Robert Owen

Robert Owen urodził się w 14 maja 1771 roku w Newtown, Środkowej Walii. Był działaczem i propagatorem socjalistycznym, zwolennikiem ruchu spółdzielczego, odrzucał wartość prywatną. Zmarł 17 listopada 1858 w wieku 87 lat.

TL;DR

Robert Owen był działaczem i propagatorem socjalistycznym, znany jako zwolennik ruchu spółdzielczego. Jego osiągnięcia obejmują modernizację i poprawę warunków pracy w fabryce bawełny w New Lanark, założenie Nowej Harmonii w Indianie oraz wydawanie gazety The Crisis. Zmarł w 1858 roku.

Życie prywatne

Dzieciństwo

Robert Owen urodził jako jeden z sześciorga dzieci sprzedawcy sklepu żelaznego. Dzieciństwo tego żywego chłopca upłynęło na nauce tańca, gry na klarnecie i grze w piłkę nożną. W szkole dzięki błyskotliwemu umysłowi szybko stał się pupilkiem nauczycieli. Owen był wyjątkowym dzieckiem pod wieloma względami. Zanim skończył dziesięć lat przeczytał już wiele popularnych klasyk książkowych, takich jak Robinson Crusoe czy Wędrówka Pielgrzyma, a także wiele historycznych i teologicznych.

W wieku dziewięciu lat Owen opuścił szkołę i rozpoczął pracę asystenta w sklepie z galanterią męską. Po roku czasu wyjechał do Londynu. Tam został uczniem Jamesa McGuffoga, sukiennika ze Stamford. To ten namówił go do dalszej nauki. Za jego namową, po odbyciu praktyki, powrócił w 1785 do Londynu. Tam, po miesiącach ciężkiej pracy, zaczęły się problemy z jego zdrowiem. Owen postanowił wyjechać do Manchesteru.

W Manchesterze poznał Ernesta Jonesa, z którym w 1789 roku rozpoczął za 100 funtów pożyczonych od brata wspólny biznes. Współpraca nie trwała jednak długo. Owen założył przędzalnię bawełny, gdzie zatrudnił trzy osoby. Sukces i nabyte doświadczenie przyczyniły się do objęcia przez niego w wieku dwudziestu lat stanowiska kierownika dużej fabryki i zarządzania 500 osobami. Z reputacją dobrego producenta bawełny szybko stał się partnerem w Chorlton Twist Company. Robert Owen mieszkał w Manchesterze trzynaście lat i w tym czasie zdobył uznanie szanowanego biznesmana, dobrze znanego w kręgach intelektualnych. W 1793 roku został zaproszony do członkostwa w Manchester Literary and Philosophical Society, gdzie zaprzyjaźnił się z wieloma wpływowymi osobami. To tam zaprezentował swoje pierwsze idee reform społecznych, a w 1796 roku, gdy powstało Manchester Board of Heath, został zaproszony do reprezentowania przemysłu bawełnianego.

Małżeństwo

Podczas jednych z podróży związanych z pracą w Chorlton Twist Company, Owen poznał swoją przyszłą żonę Caroline Dale, córkę Davida Dale’a, właściciela fabryki bawełny z Glasgow. Para pobrała się 17 września 1799 roku (Owen R.D., 2008, s. 56)

Dzieci

Para doczekała się ósemki potomstwa, jednakże pierwszy syn, Jackson zmarł jeszcze jako niemowlę. Jego młodsze rodzeństwo to:

• Dale (1801-1877),
• William (1802-1842),
• Ann Caroline (1805-1831),
• Jane Dale (1805-1861),
• David Dale (1807-1860),
• Richard Dale (1809-1890),
• Mary (1810-1832).

Czwórka synów Owena (Dale, William, David Dale i Richard) oraz jedna córka - Jane Dale wyjechała razem z ojcem do USA. Jego żona i dwie pozostałe córki zostały w Wielkiej Brytanii, gdzie zmarły w latach 30 XIXw (Owen R.D., 2008, s. 57)

Śmierć

W wieku 63 lat Owen nadal był bardzo aktywnym i ciężko pracującym człowiekiem. Po śmierci żony w 1831 roku wiódł skromne życie z renty zaoferowanej mu przez synów, przeznaczając większość swojego czasu na promocję swojej idei Nowej Harmonii. Nie przestawał pisać, a w 1857 roku opublikował swoją autobiografię. Zmarł w 17 listopada 1858 i został pochowany, wbrew swoim protestom, według katolickiego obrządku (Leopold R.W., 1940, s. 327)

Osiągnięcia

Od ojca swej żony, Davida Dale'a, ważnego przedsiębiorcy z Glasgow i właściciela fabryki bawełny w New Lanark, odkupił część udziałów w firmie. Już na samym początku zarządzania przedsiębiorstwem przyczynił się do jego modernizacji, a także polepszenia warunków pracy ludzi tam zatrudnionych. W tamtym czasie w fabryce pracowało od 1 500 do 2 000 osób, w tym 500 dzieci, które szybko zostały przeniesione z pomieszczeń fabrycznych i zatrudnione jako uczniowie.

W fabrykach w New Lanark panowały znacznie lepsze warunki niż w większości innych, aczkolwiek ciągle były one przerażające. Tutaj, zdobywając zaufanie pracowników, Owen przeprowadzał swoje pierwsze reformy społeczne. Wprowadził m.in. minimalny wiek dziesięciu lat wymagany przy zatrudnianiu praktykantów, system czyszczenia ulic, wybudował wiele domów dla swoich pracowników i wyremontował już istniejące.

Do 1809 Owen przygotował plany wybudowy nowych szkół w New Lanark, a w 1816 z pomocą wielu rodziców otworzył Institute for the Formation of Character, który służył jako szkoła dla młodych i miejsce spotkań pracowników fabryki. Swoje pomysły reformy edukacji zostały przez niego opublikowane jako seria esejów New View of Society. W 1824 roku zakupił w Stanach Zjednoczonych osadę Harmony w Indianie. Miała ona być urzeczywistnieniem ideii idealnej gminy. W gminie tej mieszkańcy mieliby mieszkać i pracować w przemyśle oraz na roli, mając jednocześnie do dyspozycji konieczne instytucje społeczno-gospodarcze. Pomysł szybko zdobyły uznanie na kontynencie, a Owen wystąpił w Kongresie. Z czasem jednak jego model "Nowej harmonii" nie powiódł się i osadnictwo zostało przekazane jego synom. Sam Owen powrócił do Wielkiej Brytanii, a w 1832 roku zaczął wydawać swoją własną gazetę The Crisis (Harrison J.F.C., 1972, s. 37-40)

Wybrane Publikacje

• An Explanation of the Cause of Distress which pervades the civilised parts of the world (Londyn i Paryż, 1823)
• An Address to All Classes in the State (Londyn, 1832)
• The Revolution in the Mind and Practice of the Human Race (Londyn, 1849)
• Observations on the Effect of the Manufacturing System (Londyn, 1815).
• Report to the Committee of the Association for the Relief of the Manufacturing and Labouring Poor (1817)
• An Address to the Master Manufacturers of Great Britain: On the Present Existing Evils in the Manufacturing System (Bolton, 1819)

Robert Owen — artykuły polecane

Abraham Maslow — Alfred Nobel — Thomas Edison — Menlo Park — Amancio Ortega — Amartya Sen — TOT — Dolina krzemowa — George Soros

Bibliografia

• Donnachie I. (2000), Robert Owen: Owen of New Lanark and New Harmony, Tuckwell
• Estabrook A. (1923), The Family History of Robert Owen, Eugenics Record Office, Carnegie Institution of Washington
• Harrison J. (1972), Robert Owen's Quest for the New Moral World in America in Robert Owen's American Legacy, Indiana Historical Society, Indianapolis
• Leopold R. (1940), Robert Dale Owen: A Biography, Cambridge Mas., Harvard University Press
• Owen R. (1818), Two Memorials on Behalf of the Working Classes, Londyn, Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown
• Owen R. (2008), Threading My Way, Twenty-seven Years of Autobiography, Kessinger Publishing, LLC

Autor: Mariusz Półtorak, Magdalena Urbanek