Kontrola społeczna: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Zarządzania
m (Dodanie MetaData Description) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
| (Nie pokazano 16 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''[[Kontrola]] społeczna''' - to "[[system]] nakazów, zakazów, sankcji i innych środków oraz metod, które służą grupie lub społeczeństwu do utrzymania konformizmu ich członków wobec wartości, norm i wzorów zachowania przyjętych w danej zbiorowości" (Olechnicki K, 1997, s. 100-101). | |||
Funkcją kontroli społecznej jest przeciwdziałanie nieodpowiednim zachowaniom i [[wymuszenie]] zachowań konformistycznych. Dzięki temu możliwe jest wymuszenie realizacji czynności, które są istotne dla przebiegu życia społecznego, m.in. wywiązywanie się z ról społecznych (Pacholski M, 2010, s. 101-102). | |||
Pojęcie kontroli społecznej zostało wprowadzone do słownika socjologicznego w 1890 roku przez Edwarda A. Rossa. | |||
Pojęcie kontroli społecznej zostało wprowadzone do słownika socjologicznego w 1890 roku przez Edwarda A. Rossa. | |||
==TL;DR== | ==TL;DR== | ||
| Linia 25: | Linia 10: | ||
==Formy kontroli społecznej== | ==Formy kontroli społecznej== | ||
Wyrózniamy kilka form kontroli społecznych (Olechnicki K. 1997, s. 100-101), (Szacka B. 2008, s. 165): | Wyrózniamy kilka form kontroli społecznych (Olechnicki K. 1997, s. 100-101), (Szacka B. 2008, s. 165): | ||
*'''Formalna''' (zamierzona): kontrola ta stosowane jest przede wszystkim w postaci oficjalnych snakcji społecznych. To wszystko, co jest spisane w poszczególnych regulaminach stowarzyszeń i organizacji, a także w państwowych kodeksach prawnych, np. mandat, areszt, a nawet kara śmierci, | * '''Formalna''' (zamierzona): kontrola ta stosowane jest przede wszystkim w postaci oficjalnych snakcji społecznych. To wszystko, co jest spisane w poszczególnych regulaminach stowarzyszeń i organizacji, a także w państwowych kodeksach prawnych, np. mandat, areszt, a nawet kara śmierci, | ||
* '''Nieformalna''' (zamierzona i niezamierzona): stosowana w postaci nieoficjalnych sakcji społecznych, sankcje stosowane spontanicznie i na zasadzie zwyczaju np. pogarda, lekceważenie, wyśmiewanie, drwiny a nawet wykluczenie, | |||
*'''Nieformalna''' (zamierzona i niezamierzona): stosowana w postaci nieoficjalnych sakcji społecznych, sankcje stosowane spontanicznie i na zasadzie zwyczaju np. pogarda, lekceważenie, wyśmiewanie, drwiny a nawet wykluczenie, | * '''Wewnętrzna''': uznawanie przez jednostkę norm, wartości i wzorów zachowania, tak że odczuwa ona wewnętrzny nakaz postępowania zgodnie z nim i przy tym nie ma poczucia zewnętrznego przymusu, np. wyrzuty sumienia, | ||
*'''Wewnętrzna''': uznawanie przez jednostkę norm, wartości i wzorów zachowania, tak że odczuwa ona wewnętrzny nakaz postępowania zgodnie z nim i przy tym nie ma poczucia zewnętrznego przymusu, np. wyrzuty sumienia, | * '''Zewnętrzna''' (najmniej skuteczna): stosowana jako przymus przez grupy społeczne, które stosują sankcje społeczna lub manipulacje. [[Społeczeństwo]] odczuwaja swoje posłuszeństwo jako wymuszone i niechciane. | ||
*'''Zewnętrzna''' (najmniej skuteczna): stosowana jako przymus przez grupy społeczne, które stosują sankcje społeczna lub manipulacje. [[Społeczeństwo]] odczuwaja swoje posłuszeństwo jako wymuszone i niechciane. | |||
<google>n</google> | |||
==Mechanizmy kontroli społecznej== | ==Mechanizmy kontroli społecznej== | ||
W funkcjonowaniu kontroli społecznej wyróżniamy dwa mechanizmy kontroli (Januszek J. 2012, s. 60): | W funkcjonowaniu kontroli społecznej wyróżniamy dwa mechanizmy kontroli (Januszek J. 2012, s. 60): | ||
*'''Mechanizm psychospołeczny''': to samokontrola społeczna, wskazuje on na posłuszeństwo przyjętych norm, np. moralność, nasz honor, | * '''Mechanizm psychospołeczny''': to samokontrola społeczna, wskazuje on na posłuszeństwo przyjętych norm, np. moralność, nasz honor, | ||
*'''Mechanizm materialno-społeczny''': to wszelkie działania zewnętrzne środowiska, otoczenia i instytucji, które zmuszają do przymusu. | * '''Mechanizm materialno-społeczny''': to wszelkie działania zewnętrzne środowiska, otoczenia i instytucji, które zmuszają do przymusu. | ||
Problemem stanowi [[klasyfikacja]] zwyczaju i obyczaju do mechanizmów kontroli społecznej. Pozostają one na pograniczu mechanizmów. | Problemem stanowi [[klasyfikacja]] zwyczaju i obyczaju do mechanizmów kontroli społecznej. Pozostają one na pograniczu mechanizmów. | ||
| Linia 40: | Linia 26: | ||
Obyczaje bardziej kwalifikują się do mechanizmu materialno - społecznego, a zwyczaje do mechanizmu psychospołecznego. | Obyczaje bardziej kwalifikują się do mechanizmu materialno - społecznego, a zwyczaje do mechanizmu psychospołecznego. | ||
Oprócz zwyczaju i obyczaju wyróżniamy również inne systemy kontroli społecznej, dzięki którym zachowania jednostek i grup społecznych są zgodne z przyjętymi wzorcami, zatem wyróżniamy także (Januszek J. 2012, s. 61): | Oprócz zwyczaju i obyczaju wyróżniamy również inne systemy kontroli społecznej, dzięki którym zachowania jednostek i grup społecznych są zgodne z przyjętymi wzorcami, zatem wyróżniamy także (Januszek J. 2012, s. 61): | ||
*'''System prawny''' - sankcje opierają się na przymusie fizycznym; | * '''System prawny''' - sankcje opierają się na przymusie fizycznym; | ||
*'''System moralny''' - system opierający się na sumieniu ludzkim i opini innych; | * '''System moralny''' - system opierający się na sumieniu ludzkim i opini innych; | ||
*'''System religijny''' - system oparty na sankcjach ponadnaturalnych. | * '''System religijny''' - system oparty na sankcjach ponadnaturalnych. | ||
==Środki wspomagające realizację kontroli społecznej== | ==Środki wspomagające realizację kontroli społecznej== | ||
Wobec jednostek, które '''nie wywiązują''' się z realizacji ustalonych zadań i zachowań oraz naruszają oni postanowione [[normy]] zachowań, stosuje się różnego rodzaju '''sankcje'''(to pozytywne i negatywne reakcje otoczenia na zachowanie się jednostek w sytuacjach społecznie doniosłych), które są realizowane, aby wymusić realizację ustanowionych zachowań. | |||
Mogą to być (od najłagodniejszych do najbardziej surowych) (Pacholski M. 2010, s. 101-102): | Mogą to być (od najłagodniejszych do najbardziej surowych) (Pacholski M. 2010, s. 101-102): | ||
* Rozmowy | * Rozmowy | ||
| Linia 56: | Linia 42: | ||
* Wykluczenie | * Wykluczenie | ||
Zastosowanie tego typu środków kontroli ma na celu wywołanie zmiany zachowań jednostki lub grupy. Również stosowanie tych środków ma rolę zapobiegawczą, ponieważ stosowanie tych środków jest zauważane przez innych i pozwala im na zobaczenie co ich może spotkać, gdy nie wywiążą się z obowiązków. | Zastosowanie tego typu środków kontroli ma na celu wywołanie zmiany zachowań jednostki lub grupy. Również stosowanie tych środków ma rolę zapobiegawczą, ponieważ stosowanie tych środków jest zauważane przez innych i pozwala im na zobaczenie co ich może spotkać, gdy nie wywiążą się z obowiązków. | ||
Wobec jednostek, które '''wywiązują''' się z realizacji ustalonych zadań i zachowań stosuje się różnego rodzaju '''pochwały i wyróżnienia'''. Środki te stosuje się, gdy ich przejawem jest wysoki [[prestiż]] społeczny czy szacunek do otoczenia (Pacholski M. 2010, s. 101-102). | Wobec jednostek, które '''wywiązują''' się z realizacji ustalonych zadań i zachowań stosuje się różnego rodzaju '''pochwały i wyróżnienia'''. Środki te stosuje się, gdy ich przejawem jest wysoki [[prestiż]] społeczny czy szacunek do otoczenia (Pacholski M. 2010, s. 101-102). | ||
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Paternalizm]]}} — {{i5link|a=[[Norma społeczna]]}} — {{i5link|a=[[Inżynieria społeczna]]}} — {{i5link|a=[[Etyka zawodowa]]}} — {{i5link|a=[[Dysfunkcja]]}} — {{i5link|a=[[Socjotechniki kierownicze]]}} — {{i5link|a=[[Demoralizacja]]}} — {{i5link|a=[[Patologia]]}} — {{i5link|a=[[Dyscyplina]]}} }} | |||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
* Burdziej S. 2014 | <noautolinks> | ||
* Gardawski J. 2006 | * Burdziej S. (2014), ''[https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-84add835-07ff-4415-abc8-f582f189f21a/c/efektywnosc_nieformalnej_kontroli_spolecznej.pdf Efektywność nieformalnej kontroli społecznej, próba pomiaru na przykładzie badań praktyki sądowej]'', Profilaktyka społeczna i resocjalizacja, Tom 23 | ||
* Januszek H., Sikora J. 2012. ''Podstawy socjologii'', Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań | * Gardawski J., Gilejko L., Siewierski J., Towalski R. (2006), ''Socjologia Gospodarki'', Difin, Warszawa | ||
* Kotylak S. 2009 | * Januszek H., Sikora J. (2012). ''Podstawy socjologii'', Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań | ||
* Olechnicki K., Załęcki P. 1997 | * Kotylak S. (2009), ''[https://bazhum.muzhp.pl/media//files/Ekonomiczne_Problemy_Uslug/Ekonomiczne_Problemy_Uslug-r2009-t-n35_cz_2/Ekonomiczne_Problemy_Uslug-r2009-t-n35_cz_2-s121-135/Ekonomiczne_Problemy_Uslug-r2009-t-n35_cz_2-s121-135.pdf Kontrola społeczna administracji w kontekście rozwoju społeczeństwa informacyjnego]'', Ekonomiczne Problemy Usług, nr 35, cz. 2 | ||
* Pacholski M, Słaboń A. 2010 | * Olechnicki K., Załęcki P. (1997), ''Słownik socjologiczny'', Wydawnictwo Graffiti BC, Toruń | ||
* Rydzewski P. 1989 | * Pacholski M., Słaboń A. (2010), ''Słownik pojęć socjologicznych'', Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Kraków | ||
* Siemaszko A. 1993 | * Rydzewski P. (1989), ''Teoria kontroli społecznej jako jedna z teorii dewiacji'', Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, Rok LI, zeszyt 4 | ||
* Szacka B. | * Siemaszko A. (1993), ''Granice tolerancji: o teoriach zachowań dewiacyjnych'', PWN, Warszawa | ||
* Szacka B. (2003), ''Wprowadzenie do socjologii'', Oficyna Naukowa, Warszawa | |||
</noautolinks> | |||
[[Kategoria:Socjologia]] | [[Kategoria:Socjologia]] | ||
{{a|Magdalena Chaberka}} | |||
{{#metamaster:description|Kontrola społeczna - system norm i sankcji mający na celu utrzymanie konformizmu w społeczeństwie. Wprowadzona przez Edwarda A. Rossa.}} | {{#metamaster:description|Kontrola społeczna - system norm i sankcji mający na celu utrzymanie konformizmu w społeczeństwie. Wprowadzona przez Edwarda A. Rossa.}} | ||
Aktualna wersja na dzień 23:20, 11 sty 2024
Kontrola społeczna - to "system nakazów, zakazów, sankcji i innych środków oraz metod, które służą grupie lub społeczeństwu do utrzymania konformizmu ich członków wobec wartości, norm i wzorów zachowania przyjętych w danej zbiorowości" (Olechnicki K, 1997, s. 100-101).
Funkcją kontroli społecznej jest przeciwdziałanie nieodpowiednim zachowaniom i wymuszenie zachowań konformistycznych. Dzięki temu możliwe jest wymuszenie realizacji czynności, które są istotne dla przebiegu życia społecznego, m.in. wywiązywanie się z ról społecznych (Pacholski M, 2010, s. 101-102).
Pojęcie kontroli społecznej zostało wprowadzone do słownika socjologicznego w 1890 roku przez Edwarda A. Rossa.
TL;DR
Kontrola społeczna to system środków i metod służących utrzymaniu konformizmu w społeczeństwie. Może być formalna (oficjalne sankcje) lub nieformalna (nieoficjalne sankcje). Istnieją także kontrola wewnętrzna (wewnętrzne nakazy) i zewnętrzna (przymus grup społecznych). Mechanizmy kontroli społecznej to samokontrola i działania zewnętrzne. Zwyczaje i obyczaje są także formą kontroli społecznej. Istnieją również systemy prawne, moralne i religijne. Wykorzystuje się różne środki, takie jak rozmowy, perswazja i wykluczenie, aby wymusić realizację zachowań. Pochwały i wyróżnienia są stosowane wobec tych, którzy dobrze się wywiązują z zadań i zachowań.
Formy kontroli społecznej
Wyrózniamy kilka form kontroli społecznych (Olechnicki K. 1997, s. 100-101), (Szacka B. 2008, s. 165):
- Formalna (zamierzona): kontrola ta stosowane jest przede wszystkim w postaci oficjalnych snakcji społecznych. To wszystko, co jest spisane w poszczególnych regulaminach stowarzyszeń i organizacji, a także w państwowych kodeksach prawnych, np. mandat, areszt, a nawet kara śmierci,
- Nieformalna (zamierzona i niezamierzona): stosowana w postaci nieoficjalnych sakcji społecznych, sankcje stosowane spontanicznie i na zasadzie zwyczaju np. pogarda, lekceważenie, wyśmiewanie, drwiny a nawet wykluczenie,
- Wewnętrzna: uznawanie przez jednostkę norm, wartości i wzorów zachowania, tak że odczuwa ona wewnętrzny nakaz postępowania zgodnie z nim i przy tym nie ma poczucia zewnętrznego przymusu, np. wyrzuty sumienia,
- Zewnętrzna (najmniej skuteczna): stosowana jako przymus przez grupy społeczne, które stosują sankcje społeczna lub manipulacje. Społeczeństwo odczuwaja swoje posłuszeństwo jako wymuszone i niechciane.
Mechanizmy kontroli społecznej
W funkcjonowaniu kontroli społecznej wyróżniamy dwa mechanizmy kontroli (Januszek J. 2012, s. 60):
- Mechanizm psychospołeczny: to samokontrola społeczna, wskazuje on na posłuszeństwo przyjętych norm, np. moralność, nasz honor,
- Mechanizm materialno-społeczny: to wszelkie działania zewnętrzne środowiska, otoczenia i instytucji, które zmuszają do przymusu.
Problemem stanowi klasyfikacja zwyczaju i obyczaju do mechanizmów kontroli społecznej. Pozostają one na pograniczu mechanizmów. Zwyczaj są to powtarzające się zachowania ludzi, a obyczaj jest sposobem postępowania, którego niewykonanie powoduje negatywne ocenienie naszej osoby, np. nieustąpienie miejsca kobiecie w ciąży. Obyczaj wskazuje, aby szanować tradycje i symbole grup. Niestosowanie się do obyczajów może zagrażać spójności grupy i może spotykać się z negatywnymi sankcjami (Januszek J. 2012, s. 60). Obyczaje bardziej kwalifikują się do mechanizmu materialno - społecznego, a zwyczaje do mechanizmu psychospołecznego.
Oprócz zwyczaju i obyczaju wyróżniamy również inne systemy kontroli społecznej, dzięki którym zachowania jednostek i grup społecznych są zgodne z przyjętymi wzorcami, zatem wyróżniamy także (Januszek J. 2012, s. 61):
- System prawny - sankcje opierają się na przymusie fizycznym;
- System moralny - system opierający się na sumieniu ludzkim i opini innych;
- System religijny - system oparty na sankcjach ponadnaturalnych.
Środki wspomagające realizację kontroli społecznej
Wobec jednostek, które nie wywiązują się z realizacji ustalonych zadań i zachowań oraz naruszają oni postanowione normy zachowań, stosuje się różnego rodzaju sankcje(to pozytywne i negatywne reakcje otoczenia na zachowanie się jednostek w sytuacjach społecznie doniosłych), które są realizowane, aby wymusić realizację ustanowionych zachowań.
Mogą to być (od najłagodniejszych do najbardziej surowych) (Pacholski M. 2010, s. 101-102):
- Rozmowy
- Sugestie
- Nakazy
- Perswazja
- Przymus
- Wykluczenie
Zastosowanie tego typu środków kontroli ma na celu wywołanie zmiany zachowań jednostki lub grupy. Również stosowanie tych środków ma rolę zapobiegawczą, ponieważ stosowanie tych środków jest zauważane przez innych i pozwala im na zobaczenie co ich może spotkać, gdy nie wywiążą się z obowiązków.
Wobec jednostek, które wywiązują się z realizacji ustalonych zadań i zachowań stosuje się różnego rodzaju pochwały i wyróżnienia. Środki te stosuje się, gdy ich przejawem jest wysoki prestiż społeczny czy szacunek do otoczenia (Pacholski M. 2010, s. 101-102).
| Kontrola społeczna — artykuły polecane |
| Paternalizm — Norma społeczna — Inżynieria społeczna — Etyka zawodowa — Dysfunkcja — Socjotechniki kierownicze — Demoralizacja — Patologia — Dyscyplina |
Bibliografia
- Burdziej S. (2014), Efektywność nieformalnej kontroli społecznej, próba pomiaru na przykładzie badań praktyki sądowej, Profilaktyka społeczna i resocjalizacja, Tom 23
- Gardawski J., Gilejko L., Siewierski J., Towalski R. (2006), Socjologia Gospodarki, Difin, Warszawa
- Januszek H., Sikora J. (2012). Podstawy socjologii, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań
- Kotylak S. (2009), Kontrola społeczna administracji w kontekście rozwoju społeczeństwa informacyjnego, Ekonomiczne Problemy Usług, nr 35, cz. 2
- Olechnicki K., Załęcki P. (1997), Słownik socjologiczny, Wydawnictwo Graffiti BC, Toruń
- Pacholski M., Słaboń A. (2010), Słownik pojęć socjologicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Kraków
- Rydzewski P. (1989), Teoria kontroli społecznej jako jedna z teorii dewiacji, Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, Rok LI, zeszyt 4
- Siemaszko A. (1993), Granice tolerancji: o teoriach zachowań dewiacyjnych, PWN, Warszawa
- Szacka B. (2003), Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa
Autor: Magdalena Chaberka
