Szkoda

W kodeksie cywilnym nie zdefiniowano pojęcia szkody. Za szkodę należy uznać uszczerbek w dobrach poszkodowanego, polegający na różnicy między stanem tych dóbr, powstałym wskutek zdarzenia szkodzącego a stanem, jaki by istniał, gdyby nie zaszło zdarzenie. Uszczerbek ten przybiera postać utraty, zmniejszenia lub nie powiększenia aktywów albo powstania bądź zwiększenia pasywów (Z. Banaszczyk i in., 2014, s. 82)

TL;DR

Artykuł omawia pojęcie szkody w kodeksie cywilnym. Szczegółowo opisuje rodzaje szkody, takie jak szkoda naturalna, normatywna, majątkowa i niemajątkowa. Przedstawiona jest zasada pełnego odszkodowania oraz zasada restytucji. Artykuł omawia również przedmiot ochrony odszkodowawczej oraz sposób ustalania rozmiaru szkody. Wskazane są różne możliwości naprawienia szkody, w tym przywrócenie stanu poprzedniego lub zapłata odpowiedniej sumy pieniężnej.

Rodzaje szkody

• Szkoda naturalna - szkoda jest uznawana jako pojęcie naturalne, występujące nie zależnie od prawa, normy prawne natomiast istnieją, aby pociągnąć jakiś podmiot do odpowiedzialności.
• Szkoda normatywna - szkoda występuję jedynie w przypadku, kiedy uszczerbek zostaje w wyniku norm prawnych naprawiony z obowiązku odszkodowawczego.
• Szkoda majątkowa - naruszenie majątkowych dóbr i interesów osoby poszkodowanej, możliwy do wyrażenia w pieniądzu.
• Szkoda niemajątkowa - inaczej krzywda, są to wszelkie negatywne skutki dla cielesnej i psychicznej kondycji osoby poszkodowanej, czyli naruszenie jej dóbr i interesów, które nie wywołują zmian w majątku, ale mogą wpłynąć na jej samopoczucie, wywołują cierpienia fizyczne lub psychiczne. Istotną cechą szkody niemajątkowej jest to, że, nie można jej ocenić w pieniądzu.

W przypadku szkody majątkowej poszkodowany ma prawo domagać się odszkodowania, natomiast w przypadku szkody niemajątkowej przysługuje mu zadośćuczynienie.

• Szkoda na mieniu - jest uszczerbkiem, który bezpośrednio dotyczy dóbr i interesów majątkowych zainteresowanej osoby.
• Szkoda na osobie - dotyczy uszkodzenia ciała, problemów zdrowotnych, pozbawienia wolności, naruszenia czci oraz inne następstwa takie jak ból czy cierpienie psychiczne. Szkoda na osobie może skutkować zadośćuczynieniem za doznaną krzywdę, jak też przymusem wypłacenia odszkodowania za szkodę majątkową, która może w pewnych przypadkach mieć miejsce.

Zasada pełnego odszkodowania

Zasada pełnego odszkodowania dotyczy wielkości świadczenia odszkodowawczego. W art. 361 § 2 KC wyrażona jest zasada pełnego odszkodowania, według której, naprawa szkody obejmuje nie tylko poniesione przez poszkodowanego straty (damnum emergens), lecz również korzyści jakie mógłby osiągnąć, w przypadku nie wyrządzenia szkody (lucrum cessans). Artykuł dopuszcza 2 wyjątki:

• unormowanie związku przyczynowego zawartego w art. 361 § 1 KC, według którego uszczerbek musi zawierać się w granicach wyznaczonych przez konstrukcję normalnego związku przyczynowego
• różne uregulowanie zakresu odpowiedzialności

Zasada restytucji

Celem zasada restytucji jest przywrócenie równowagi, która została zaburzona wskutek zdarzenia szkodzącego. Świadczenia odszkodowawczego nie powinno wzbogacić poszkodowanego, jednak powinno mu zrekompensować poniesione straty.

Wyjątkiem od zasady restytucji jest np. wyższe odszkodowanie niż szkoda z przyczyny ryczałtów z tytułu nie wykonania zobowiązania.

Przedmiot ochrony odszkodowawczej

Cały majątek dłużnika, jak również jego dobra osobiste podlegają ochronie przed doznaniem szkody. Przez majątek rozumiemy to nie tylko pozycje czynne (aktywa) będące jego składem w chwili zajścia zdarzenia szkodzącego, bądź naruszenia wywołane przez to zdarzenie. Rozumienie takie jest zbyt wąskie, dlatego majątek musi być ujmowany dynamicznie.

Ustalenie rozmiaru szkody

Jeśli poszkodowany prowadzi własne przedsiębiorstwo bądź gospodarstwo rolne wówczas rozmiar szkody wynikłej z uniemożliwienia mu kontynuowania tej działalności stanowi różnicę między przychodami które osiągnęłoby z braku zdarzenia szkodzącego oraz rzeczywiście osiąganymi. Uwzględniamy przy tym takie czynniki natury ogólnej jak chłonność rynku popyt na produkty poszkodowanego i jego dotychczasowe kontakty z kontrahentami. (Z. Banaszczyk i in., 2014, s. 127)

Naprawienie szkody

Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu. Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. (art. 363 KC)

Szkoda — artykuły polecane

Odszkodowanie — Cesja wierzytelności — Ubezpieczenie nieruchomości — Prawo własności — Wierzytelność — Odpowiedzialność kontraktowa — Dłużnik — Okres przedawnienia — Odpowiedzialność cywilna

Bibliografia

• Banaszczyk Z. i in. (2014), Prawo zobowiązań - część ogólna. System Prawa Prywatnego. Tom 6, C.H. Beck, Warszawa
• Katner W. (red.) (2017), Prawo cywilne i handlowe w zarysie, Wolters Kluwer, Warszawa
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Autor: Katarzyna Mateja

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.