nowe możliwości utrzymania się. Część zakładów została zamieniona w nowoczesne centra technologiczne, inne zaś na centra kultury, rekreacji czy turystyki [Kusińska E. (2018) s. 180-181].

Randstad w Holandii

Randstad jest to region o powierzchni 8,3 tys. km², obejmujący 183 jednostki administracyjne i zamieszkany przez 7,1 mln mieszkańców. Jest to obszar rozciągający się od Rotterdamu do Utrechtu. Obejmuje 4 z największych miast Holandii: Amsterdam, Rotterdam, Hagę, Utrecht. Randstad reprezentuje 45% populacji na zaledwie 25% powierzchni. Obszar ten został scharakteryzowany jako policentryczna wyraźnie zidentyfikowana jednostka kulturowa, społeczna i polityczna. Zauważono jednak, że mniej spójne obszary zaczęły ze sobą konkurować w dziedzinie ekonomii i kultury. Można tutaj dostrzec podział pomiędzy częścią północną (oś Amsterdam - Utrecht), a częścią południową (oś Rotterdam - Haga). Bardziej perspektywiczne wydaje się skrzydło północne, które aktualnie nastawione jest na handel, pomimo że obecnie, Rotterdam zajmuje silną pozycję w zakresie przeładunków i transportu morskiego [Heitz A. (2017) str 95], [ Kooij P., Van de Laur P. (2002) str 2-5].

Konurbacja — artykuły polecane

Miasto — Rewolucja agrarna — Suburbanizacja — Różnorodność biologiczna — Jachting — Bursztynowy szlak — Zielona rewolucja — Ochrona środowiska — Aglomeracja

Bibliografia

• Gawron H. (2014), Rozwój aglomeracji miejskich i ich znaczenie dla rozwoju lokalnego rynku nieruchomości, Zarządzanie i Finanse Journal of Management and Finance Vol. 12, No. 4
• Gwosdz K., Sobala-Gwosdz A. (2012), Struktura funkcjonalna i powiązania miast konurbacji katowickiej po dwu dekadach restrukturyzacji, Przegląd geograficzny tom: 84, nr 4
• Heitz A. (red.) (2017), Logistics sprawl in monocentric and polycentric metropolitan areas: the cases of Paris, France, and the Randstad, the Netherlands, Region volume.4 number 1, Delft
• Kawka K. (2019), Zintegrowane zarządzanie przestrzenią w konurbacji górnośląskiej, [w:] red. T. Mądry, Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Poznań
• Kooij P., Van de Laur P. (2002), The Randstad conurbation: a floating metropolis in the Dutch Delta, The European Metropolis. 1920-2000, Berlin
• Kuciński K. (red.) (2009), Geografia ekonomiczna, Wolters Kluwer, Kraków
• Kusińska E. (2018), Współczesne miasta Zagłębia Ruhry - zielone poprzemysłowe aglomeracje, Środowisko Mieszkaniowe nr 24, Kraków
• Solarek K. (2017), Cechy przestrzenne suburbanizacji - aglomeracja Warszawy a wybrane aglomeracje europejskie, Biuletyn KPZK PAN, Zeszyt nr 265

Autor: Justyna Bielecka