Milton Friedman

Milton Friedman(31 lipca 1912-16 listopada 2006) był wybitnym ekonomistą i myślicielem amerykańskim, jednym z twórców monetaryzmu, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii za badania nad analizy konsumpcji, historii i teorii monetarnej i złożoności polityki stabilizacyjnej.

Współzałożona przez Friedmana Chicago School wydała nie mniej niż ośmiu noblistów i czołowych ekonomistów, m.in. Gary Becker, Robert Fogel, Thomas Sowell i Robert Lucas Jr. Friedman był doradcą republikańskiego prezydenta Stanów Zjednoczonych Ronalda Reagana oraz konserwatywnej premier Wielkiej Brytanii Margaret Thatcher. Był zagorzałym neoliberalistą i krytykiem keynesizmu. Za swoje zaangażowanie na korzyść reżimu, który dopuszczał się zbrodni i tortur, Friedman był ostro krytykowany. Podczas ceremonii wręczania Nagrody Nobla doszło do gwałtownych protestów ze strony przeciwników Pinocheta w Szwecji. W 2002 roku Friedman przyjął odznaczenie od prezydenta USA George'a W. Busha. Cztery lata później, w listopadzie 2006 roku zmarł w wieku 94 lat.

Jego książki i eseje miały międzynarodowe wpływy, również w byłych państwach komunistycznych. Friedman jest drugim najpopularniejszym ekonomistą XX wieku po Johnie Keynesie. The Economist opisał go jako "najbardziej wpływowego ekonomistę drugiej połowy XX wieku".

TL;DR

Milton Friedman był wpływowym amerykańskim ekonomistą i myślicielem, laureatem Nagrody Nobla. Jego najważniejszą teorią było monetaryzm, który sprzeciwiał się keynesizmowi. Był zwolennikiem wolnego rynku i ograniczonej roli państwa. Propagował legalizację narkotyków, prostytucji i aborcji, a także prawa gejów. Zmarł w 2006 roku.

Młode lata Miltona Friedmana

Milton Friedman urodził się w Brooklinie w Nowym Jorku, w 1912 roku, jako czwarte dziecko żydowskich emigrantów pochodzących z terenów dzisiejszej Ukrainy. Dorastał w przemysłowym regionie New Jersey w niezbyt sprzyjających warunkach. Friedman został ranny w wypadku samochodowym w latach nastoletnich. Gdy miał 15 lat zmarł jego ojciec. Milton musiał więc wnieść swój wkład w utrzymanie rodziny. Dzięki stypendium, w wieku 16 lat podjął studia na Rutgers University w Nowym Brunszwiku - początkowo studiował matematykę, czasem jednak zamienił ją na ekonomię. W 1933 roku uzyskał tytuł magistra na Uniwersytecie w Chicago. W latach 1935-1937 pracował razem z Simonem Kuznetsem (późniejszym laureatem Nagrody Nobla) w Komitecie Zasobów Narodowych.

Kariera wykładowcy

Od 1946 przez okres trzydziestu lat był nauczycielem akademickim na Uniwersytecie w Chocago. W latach 1935-1937 pracował razem z Simonem Kuznetsem (późniejszym laureatem Nagrody Nobla) w Komitecie Zasobów Narodowych. W trakcie 1940 roku Friedman został mianowany asystentem profesora ekonomii na Uniwersytecie Wisconsin-Madison, ale zrezygnował ze względu na różnice poglądowe dotyczące zaangażowania Stanów Zjednoczonych w II wojnę światową. Jego zdaniem USA powinno zaangażować się w wojnę. Kolejne lata spędził w wydziale podatkowym departamentu skarbu.

Od 1943 do 1945 roku był wicedyrektorem grupy badań statystycznych w wydziale badań wojennych Uniwersytetu Columbia. Tam też w 1946 roku uzyskał tytuł doktora. W 1975 roku udał się do Chile gdzie dał szereg wykładów na tematy gospodarcze. Niedługo po tym niektórzy chilijscy ekonomiści wykształceni na Uniwersytecie w Chicago (tak zwani Chicago Boys) obsadzili kluczowe stanowiska w gospodarstwie i rządzie tego państwa i rozpoczęli bezkompromisową prywatyzację i liberalizację.

Najważniejsze poglądy

Najważniejszą teorią pozostawioną przez Friedmana jest monetaryzm - szkoła ekonomicznego myślenia, sprzeciwiająca się myśli keynesowskiej. Monetaryzm jest zbiorem poglądów związanych z nowoczesną teorią ilościową. Friedman zaprezentował tezę, że polityka pieniężna musi być realizowana nie poprzez stopy procentowe, jak postulował Keynes, lecz poprzez masę pieniądza.

Jest autorem A Monetary History of the United States 1867-1960 gdzie wraz z żoną analizuje rolę podaży pieniądza i działalności gospodarczej w historii Stanów Zjednoczonych. Znamienne są tutaj badania nas sposobem w jaki wahania podaży pieniądza przyczyniają się do wahań koniunktury.

Koniunktura, zdaniem ekonomisty ulega wzmocnieniu nie wtedy, gdy państwo zwiększa wydatki, lecz gdy umiarkowanie podnosi ilość pieniądza (na tyle umiarkowanie, by nie dopuścić do wzrostu inflacji). Twierdził, że istnieje ścisły i stabilny związek między inflacją a podażą pieniądza, głównie, że inflacji może uniknąć dzięki odpowiedniej regulacji tempa wzrostu bazy monetarnej. Mówił, że "inflacja jest zawsze i wszędzie zjawiskiem pieniężnym". Według Friedmana ilość pieniądza razy prędkość daje produkt społeczny. A ponieważ prędkość obiegu pieniądza jest względnie stała, gdyż gospodarstwa domowe nie zmieniają gwałtownie swych zachowań, więc zwiększanie ilości pieniądza podnosi produkt społeczny.

Ekonomista nie postulował jednak samego tylko sterowania ilością pieniądza. Friedman odrzucił stosowanie polityki fiskalnej jako narzędzia zarządzania popytem i twierdził, że rola rządu w wytycznych gospodarki powinny być poważnie ograniczone. Podkreślał, że wolność gospodarcza i wolny rynek są najlepszym wsparciem demokracji i wolności politycznej. Popierał także przedsięwzięcia podejmowane w celu powściągnięcia zapędów państwa, a mianowicie: prywatyzację, deregulację, cięcie wydatków z budżetu na wydatki socjalne, opiekę zdrowotną i oświatę. Friedman dążył również do zaprzestania rządowej interwencji na rynkach walutowych. Uważał, że im mniejszy wpływ państwa, tym lepiej.

Ponadto proponował drastyczne zmiany w systemie podatkowym - zmniejszenie najwyższych stawek oraz likwidację niezliczonych wyjątków, odpisów i furtek w prawie podatkowym. Dla dochodów poniżej minimum egzystencji domagał się podatku ujemnego, czyli dopłaty przez państwo.

Inne postulaty

Friedman zasłynął także ze swoich trafnych i interesujących, choć często bardzo kontrowersyjnych spostrzeżeń wskazujących na wolny rynek jako rozwiązanie dla wielu problemów. Ekonomista ponad wszystko wynosił osobistą wolność.

Friedman był zwolennikiem:

• legalizacji narkotyków,
• legalizacji prostytucji,
• legalizacjo aborcji,
• praw gejów,
• odrzucenia obowiązkowej służby wojskowej,
• likwidacji prawa jazdy,
• likwidacji licencji lekarskich oraz państwowej opieki w starości i budownictwa socjalnego.

Główne publikacje

• A Theory of the Consumption Function (1957);
• Kapitalizm i wolność (1962);
• A Monetary History of the United States 1867-1960 (wraz z żoną, Rosą Friedman, 1963);
• Wolny wybór (wraz z żoną, Rosą Friedman, 1980);
• Tyrania Status Quo (wraz z żoną, Rosą Friedman, 1984),
• Money Mischief (1992).

Milton Friedman — artykuły polecane

John Maynard Keynes — Thomas Robert Malthus — David Ricardo — Oskar Lange — Joseph Stiglitz — Karol Marks — Adam Smith — Thorstein Veblen — Friedrich Hayek

Bibliografia

• Danowska-Prokop B., Przybyła H., Zagóra-Jonszta U. (2013), Liberalizm, neoliberalizm i ordoliberalizm, Prace Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
• Hardt Ł. (2012), Problem realistyczności założeń w teorii ekonomii, Ekonomista , nr 1
• Tarnowska B. (red.) (2001), Nagrody Nobla. Leksykon, PWN, Warszawa
• Wilkin J. (2013), Ekonomia wolności i ekonomia zniewolenia. Kiedy ekonomia sprzyja poszerzaniu ludzkiej wolności a kiedy ją ogranicza?, Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytety Warszawskiego

Autor: Laura Oramus, Paulina Nowak