Depozyt sądowy

Depozyt sądowy jest to miejsce do którego składa się wierzytelności, w sytuacji gdy dłużnik nie może złożyć przedmiotu świadczenia bezpośrednio do wierzyciela. Złożenie wierzytelności do depozytu sądowego, może spowodować uniknięcie odpowiedzialności za możliwą zwłokę.

TL;DR

Depozyt sądowy to miejsce, w którym dłużnik może złożyć wierzytelność, jeśli nie może jej dostarczyć bezpośrednio do wierzyciela. Złożenie wierzytelności do depozytu sądowego może uniknąć odpowiedzialności za zwłokę. Depozyt sądowy może być ustanowiony w przypadku zwłoki wierzyciela, gdy dłużnik nie zna wierzyciela lub nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, gdy jest spór dotyczący wierzyciela lub gdy występują inne okoliczności uniemożliwiające spełnienie świadczenia. Przedmioty składane do depozytu sądowego muszą odpowiadać treści zobowiązania i nadawać się do złożenia. Skutki złożenia przedmiotu do depozytu sądowego to m.in. możliwość odesłania go do depozytu w przypadku powództwa o wykonanie zobowiązania, ustanie obowiązku zapłacenia odsetek umownych i za opóźnienie oraz uwolnienie dłużnika od zobowiązania po odbiorze przedmiotu z depozytu. Złożenie przedmiotu do depozytu zobowiązuje wierzyciela do zwrócenia kosztów złożenia. Istnieje wiele aktów prawnych regulujących złożenie przedmiotu do depozytu sądowego.

Kiedy ustanawiany jest depozyt sądowy

Sytuacje, w których dłużnik jest upoważniony do złożenia wierzytelności do depozytu sądowego, omówione zostały w przepisach Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Depozyt sądowy ustanawiany jest w sytuacji (W. Czachórski i in. 2004, s. 359):

1. zwłoki wierzyciela, wymienionej w art. 486 § 1 k.c.
2. gdy dłużnik, wskutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, nie wie kto jest wierzycielem, albo nie zna miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela
3. w której wierzyciel nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych oraz nie ma przedstawiciela (ustawowego) do przyjęcia świadczenia
4. gdy zaistnieje spór, o to kto jest wierzycielem
5. gdy z powstaną inne okoliczności dotyczące wierzyciela, z powodu których świadczenie nie może zostać spełnione (art. 467 k.c.)

Zgodnie z art. 468 § 1 k.c. dłużnik powinien zawiadomić niezwłocznie wierzyciela o złożeniu przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego, chyba że zawiadomienie napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Zawiadomienie takie powinno być w formie pisemnej. Według § 2 omawianego przepisu dłużnik w razie niezachowania obowiązku złożenia zawiadomienia do wierzyciela jest odpowiedzialny za wynikłą stąd szkodę. (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny)

Zwłoka wierzyciela

Krystian Markiewicz w swojej książce rozwija temat zwłoki wierzyciela: "Zwłokę wierzyciele można określić jako opóźnienie wypełnienia zobowiązania z powodu braku koniecznego współdziałania wierzyciela". W art. 486 § 2 określone warianty zachowania wierzyciela (K. Markiewicz 2007, s. 45):

1. gdy uchyla się od przyjęcia przedmiotu świadczenia
2. wierzyciel odmawia podjęcia czynności niezbędnej do wypełnienia zobowiązania
3. gdy wierzyciel oświadcza dłużnikowi, iż świadczenie nie przyjmie

Przedmioty składane do depozytu sądowego

W. Popiołek podkreśla, że przedmiot składany do depozytu sądowego musi odpowiadać treści zobowiązania, jak również nadawać się do złożenia do depozytu.(K. Markiewicz 2007, s. 77) Warto wspomnieć o art. 232 Kodeksu zobowiązań, który mówi o tym, że "jeżeli wierzyciel dopuścił się zwłoki w przyjęciu świadczenia, dłużnik ma prawo złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego, a gdyby przedmiot do tego się nie nadawał, żądać od sądu wyznaczenia dozorcy lub zarządcy, celem jego zachowania". (Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. - Kodeks zobowiązań)

O przedmiocie świadczenia oraz gdzie ma być złożony mówi art. 693 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Wymienione zostają:

1. pieniądze które, przechowuje się na rachunku depozytowym Ministra Finansów,
2. kosztowności, książeczki oszczędnościowe, papiery wartościowe i inne dokumenty (dokumenty przechowuje się w stanie niezmienionym) oraz przedmioty, które mają być przyjęte do depozytu sądowego na podstawie przepisów szczególnych - przechowuje się w sądzie lub w banku,
3. inne przedmioty - przechowuje się w miejscu wyznaczonym przez sąd (Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego)

Skutki złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego

W. Czachórski twierdzi że złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego wywołuje korzystne skutki dla dłużnika, niezależnie od tego, czy zobowiązanie wskutek złożenia do depozytu wygaśnie. Wymienia on przypadki, w których:

1. w przypadku wytoczenia przez wierzyciela powództwa o wykonanie zobowiązania, dłużnik ma prawo do odesłania go z żądaniem świadczenia do depozytu sądowego,
2. po stronie dłużnika ustaje obowiązek zachowania rzeczy; odnosi się to do rzeczy, których świadczenie było przewidziane tylko według cech rodzajowych,
3. ustaje obowiązek zapłacenia przez dłużnika odsetek umownych oraz odsetek za opóźnienie, w przypadku niemożności spłaty długu spowodowanej zwłoką wierzyciela,
4. przy zobowiązaniach wzajemnych wierzyciel nie ma możliwości skutecznego powołania się na non adimpleti contractus (łac. "zarzut niewykonania umowy"), co więcej na wierzyciela przechodzą ciężary (korzyści również) związane z rzeczą a także niebezpieczeństwo przypadkowej jej utraty, gdyż dłużnika należy traktować tak, jakby rzecz wydał.
5. gdy wierzyciel odbierze przedmiot świadczenia z depozytu sądowego, dłużnik staje się wolny od zobowiązania, od chwili złożenia przedmiotu do depozytu (W. Czachórski i in. 2004, s. 360)

Zgodnie z art. 470 k.c ważne złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego zobowiązuje wierzyciela do zwrócenia dłużnikowi kosztów złożenia (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny)

Uregulowanie prawne złożenia przedmiotu do depozytu sądowego

Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego zostało omówione w wielu aktach prawnych. Są to:

• Kodeks rodzinny i opiekuńczy
• Kodeks morski
• Prawo upadłościowe i naprawcze
• Prawo wekslowe
• Prawo czekowe
• Kodeks spółek handlowych
• Ustawa o księgach wieczystych i hipotece
• Prawo spółdzielcze
• Ustawa o gospodarce nieruchomościami
• Kodeks postępowania cywilnego
• Kodeks postępowania karnego
• Kodeks karny skarbowy
• Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia

(K. Markiewicz 2007, s. 58-77)

Depozyt sądowy — artykuły polecane

Nakaz zapłaty — Wierzyciel — Sądowy tytuł egzekucyjny — Zastaw umowny — Dłużnik — Prawo zastawu — Rękojmia — Umowa zastawu — Postępowanie nakazowe

Bibliografia

• Czachórski W. (red.) (2004), Zobowiązania - zarys wykładu, LexisNexis, Warszawa
• Markiewicz K. (2007), Postępowanie w sprawach depozytowych, Wolters Kluwer
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. - Kodeks zobowiązań. Dz.U. 1933 nr 82 poz. 598
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego. Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Autor: Katarzyna Pudo

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.