Niszczarka: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Zarządzania
m (Infobox update) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
| (Nie pokazano 18 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Niszczarka''' to z reguły kompaktowe urządzenie służące do niszczenia poufnych danych (dokumentów papierowych, nośników CD, itp.) w sposób utrudniających ich odczytanie (najprostsze urządzenia tnące), a nawet całkowicie uniemożliwiające (przy wykorzystaniu sposobów chemicznych). Używana w pracy biurowej w ramach zarządzania dokumentami. | '''Niszczarka''' to z reguły kompaktowe urządzenie służące do niszczenia poufnych danych (dokumentów papierowych, nośników CD, itp.) w sposób utrudniających ich odczytanie (najprostsze urządzenia tnące), a nawet całkowicie uniemożliwiające (przy wykorzystaniu sposobów chemicznych). Używana w pracy biurowej w ramach zarządzania dokumentami. | ||
Pierwszy udokumentowany '''patent (US 929 960)''' na stworzenie urządzenia do niszczenia papieru pojawił się w sierpniu 1909 roku w Stanach Zjednoczonych (A. Low 1909, s. 1-3). Jego twórcą był mieszkaniec Nowego Yorku, '''Abbot August Low'''. Projekt niestety nigdy nie został zrealizowany pozostając jedynie rysunkiem technicznym. Na powstanie pierwszej działającej maszyny trzeba było poczekać jeszcze 26 lat. W roku 1935 w obawie o własne życie, pierwszą działająca niszczarkę stworzył '''Adolf Ehinger'''. Niemiec zajmujmowałe się ówcześnie tworzeniem ulotek sprzeciwiającym się działaniom nazistów, za których produkcję można było wówczas stracić życie. W związku z tym, że przy produkcji powstawały również błędnie wydrukowane ulotki i inne odpady, które mogły doprowadzić do ich twórcy, Ehinger stworzył niszczarkę korbową, która swoim wyglądem przypominała maszynkę do robienia makaronu. Po około roku dokonał udoskonalenia swojego pomysłu i ręczna korba została zamieniona na silnik elektryczny, a następnie niszczarka trafiła do szerszej sprzedaży. Pomysłowy niemiec rozpoczął handel z agencjami rządowymi i instytucjami finansowymi, w których na bieżąco dokonuje się niszczenia dokumentacji. W roku 1959 wyprodukował w swojej firmie '''EBA Maschinenfabrik''' pierwszą niszczarkę o przekroju poprzecznym, która cięła dokumenty na skrawki papieru. Założona przez Ehingera firma wciąż istnieje pod nazwą '''EBA Krug & Priester Gmbh & Co. w Balingen''' (M. Constable 2019, s. 276-279). | Pierwszy udokumentowany '''[[patent]] (US 929 960)''' na stworzenie urządzenia do niszczenia papieru pojawił się w sierpniu 1909 roku w Stanach Zjednoczonych (A. Low 1909, s. 1-3). Jego twórcą był mieszkaniec Nowego Yorku, '''Abbot August Low'''. [[Projekt]] niestety nigdy nie został zrealizowany pozostając jedynie rysunkiem technicznym. Na powstanie pierwszej działającej maszyny trzeba było poczekać jeszcze 26 lat. W roku 1935 w obawie o własne życie, pierwszą działająca niszczarkę stworzył '''Adolf Ehinger'''. Niemiec zajmujmowałe się ówcześnie tworzeniem ulotek sprzeciwiającym się działaniom nazistów, za których produkcję można było wówczas stracić życie. W związku z tym, że przy produkcji powstawały również błędnie wydrukowane ulotki i inne [[odpady]], które mogły doprowadzić do ich twórcy, Ehinger stworzył niszczarkę korbową, która swoim wyglądem przypominała maszynkę do robienia makaronu. Po około roku dokonał udoskonalenia swojego pomysłu i ręczna korba została zamieniona na silnik elektryczny, a następnie niszczarka trafiła do szerszej sprzedaży. Pomysłowy niemiec rozpoczął [[handel]] z agencjami rządowymi i instytucjami finansowymi, w których na bieżąco dokonuje się niszczenia dokumentacji. W roku 1959 wyprodukował w swojej firmie '''EBA Maschinenfabrik''' pierwszą niszczarkę o przekroju poprzecznym, która cięła dokumenty na skrawki papieru. Założona przez Ehingera [[firma]] wciąż istnieje pod nazwą '''EBA Krug & Priester Gmbh & Co. w Balingen''' (M. Constable 2019, s. 276-279). | ||
Obecnie niszczarki są bardzo popularnym urządzeniem, które znajdują się na wyposażeniu niemal wszystkich biur, instytucji finansowych i urzędów. Zaczynając od najprostszych konstrukcji mechanizmu tnącego papier tylko wzdłuż jednej krawędzi, bardziej zaawansowanych tnących papier zarówno pionowo i poziomo, aż do sprzętów specjalistycznych stosujących również oprócz mechanizmów tnących metody chemiczne. Powstało również wiele firm zajmujących się specjalistycznym usuwaniem dokumentów. | Obecnie niszczarki są bardzo popularnym urządzeniem, które znajdują się na wyposażeniu niemal wszystkich biur, instytucji finansowych i urzędów. Zaczynając od najprostszych konstrukcji mechanizmu tnącego papier tylko wzdłuż jednej krawędzi, bardziej zaawansowanych tnących papier zarówno pionowo i poziomo, aż do sprzętów specjalistycznych stosujących również oprócz mechanizmów tnących metody chemiczne. Powstało również wiele firm zajmujących się specjalistycznym usuwaniem dokumentów. | ||
==Normy bezpieczeństwa== | ==TL;DR== | ||
W zależności od stopnia tajności dokumentów zostały wprowadzone normy, które muszą spełniać poszczególne niszczarki. W 2012 roku zostały wprowadzona norma '''DIN 66399''', które zaktualizowały normy opisujace poziomy bezpieczeństwa. Zostały stworzone przez Niemiecki Instytut Normalizacyjny ('''Deutsches Institut für Normung''', w skrócie '''DIN''') i zastąpiły dotychczasowe normy '''DIN 32757'''. | Niszczarki są popularnymi urządzeniami do niszczenia dokumentów w sposób uniemożliwiający odczytanie poufnych danych. Pierwsza działająca niszczarka została stworzona w 1935 roku przez niemieckiego wynalazcę Adolfa Ehingera. Obecnie istnieje wiele rodzajów niszczarek, które spełniają różne normy bezpieczeństwa w zależności od stopnia tajności dokumentów. Normy te zostały zaktualizowane w 2012 roku i podzielone na 3 klasy ochrony i 7 poziomów bezpieczeństwa. Wraz z rozwojem technologii, konieczne jest również odpowiednie niszczenie dokumentacji papierowej zgodnie z wymogami RODO. | ||
<google>n</google> | |||
==Normy bezpieczeństwa== | |||
W zależności od stopnia tajności dokumentów zostały wprowadzone normy, które muszą spełniać poszczególne niszczarki. W 2012 roku zostały wprowadzona [[norma]] '''DIN 66399''', które zaktualizowały normy opisujace poziomy bezpieczeństwa. Zostały stworzone przez Niemiecki Instytut Normalizacyjny ('''Deutsches Institut für Normung''', w skrócie '''DIN''') i zastąpiły dotychczasowe normy '''DIN 32757'''. | |||
Przyjęte przez w/w instytut normy dzielą się na 3 klasy ochrony i 7 poziomów bezpieczeństwa w zależności od tajności dokumentów: | Przyjęte przez w/w instytut normy dzielą się na 3 klasy ochrony i 7 poziomów bezpieczeństwa w zależności od tajności dokumentów: | ||
* Klasa ochrony 1 - podstawowa ochrona danych firmy - dokumenty ogólnodostępne. | * Klasa ochrony 1 - podstawowa ochrona danych firmy - dokumenty ogólnodostępne. | ||
* Klasa ochrony 2 - zwiększona potrzeba chronienia danych poufnych firmy - dokumenty dostępne dla nielicznych. | * Klasa ochrony 2 - zwiększona [[potrzeba]] chronienia danych poufnych firmy - dokumenty dostępne dla nielicznych. | ||
* Klasa ochrony 3 - tajne dane, wysoka potrzeba ochrony przed ich ujawnieniem i poważne konsekwencje dla firmy w razie ich wycieku. | * Klasa ochrony 3 - tajne [[dane]], wysoka potrzeba ochrony przed ich ujawnieniem i poważne konsekwencje dla firmy w razie ich wycieku. | ||
'''Poziomy bezpieczeństwa:''' | '''Poziomy bezpieczeństwa:''' | ||
* 1 - przestarzałe materiały reklamowe, ulotki, katalogi - Klasa ochrony 1 | * 1 - przestarzałe [[materiały]] reklamowe, ulotki, katalogi - Klasa ochrony 1 | ||
* 2 - korespondencja firmowa, nieaktualne formularze, ogłoszenia - Klasa ochrony 1 | * 2 - korespondencja firmowa, nieaktualne formularze, ogłoszenia - Klasa ochrony 1 | ||
* 3 - dane chronione i poufne, dokumenty podatkowe, zamówienia, oferty z danymi osobowymi - Klasa ochrony 1 i 2 | * 3 - dane chronione i poufne, dokumenty podatkowe, zamówienia, oferty z danymi osobowymi - Klasa ochrony 1 i 2 | ||
* 4 - dane szczególnie chronione i poufne, listy płac, akta osobowe, dokumenty medyczne - Klasa ochrony 2 | * 4 - dane szczególnie chronione i poufne, listy płac, [[akta osobowe]], dokumenty medyczne - Klasa ochrony 2 | ||
* 5 - dane z tajnymi informacjami o kluczowym znaczeniu dla firmy, patenty, strategiczna dokumentacja - Klasa ochrony 2 i 3 | * 5 - dane z tajnymi informacjami o kluczowym znaczeniu dla firmy, patenty, strategiczna [[dokumentacja]] - Klasa ochrony 2 i 3 | ||
* 6 - tajne dane, co do których należy zastosować nadzwyczajne środki bezpieczeństwa, dokumentacja urzędowa - Klasa ochrony 3 | * 6 - tajne dane, co do których należy zastosować nadzwyczajne środki bezpieczeństwa, dokumentacja urzędowa - Klasa ochrony 3 | ||
* 7 - dane ściśle tajne, wojskowe, działalność wywiadowcza | * 7 - dane ściśle tajne, wojskowe, działalność wywiadowcza | ||
Dla papieru wygląda następująco: | Dla papieru wygląda następująco: | ||
* P1 - szerokość paska maksymalnie 12 | * P1 - szerokość paska maksymalnie 12 mm | ||
* P2 - szerokość paska maksymalnie 6 | * P2 - szerokość paska maksymalnie 6 mm | ||
* P3 - powierzchnia ścinka maksymalnie 320 | * P3 - powierzchnia ścinka maksymalnie 320 mm² | ||
* P4 - powierzchnia ścinka maksymalnie 160 | * P4 - powierzchnia ścinka maksymalnie 160 mm² | ||
* P5 - powierzchnia ścinka maksymalnie 30 | * P5 - powierzchnia ścinka maksymalnie 30 mm² | ||
* P6 - powierzchnia ścinka maksymalnie 10 | * P6 - powierzchnia ścinka maksymalnie 10 mm² | ||
* P7 - powierzchnia ścinka maksymalnie 5 | * P7 - powierzchnia ścinka maksymalnie 5 mm² | ||
W 2018 normy DIN 66399 zostały umiędzynarodowione i obecnie są stosowane globalnie pod postacią normy ISO/IEC 21964 (DIN 66399 Globally Standardized… 2018). | W 2018 normy DIN 66399 zostały umiędzynarodowione i obecnie są stosowane globalnie pod postacią normy ISO/IEC 21964 (DIN 66399 Globally Standardized… 2018). | ||
==Niszczenie dokumentów w niszczarkach a RODO== | ==Niszczenie dokumentów w niszczarkach a RODO== | ||
Jeżeli niszczarka posiada jedynie funkcję tnięcia (rozdrobnienia) nośników danych to takie rozwiązanie może nie być wystarczające, aby być pewnym, że dane nie zostaną odczytane. Zgodnie z '''GDPR''' ('''RODO''') każdy ma prawo do bycia zapomnianym co wiąże się z koniecznością usunięcia również dokumentacji papierowej (Rozporządzenie RODO… 2016 s. 43-44). Wraz z rozwojem technologii możliwe jest wirtualne odtworzenie dokumentów przy wykorzystaniu skanowania oraz zaawansowanych algorytmów (B. Nickolay i inni, 2015, s. 132. | Jeżeli niszczarka posiada jedynie funkcję tnięcia (rozdrobnienia) nośników danych to takie rozwiązanie może nie być wystarczające, aby być pewnym, że dane nie zostaną odczytane. Zgodnie z '''[[GDPR]]''' ('''[[RODO]]''') każdy ma [[prawo]] do bycia zapomnianym co wiąże się z koniecznością usunięcia również dokumentacji papierowej ([[Rozporządzenie]] RODO… 2016 s. 43-44). Wraz z rozwojem technologii możliwe jest wirtualne odtworzenie dokumentów przy wykorzystaniu skanowania oraz zaawansowanych algorytmów (B. Nickolay i inni, 2015, s. 132. | ||
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Cobol]]}} — {{i5link|a=[[Automatyczna indeksacja]]}} — {{i5link|a=[[System zarządzania środowiskowego]]}} — {{i5link|a=[[Ewolucja systemów jakości]]}} — {{i5link|a=[[Licencja BSD]]}} — {{i5link|a=[[Części zamienne]]}} — {{i5link|a=[[SmallTalk (język programowania)]]}} — {{i5link|a=[[Certyfikacja systemów]]}} — {{i5link|a=[[Java]]}} — {{i5link|a=[[Luka technologiczna]]}} }} | |||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
* Constable M. | <noautolinks> | ||
* Constable M. (2019), ''[https://ro.uow.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=1391&context=ltc The Paper Shredder: Trails of Law]'', Law Text Culture, nr 23 | |||
* Dolecki S. | * Dolecki S. (2010), ''Niszczenie dokumentów to też sztuka'', Miesięcznik Finansowy Bank, nr 11 | ||
* Low A. | * Low A. (1909), ''[https://patentimages.storage.googleapis.com/03/9a/4e/1fc4360578ddd0/US929960.pdf Patent niszczarki]'', nr 926 960 | ||
* Nickolay B., Schneider J., Zoberbier H. | * Nickolay B., Schneider J., Zoberbier H. (2015), ''[https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Przeglad_Archiwalny_Instytutu_Pamieci_Narodowej/Przeglad_Archiwalny_Instytutu_Pamieci_Narodowej-r2015-t8/Przeglad_Archiwalny_Instytutu_Pamieci_Narodowej-r2015-t8-s109-136/Przeglad_Archiwalny_Instytutu_Pamieci_Narodowej-r2015-t8-s109-136.pdf Technologia i możliwe zastosowania zautomatyzowanej wirtualnej rekonstrukcji podartych akt Stasi (ePuzzler)]'', Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, tom 8 | ||
* ''Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych)'', [https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32016R0679&from=EN OJ L 119 nr 2016/679] | |||
* | * Strona internetowa: ''[https://www.recycling.com/paper-shredder-security-levels-din-66399 Paper Shredder Security Levels DIN 66399]'', recycling.com | ||
* Strona internetowa: ''[https://www.semshred.com/din-66399-globally-standardized-to-iso-iec-21964/ DIN 66399 Globally Standardized to ISO/IEC 21964]'', SEM Shred | |||
</noautolinks> | |||
{{a|Mateusz Abram}} | {{a|Mateusz Abram}} | ||
{{law}} | |||
[[Kategoria:Administracja publiczna]] | [[Kategoria:Administracja publiczna]] | ||
{{ | {{#metamaster:description|Niszczarka - urządzenie do niszczenia poufnych danych i dokumentów. Różne modele, od prostych tnących papier tylko wzdłuż jednej krawędzi, po zaawansowane z metodami chemicznymi.}} | ||
Aktualna wersja na dzień 19:23, 18 sty 2024
Niszczarka to z reguły kompaktowe urządzenie służące do niszczenia poufnych danych (dokumentów papierowych, nośników CD, itp.) w sposób utrudniających ich odczytanie (najprostsze urządzenia tnące), a nawet całkowicie uniemożliwiające (przy wykorzystaniu sposobów chemicznych). Używana w pracy biurowej w ramach zarządzania dokumentami.
Pierwszy udokumentowany patent (US 929 960) na stworzenie urządzenia do niszczenia papieru pojawił się w sierpniu 1909 roku w Stanach Zjednoczonych (A. Low 1909, s. 1-3). Jego twórcą był mieszkaniec Nowego Yorku, Abbot August Low. Projekt niestety nigdy nie został zrealizowany pozostając jedynie rysunkiem technicznym. Na powstanie pierwszej działającej maszyny trzeba było poczekać jeszcze 26 lat. W roku 1935 w obawie o własne życie, pierwszą działająca niszczarkę stworzył Adolf Ehinger. Niemiec zajmujmowałe się ówcześnie tworzeniem ulotek sprzeciwiającym się działaniom nazistów, za których produkcję można było wówczas stracić życie. W związku z tym, że przy produkcji powstawały również błędnie wydrukowane ulotki i inne odpady, które mogły doprowadzić do ich twórcy, Ehinger stworzył niszczarkę korbową, która swoim wyglądem przypominała maszynkę do robienia makaronu. Po około roku dokonał udoskonalenia swojego pomysłu i ręczna korba została zamieniona na silnik elektryczny, a następnie niszczarka trafiła do szerszej sprzedaży. Pomysłowy niemiec rozpoczął handel z agencjami rządowymi i instytucjami finansowymi, w których na bieżąco dokonuje się niszczenia dokumentacji. W roku 1959 wyprodukował w swojej firmie EBA Maschinenfabrik pierwszą niszczarkę o przekroju poprzecznym, która cięła dokumenty na skrawki papieru. Założona przez Ehingera firma wciąż istnieje pod nazwą EBA Krug & Priester Gmbh & Co. w Balingen (M. Constable 2019, s. 276-279).
Obecnie niszczarki są bardzo popularnym urządzeniem, które znajdują się na wyposażeniu niemal wszystkich biur, instytucji finansowych i urzędów. Zaczynając od najprostszych konstrukcji mechanizmu tnącego papier tylko wzdłuż jednej krawędzi, bardziej zaawansowanych tnących papier zarówno pionowo i poziomo, aż do sprzętów specjalistycznych stosujących również oprócz mechanizmów tnących metody chemiczne. Powstało również wiele firm zajmujących się specjalistycznym usuwaniem dokumentów.
TL;DR
Niszczarki są popularnymi urządzeniami do niszczenia dokumentów w sposób uniemożliwiający odczytanie poufnych danych. Pierwsza działająca niszczarka została stworzona w 1935 roku przez niemieckiego wynalazcę Adolfa Ehingera. Obecnie istnieje wiele rodzajów niszczarek, które spełniają różne normy bezpieczeństwa w zależności od stopnia tajności dokumentów. Normy te zostały zaktualizowane w 2012 roku i podzielone na 3 klasy ochrony i 7 poziomów bezpieczeństwa. Wraz z rozwojem technologii, konieczne jest również odpowiednie niszczenie dokumentacji papierowej zgodnie z wymogami RODO.
Normy bezpieczeństwa
W zależności od stopnia tajności dokumentów zostały wprowadzone normy, które muszą spełniać poszczególne niszczarki. W 2012 roku zostały wprowadzona norma DIN 66399, które zaktualizowały normy opisujace poziomy bezpieczeństwa. Zostały stworzone przez Niemiecki Instytut Normalizacyjny (Deutsches Institut für Normung, w skrócie DIN) i zastąpiły dotychczasowe normy DIN 32757.
Przyjęte przez w/w instytut normy dzielą się na 3 klasy ochrony i 7 poziomów bezpieczeństwa w zależności od tajności dokumentów:
- Klasa ochrony 1 - podstawowa ochrona danych firmy - dokumenty ogólnodostępne.
- Klasa ochrony 2 - zwiększona potrzeba chronienia danych poufnych firmy - dokumenty dostępne dla nielicznych.
- Klasa ochrony 3 - tajne dane, wysoka potrzeba ochrony przed ich ujawnieniem i poważne konsekwencje dla firmy w razie ich wycieku.
Poziomy bezpieczeństwa:
- 1 - przestarzałe materiały reklamowe, ulotki, katalogi - Klasa ochrony 1
- 2 - korespondencja firmowa, nieaktualne formularze, ogłoszenia - Klasa ochrony 1
- 3 - dane chronione i poufne, dokumenty podatkowe, zamówienia, oferty z danymi osobowymi - Klasa ochrony 1 i 2
- 4 - dane szczególnie chronione i poufne, listy płac, akta osobowe, dokumenty medyczne - Klasa ochrony 2
- 5 - dane z tajnymi informacjami o kluczowym znaczeniu dla firmy, patenty, strategiczna dokumentacja - Klasa ochrony 2 i 3
- 6 - tajne dane, co do których należy zastosować nadzwyczajne środki bezpieczeństwa, dokumentacja urzędowa - Klasa ochrony 3
- 7 - dane ściśle tajne, wojskowe, działalność wywiadowcza
Dla papieru wygląda następująco:
- P1 - szerokość paska maksymalnie 12 mm
- P2 - szerokość paska maksymalnie 6 mm
- P3 - powierzchnia ścinka maksymalnie 320 mm²
- P4 - powierzchnia ścinka maksymalnie 160 mm²
- P5 - powierzchnia ścinka maksymalnie 30 mm²
- P6 - powierzchnia ścinka maksymalnie 10 mm²
- P7 - powierzchnia ścinka maksymalnie 5 mm²
W 2018 normy DIN 66399 zostały umiędzynarodowione i obecnie są stosowane globalnie pod postacią normy ISO/IEC 21964 (DIN 66399 Globally Standardized… 2018).
Niszczenie dokumentów w niszczarkach a RODO
Jeżeli niszczarka posiada jedynie funkcję tnięcia (rozdrobnienia) nośników danych to takie rozwiązanie może nie być wystarczające, aby być pewnym, że dane nie zostaną odczytane. Zgodnie z GDPR (RODO) każdy ma prawo do bycia zapomnianym co wiąże się z koniecznością usunięcia również dokumentacji papierowej (Rozporządzenie RODO… 2016 s. 43-44). Wraz z rozwojem technologii możliwe jest wirtualne odtworzenie dokumentów przy wykorzystaniu skanowania oraz zaawansowanych algorytmów (B. Nickolay i inni, 2015, s. 132.
| Niszczarka — artykuły polecane |
| Cobol — Automatyczna indeksacja — System zarządzania środowiskowego — Ewolucja systemów jakości — Licencja BSD — Części zamienne — SmallTalk (język programowania) — Certyfikacja systemów — Java — Luka technologiczna |
Bibliografia
- Constable M. (2019), The Paper Shredder: Trails of Law, Law Text Culture, nr 23
- Dolecki S. (2010), Niszczenie dokumentów to też sztuka, Miesięcznik Finansowy Bank, nr 11
- Low A. (1909), Patent niszczarki, nr 926 960
- Nickolay B., Schneider J., Zoberbier H. (2015), Technologia i możliwe zastosowania zautomatyzowanej wirtualnej rekonstrukcji podartych akt Stasi (ePuzzler), Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, tom 8
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych), OJ L 119 nr 2016/679
- Strona internetowa: Paper Shredder Security Levels DIN 66399, recycling.com
- Strona internetowa: DIN 66399 Globally Standardized to ISO/IEC 21964, SEM Shred
Autor: Mateusz Abram
 |
Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu. |
