Typy osobowości

Typy osobowości znane też teoriami osobowości są top zbiory założeń, które odnoszą się do różnych aspektów zachowań jednostki. Są one wykorzystywane w celu wyjaśniania oraz przewidywania tych zachowań (P. Kabalski 2012, s. 68).

Podstawowe typy osobowości to (P. Kabalski 2012, s. 69):

1. Teorie psychodynamiczne
   1. Klasyczna psychoanalityczna teoria Freuda
   2. Analityczna teoria Junga
   3. Teorie psychospołeczne (Adler, Fromm, Horney, Sullivan)
   4. Współczesna teoria psychoanalityczna (Erikson)
2. Teorie uwypuklające strukturę osobowości
   1. Personologia Murraya
   2. Podejście Allporta (psychologia cech)
   3. Czynnikowa teoria cech Cattella
   4. Teoria cech biologicznych Eysencka
3. Teorie uwypuklające postrzeganą rzeczywistość
   1. Teoria konstruktów osobistych Kelly’ego
   2. Skoncentrowana na osobie teoria Rogersa
4. Teorie uwypuklające zjawisko uczenia się
   1. Warunkowanie sprawcze Skinnera
   2. Teoria bodźca reakcji Dollarda i Millera
   3. Teorie uczenia się społecznego (Bandura)

TL;DR

Artykuł omawia różne typy osobowości, w tym typologię MBTI, które są wykorzystywane do wyjaśniania i przewidywania zachowań jednostki. Podano przykłady różnych typów osobowości oraz omówiono ich mocne strony i ograniczenia. Artykuł sugeruje, że typy osobowości mogą być wykorzystane w zarządzaniu do rozwoju zespołu, usprawniania komunikacji, zarządzania konfliktem i motywowania pracowników.

Typologia MBTI - funkcje kognitywne

Zgodnie z typologią MBTI na proces pojawienia się osobowości wpływa wiele czynników, jak wrodzonych, tak również uzyskanych (takich jak: specyfika kulturowa, rodzinne środowisko, doświadczenia osobiste, przynależność do społecznej bądź etnicznej grupy itp.). Typologia MBTI służy zrozumieniu tego, jak zachowują się poszczególne typy jednostek w czasie procesu samorealizacji. Jak również pozwala wyczuć, co dla każdego typu osób jest istotne i pierwszoplanowe, jaki mają stosunek do swojego środowiska społecznego, a w szczególności do ludzi, które ich otaczają oraz w jaki sposób podejmują decyzje (M.Cakrt 2010, s. 43).

Typologia MBTI jako zasadnicze parametry (funkcje psychiczne / funkcje kognitywne) osobowości definiuje: ekstrawersję - introwersję, uczucia - myślenie, ocenianie oraz zmysły - intuicję - obserwowanie. Są one oznaczane literami, które pochodzą od angielskich nazw. Znaczenie liter w typologii MBTI jest następujące: introwersja - I, ekstrawersja - E, intuicja - N, zmysły - S, ocenianie - J, obserwacja - P, myślenie - T, a uczucia - F. Te osiem liter tworzą alfabet unikalnego języka typologii osobowości, opracowanej przez Junga.

Stosując kombinację dwóch liter, tworzą się następujące szesnaście typów osobowości określonych następującymi skrótami (M.Cakrt 2010, s. 257 i nast.):

• ETJ - Ekstrawersyjny typ z przewagą myślenia, do którego należą typy ESTJ oraz ENTJ.

Dominującą funkcją obu typów jest ocenianie światu za pomocą myślenia. Wnioski wyciągają opierając na obiektywne informacje zewnętrzne. Ekstrawersyjny typ z przewagą myślenia interpretuje otoczenie opierając na logice oraz starannym usystematyzowaniu faktów i danych. Polegają na racjonalnym opracowaniu informacji powiązanym z ocenianiem. Są istotami logicznymi, analitycznymi oraz bardzo krytycznymi.

Typ ESTJ stanowi około 13% populacji. Są to jednostki o bliskim związku z rzeczywistością. Dominująca funkcja myślenia (T) jest obsługiwana procesami zmysłowymi, które są skierowane do wewnątrz (S), co skutkuje ultrarealistycznym podejściem do życia. Osoby typu ESTJ - logiczni, systematyczni, wydajni, praktyczni, bezosobowi, uporządkowani, zdecydowani, obiektywni, dobrze zorganizowani, konsekwentni.

Typ ENTJ tworzy tylko 5% populacji. Są to z natury osoby bardzo silne, których energia i ukierunkowanie są skierowane na zewnątrz (E), do świata, jaki oferuje rozmaite możliwości, szereg połączeń i znaczeń uchwyconych przez intuicję (N). Osoby typu ENTJ - logiczni, planujący, rozumujący strategicznie, teoretyzujący, opanowani, obiektywni, zdecydowani, krytyczni, twardzi, sprawiedliwi.

• EFJ - ekstrawersyjny typ z przewagą uczuć, do którego należą typy ESFJ i ENFJ.

Osoby typu EFJ do oszacowania sytuacji używają funkcji oceniania (J) powiązanej z uczuciem (F) i przede wszystkim ustalają system wartości.

Typ ESFJ stanowi 13% populacji. Ekstrawersyjne uczucia formuje ich opiekuncza natura, co wyprowadza ich poza granice własnych potrzeb (EF). Głównie służą innym (S). Osoby typu ESFJ - odpowiedzialni, konsekwentni, towarzyscy, taktowni, współczujący, lojalni, harmonijni oraz zdolni do współpracy.

Typ ENFJ tworzy zaledwie 5% populacji. Głównym elementem tego typu osobowości jest energia skierowana na zewnątrz (E). Postrzegają świat wykorzystując własne uczucia (F). Funkcją dodatkową jest intuicja (N). Jednostki typu ENFJ - lojalni, indywidualiści, odpowiedzialni, entuzjastyczni, dyplomatyczni, chętni do pomocy, idealiści, ekspresywni.

• ENP - ekstrawertywny typ z przewagą intuicji, do którego należą typy ENTP i ENFP.

Osoby typu ENP posiadają rozwinięty zmysł przewidywania tych sytuacji, które mogą się zdarzyć, funkcja dominująca - intuicja (N).

Typ ENTP stanowi o około 5% ludzkiej populacji. Jako funkcję wtórną osoby typu ENTP używają myślenie, które jest skierowane do wewnątrz (T), ale przy tym zdecydowaną większość działań generuje skierowana na zewnątrz intuicja (N). Typ ENTP charakteryzuje się następującymi cechami: niezależni, twóczy, analityczni, poddający w wątpliwość, teoretyzujący, elokwentni, oceniający strategicznie.

Typ ENFP również stanowi 5% ludności. Ich dominującą funkcję - intuicję (N) obsługuje funkcja drugorzędna - uczucia introwertyczne (F). Jednostki typu ENFP skupiają uwagę nie na przedmiotach, tylko na ludziach oraz wartościach. Typ ENFP wyróżnia się takimi cechami jak: twórczy, entuzjastyczni, spontaniczni, niezależni, wrażliwi, energiczni, z wyobraźnią, ciekawi świata.

• ESP - ekstrawersyjny typ z postrzeganiem zmysłowym, do którego należą typy ESTP oraz ESFP.

Typy ESP są świetne w obserwowaniu wszystkich szczegółów, skupiają uwagę na otoczeniu, na osobach i rzeczach wokół nich.

Typ ESTP tworzy 13% populacji ludzkiej. Wtórną funkcją u osób tego typu jest introwertyczny sposób myślenia: przy wykorzystaniu i gromadzeniu danych są logiczni oraz pełni wyobraźni. Funkcjonują, opierając na funkcji myślenia (T), poza tym dzięki silnej pozycji zmysłów są one mocno osadzone w rzeczywistość. Ich cechami są: wesołość, energiczność, spontaniczność, beztroska, błyskotliwość.

Typ ESFP, podobnie jak i ESTP, tworzy 13% ludzkości. Różnica między nimi polega na tym, że osoby typu ESFP charakteryzują funkcją uczuć (F) skierowaną do wewnątrz. Są one entuzjastyczni, przyjaźni, zdolni do adaptacji, współpracujący, otwarci, tolerancyjni, elokwentni.

• ITP - introwertywny typ z przewagą myślenia, do którego należą typy ISTP oraz INTP.

Dla typu ITP dominuje funkcja zwrócona do wewnątrz (T). Radzenie sobie z zewnętrznymi sygnałami i stosunek do świata to są funkcje drugorzędne, to jest intuicja (N) bądź zmysły (S).

Typ ISTP. Niektóre zachowania wyjaśnia funkcja drugorzędna, którą jest postrzeganie zmysłowe (S) zwrócone na zewnątrz. Otrzymują impulsy zewnętrzne w postaci danych i na ich podstawie wyciągają wnioski, używając myślenia introwertywnego (T). Osoby typu ISTP - logiczni, praktyczni, analityczni, ceniący fakty, pożyteczni, realiści.

Typ INTP. W skład tego typu wchodzi zaledwie 1% populacji. Postrzegają otoczenie za pomocą intuicji (N). Są najbardziej precyzyjni w wyrażaniu swoich idei ze wszystkich typów. Według typu INTP logika spraw nie ma żadnego związku z sentymentami i etyką. Jednostki tego typu - sceptyczni, oderwani, precyzyjni, spekulatywni, autonomiczni, stanowczy.

• INJ - introwertywny typ z przewagą intuicji, do którego należą typy INTJ oraz INFJ.

Typy INJ postrzegają świat opierając na analizie myślowej (T) i logice. Ich funkcją dominującą jest intuicja (N) skierowana do wnętrza.

Typ INTJ - około 1% populacji. Osoby tego typu posiadają najmocniejszą ze wszystkich wiarę w siebie, która opiera się na introwertycznej intuicji i inspiracji. Według tego typu ludzie i rzeczy mają służyć konkretnym i pozytywnym celom. INTJ szybko podejmują decyzje, wykorzystując funkcję oceniania (J). Cechy: niezależni, krytyczni, logiczni, wymagający, teoretyzujący, myślący konkretnie i systemowo.

Typ INFJ - mniej, niż 1%. Zasadnicza funkcja, intuicja (N), pozwala na skoncentrowanie uwagi na możliwościach, a drugorzędna, czyli uczucia (F), powoduje, że zachowują się na podstawie systemu wartości. INFJ - zaangażowani, empatyczni, intensywni, zdecydowani, lojalni, twórczy, wrażliwi, idealiści, myślący globalnie.

• IFP - introwertywny typ z przewagą uczuć, do którego należą typy ISFP oraz INFP.

Funkcją dominującą tego typu są uczucia (F) skierowane do wewnątrz. Funkcja drugorzędna, intuicja (N), powoduje utrzymanie kontaktu ze światem przez filtr odczuć.

Typ ISFP używają uczucia (F) jako dominującą funkcję. Funkcją wtórną są zmysły (S), za pomocą których utrzymują kontakt ze światem zewnętrznym. Osoby należące do typu ISFP są opiekujący się innymi, delikatni, zdolni do przystosowania się, lojalni, pełni zrozumienia do innych, skromni, wrażliwi oraz harmonijni.

Typ INFP dzięki intuicji ekstrawertywnej (N), która jest używana jako funkcja pomocnicza, potrafią dobrze rozumieć, w jaki sposób otoczenie odbiera icz zachowania. U jednostek typu INFP dominują uczucia introwertywne (F), dążące do osiągania jedności, ciągłości, spójności. INFP są empatyczni, etyczni, zaangażowani, twórczy, ciekawi świata, wstrzemięźliwi, delikatni oraz zdolni do adaptacji.

• ISJ - introwertywny typ z przewagą zmysłów, do którego należą typy ISTJ oaz ISFJ.

Aby zasymilować i zgromadzić jak największą liczbę pojęć i danych ISJ korzysta z postrzegania zmysłowego (S), który jest ich dominującą funkcją.

ISTJ tworzy 6% populacji, ich funkcją pomocniczą jest myślenie. Są to ludzie racjonalni, logiczni, bezosobowi i zdecydowani w praktycznych sprawach, w miarę szybko przechodzą od słów do czynów. Umiejętności takie jak empatia bądź takt nie należą do najmocniejszych stron tego typu. Mimo tego ISTJ nie uświadamiają sobie konsekwencje swoich decyzji i poczynań w stosunku do innych osób.

ISFJ również stanowią 6% populacji. Do kontaktów z zewnętrznym światem używają swoją drugorzędną funkcję, którą jest ekstrawertywne uczucia (F). Dzięki temu mogą być bardzo wrażliwi na cudze preferencje. Ich głównym dążeniem jest wychodzenie naprzeciw oczekiwaniom bliźnich oraz bycie użytecznym. ISFJ są skupieni na szczegółach, cierpliwi, dobrze zorganizowani, oddani, konsekwentni, staranni oraz lojalni.

Typy osobowości - przykłady

• Osoby introwertyczne są bardziej skoncentrowane na ich własnych myślach i uczuciach. Cechuje ich skupienie na własnych myślach, a nie na interakcji z innymi ludźmi. Są bardziej skłonne do refleksji i zastanawiania się nad sytuacją, zamiast działać szybko. W sytuacjach społecznych zwykle wybierają słuchać niż mówić. Przykład: Jan jest introwertykiem. Zamiast wychodzić z przyjaciółmi, najczęściej woli przesiedzieć w domu i czytać książkę.
• Osoby ekstrawertyczne są bardziej skoncentrowane na interakcji z innymi ludźmi. Cechuje ich zorientowanie na społeczne zachowanie, a nie na własne myśli. Są otwarci na nowe doświadczenia, skłonni do aktywnego działania i przyjmowania ryzyka. W sytuacjach społecznych są bardziej skłonni do mówienia niż słuchania. Przykład: Jan jest ekstrawertykiem. Lubi wychodzić z przyjaciółmi, spotykać nowych ludzi i odkrywać nowe doświadczenia.

Typy osobowości - mocne strony

Osobowość odgrywa ważną rolę w naszym życiu. Dobre zrozumienie naszych mocnych stron może pomóc nam w znalezieniu celów i w pełni wykorzystać nasz potencjał. Oto lista mocnych stron typów osobowości:

• Ekspresywne typy osobowości cechuje otwartość na nowe doświadczenia i ludzi. Są oni bardzo energiczni, spontaniczni i gotowi do podejmowania nowych wyzwań.
• Introwertycy mają zdolność skupienia się na detalach i są wysoce wytrwali. Są one skoncentrowane na swoich myślach, uczuciach i dążeniach.
• Typy osobowości otwarte na doświadczenia cechuje łatwość w przyswajaniu nowych informacji i nauce. Są one pełne kreatywności i ciekawości.
• Typy osobowości skoncentrowane na zadaniach mają silną motywację i silną wolę. Są bardzo skupione na osiąganiu swoich celów.
• Typy osobowości zorientowane na ludzi są zazwyczaj bardzo empatyczne, miłe i wyrozumiałe. Są one bardzo aktywne społecznie, lubią być otoczeni ludźmi i potrafią zbudować silne więzi z innymi.

Typy osobowości - ograniczenia

Ograniczenia i słabe strony typów osobowości można podzielić na kilka kategorii: ograniczenia w komunikacji, nadmierna wrażliwość, problemy z przystosowaniem się do zmian i trudności z przystosowaniem się do otoczenia.

• Ograniczenia w komunikacji - ludzie rzadko są w stanie porozumieć się z innymi, jeśli posiadają odmienne typy osobowości. Niektóre typy osobowości mogą wykazywać tendencje do unikania rozmowy, co może prowadzić do trudności w budowaniu silnych więzi z innymi ludźmi.
• Nadmierna wrażliwość - niektóre typy osobowości mogą być bardzo wrażliwe na krytykę, która może prowadzić do uczucia zagrożenia lub lęku, a także do wycofania się z sytuacji.
• Problemy z przystosowaniem się do zmian - niektóre typy osobowości mają duże trudności w przystosowaniu się do zmian w środowisku, co może prowadzić do izolacji i braku samopoczucia.
• Trudności z przystosowaniem się do otoczenia - typy osobowości mogą mieć trudności z przystosowaniem się do otoczenia, z którym nie są zaznajomieni. Osoby te mogą być bardziej zamknięte i niechętne do wychodzenia z domu, co może prowadzić do izolacji.

Typy osobowości - inne podejścia

Ponadto do typowania osobowości można stosować inne metody lub podejścia, w tym:

• Teoria Junga - wskazuje, że osobowość ludzka składa się z podstawowych postaw, które mają wpływ na nasze decyzje i nastawienie. Te postawy to ekstrakcja, introwersja, i ekstrawersja.
• Teoria typów temperamentu - wskazuje na cztery podstawowe typy, z których składa się ludzka osobowość: sangwinik, choleryk, melancholik i flegmatyk.
• Teoria koloru - wskazuje na pięć podstawowych typów osobowości, które są reprezentowane przez pięć kolorów: czarny, biały, czerwony, żółty i zielony.
• Teoria stylu życia - wskazuje na sześć podstawowych typów osobowości, które są określane przez różne aspekty życia: rodzinę, pracę, wolny czas, zdrowie, relacje z innymi oraz cele.

Wykorzystanie teorii/typów osobowości w zarządzaniu

Klasyfikacje typów osobowości, takie jak MBTI (Myers-Briggs Type Indicator) czy te oparte na teorii Carla Gustava Junga, mogą być wykorzystane przez kierowników i menedżerów do:

• Rozwoju zespołu: Poznanie typów osobowości członków zespołu może pomóc w zrozumieniu ich preferencji, stylów pracy i preferowanych sposobów komunikacji. Można to wykorzystać do skuteczniejszego budowania zespołu, przypisywania ról i zadań oraz wspierania rozwoju zawodowego.
• Usprawniania komunikacji: Zrozumienie różnic między typami osobowości może pomóc w lepszym dopasowaniu sposobów komunikacji do preferencji pracowników. Niektórzy ludzie wolą bardziej szczegółowe i konkretne informacje, podczas gdy inni wolą szerszy kontekst i ogólne zasady. Dopasowanie stylu komunikacji może poprawić zrozumienie i efektywność komunikacji w zespole.
• Zarządzania konfliktem: Klasyfikacje typów osobowości mogą pomóc w rozwiązywaniu konfliktów w zespole poprzez zrozumienie różnych punktów widzenia i preferencji. Można wykorzystać tę wiedzę, aby znaleźć kompromisowe rozwiązania i skuteczniej zarządzać różnymi stylami pracy i podejściami.
• Motywacji pracowników: Poznanie preferencji osobowościowych pracowników może pomóc w lepszym zrozumieniu ich motywacji, predyspozycji i potrzeb rozwojowych. Dzięki temu można dostosować programy szkoleniowe i rozwój zawodowy do indywidualnych preferencji, co może zwiększyć zaangażowanie i efektywność pracowników.

Typy osobowości — artykuły polecane

Empatia — Wielka piątka — Metoda Myers-Briggs — Kategoryzacja — Metafora organizacji — Instruktor rekreacji — Osobowość — Inteligencja emocjonalna — Teoria cech

Bibliografia

• Brud P. (2021), Przegląd kryteriów diagnostycznych, cech i typów osobowości borderline wraz z próbą ich porządkowania, Studia Psychologica: Theoria et praxis, 21(2)
• Čakrt M. (2010), Kto jest kim. Typy osobowości dla menedżerów, Wydawnictwo Helion, Gliwice
• Hall C., Lindzey G., Campbell J. (2010), Teorie osobowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Horzyk A. (2012), Negocjacje. Sprawdzone strategie, Wydawnictwo EDGARD, Warszawa
• Kabalski P. (2012), Wybrane problemy stosowania Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź

Autor: Anna Sydorchuk