Klasyfikacja zawodów i specjalności

Klasyfikacja zawodów i specjalności to sporządzony przez organy administracji publicznej zajmujące się polityką pracy i zatrudnienia spis zawodów wraz z ich charakterystyką, opisem wymagań i koniecznych do ich wykonywania uprawnień.

Klasyfikacja zawodów i specjalności jest pięciopoziomowym, uporządkowanym zestawieniem zawodów, specjalności, które występują na rynku pracy (T. M. Makarczyk, s. 17). Polega ona na grupowaniu poszczególnych zawodów w podobne grupy oraz ustanawia nazwy i symbole. Klasyfikacja była opracowywana na podstawie Międzynarodowego Standardu Klasyfikacji Zawodów ISCO-08. Została ona przyjęta na Spotkaniu Ekspertów ds. Statystyki Pracy, którego inicjatorem był Organ Wykonawczy Międzynarodowego Biura Pracy zgodnie z postanowieniami Rezolucji z roku 2003 z XVII Międzynarodowej Konferencji Statystyków Pracy (ICLS). Układ klasyfikacji zawodów i specjalności, kryteria podziału oraz system kodowy został przyjęty zgodnie z Międzynarodowym Standardem ISCO-08. Struktura klasyfikacji opiera się na systemie pojęć. Najważniejszym jest zawód, specjalność, umiejętność oraz klasyfikacje zawodowe (Ujednolicony tekst załącznika do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej, 2010, s. 67). Do celów klasyfikacji istotnymi aspektami jest poziom i specjalizacja. Poziom kwalifikacji określany jest jako funkcja kompleksowości i zakresu umiejętności, której wynikiem jest złożoność oraz zakres obowiązków. Specjalizację kwalifikacji można definiować jako rodzaj koniecznej wiedzy lub też umiejętności posługiwania się konkretnymi urządzeniami narzędziami lub rodzaj materiałów czy produkowanych wyrobów albo rodzaj świadczonych usług (Ujednolicony tekst załącznika do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej, 2010, s. 67).

TL;DR

Klasyfikacja zawodów i specjalności to spis zawodów z ich charakterystyką i wymaganiami. Klasyfikacja jest pięciopoziomowa i opiera się na Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08. Podział zawodów uwzględnia poziom kwalifikacji i specjalizację. Klasyfikacja składa się z grup elementarnych, średnich, dużych i wielkich. Każda grupa obejmuje różne zawody.

Poziomy klasyfikacji

W klasyfikacji zawodów i specjalności, jednakowo jak w ISCO-08, wzięto pod uwagę cztery szerokie poziomy klasyfikacji. Określone jest to w odniesieniu do poziomu wykształceń w Międzynarodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych (ISCED 97). Natomiast klasyfikacje można uzyskać nie tylko przez system szkolny. Kwalifikację mogą być nabywane w zakresie kursów lub praktykę. Ważnym czynnikami, które wpływają na kwalifikacje są umiejętności niezbędne do wykonywania danego zawodu. Pomimo tego definicje mają zastosowanie, gdy kwalifikacje są nabywane przez wykształcenie lub szkolenie (Ujednolicony tekst załącznika do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej, 2010, s. 69):

1. pierwszy poziom kwalifikacji (oznaczający kwalifikacje elementarne) - oznacza kwalifikacje elementarne, które nawiązują do pierwszego poziomu wykształcenia ISCED, uzyskiwanego w szkole podstawowej;
2. drugi poziom kwalifikacji - odniesiono do drugiego poziomu wykształcenia ISCED, uzyskiwanego w gimnazjum oraz do trzeciego poziomu wykształcenia ISCED, uzyskiwanego w liceum ogólnokształcącym, liceum profilowanym i zasadniczej szkole zawodowej,
3. trzeci poziom kwalifikacji - odniesiono do czwartego poziomu wykształcenia ISCED, uzyskiwanego w szkole policealnej oraz do trzeciego poziomu wykształcenia ISCED, uzyskiwanego w technikum,
4. czwarty poziom kwalifikacji - odniesiono do piątego poziomu wykształcenia ISCED, uzyskiwanego na studiach wyższych zawodowych (kończących się tytułem licencjata lub inżyniera), studiach magisterskich i studiach podyplomowych oraz do szóstego poziomu wykształcenia ISCED, uzyskiwanego na studiach doktoranckich.

Ta struktura jest wynikiem grupowania zawodów i specjalności w grupy elementarne, a następnie w bardziej zagregowane grupy średnie, duże oraz wielkie. Jest to ustalane na podobieństwa klasyfikacji zawodowych, które są kluczowe do realizacji danego zawodu. Również jest uwzględniany aspekt kwalifikacji, czyli ich poziom i specjalizacja. Skutkiem struktury klasyfikacji jest podział na dziesięć grup wielkich, czterdzieści trzy grup dużych, sto trzydzieści dwie grupy średnie, i czterysta czterdzieści cztery grupy elementarne. W skład grup elementarnych wchodzi dwa tysiące trzysta sześćdziesiąt sześć zawodów i specjalności (Ujednolicony tekst załącznika do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej, 2010, s. 69).

Charakterystyka grup wielkich zawodów

Poszczególne grupy wielkie zawodów można opisać następująco (Ujednolicony tekst załącznika do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej, 2010, s. 71):

1. Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy - grupa ta obejmuje zawody, których podstawowym zadaniem jest zarządzanie polityką państwa, formułowaniem przepisów oraz kierowanie działań administracji publicznej.
2. Specjaliści - do tej grupy należą zawody, od których wymagany jest wysoki poziom wiedzy zawodowej, umiejętności i doświadczeń z nauk technicznych, przyrodniczych, społecznych, humanistycznych oraz pokrewnych.
3. Technicy i inny średni personel - w skład tej grupy wchodzą zawody, które wymagają umiejętności i doświadczenia do wykonywania głównie prac technicznych, powiązanych z badaniem i stosowaniem naukowych, ale też artystycznych koncepcji i metod działania.
4. Pracownicy biurowi - z kolei do tej grupy należą zawody, które są niezbędne do zapisywania, organizacji, przechowywania i wyszukiwania informacji, obliczania danych liczbowych finansowych, również statystycznych oraz wykonujące obowiązki wobec klienta.
5. Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy - co tej grupy wchodzą zawody, które świadczą usługi ochrony, usług osobistych, tj. podróże, prowadzenie gospodarstwa, dostawa żywności oraz sprzedać demonstrowanie towarów w sklepach hurtowych, ale również też w detalicznych.
6. Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy - w skład tej grupy należą zawody zajmujące się uprawą roślin i owoców oraz zbiorem, uprawą i eksploatacją lasów, chowem i hodowlą zwierząt oraz połowem ryb.
7. Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy - głównym zadaniem tej grupy zawodów są znajomości i zrozumienie charakteru pracy, stosowanych materiałów, maszyn oraz wytwarzanych produktów.
8. Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń -nadrzędnymi umiejętnościami, które cechują zawody należące do tej grupy jest prowadzenie pojazdów i innych sprzętów, kontrolę nad pracą maszyn i urządzeń przemysłowych.
9. Pracownicy przy pracach prostych - ta grupa wymaga niskich lub podstawowych umiejętności do wykonywania prostych i rutynowych prac. Czasami wymaga wysiłku fizycznego.
10. Siły zbrojne - w skład tej grupy wchodzą zawodowi żołnierze.

Klasyfikacja zawodów i specjalności — artykuły polecane

Kody zawodów — Metrologia — CASCO — Normy — Metoda Sulzera — Cechy stanowiska pracy — Stanowisko pracy — Normalizacja — Standaryzacja

Bibliografia

• Gruza M., Hordyjewicz T. (2014), Klasyfikacja zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa
• GUS, Ujednolicony tekst załącznika do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r., Dz.U. nr 82 poz. 537
• Kwiatkowski S., Grela L., Kijewski M. (2006), Zawodowstwo w planowaniu kariery, Ochotnicze Hufce Pracy, Warszawa
• Makarczyk T. (2004), Metodyka budowy uniwersalnej klasyfikacji zawodów i specjalności, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa

Autor: Paulina Góra