Gospodarka morska

Gospodarka morska - to działalność człowieka powiązana z morzem oraz jego wodami, polegająca na produkcji, przetwórstwie, a także konsumpcji dóbr oraz usług, które są z tym powiązane. Jednak nie wszystkie państwa mają możliwość korzystania w równym stopniu z zasobów oferowanych przez morza i oceany. Podpisana w 1982 roku Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza reguluje dostęp do nich oraz stopień ich wykorzystania. Jednym z jej najważniejszych postanowień było wyznaczenie szerokości wyłącznej strefy ekonomicznej państwaa nadbrzeżnego (Uliszak R., Wiederman K., 2012, s. 84)

Zgodnie z postanowieniami Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza terytorium państwa obejmuje także ściśle określony pas wód. W jego obrębie wyróżnia się:

• wyłączną strefę ekonomiczną - jest to strefa o szerokości 200 mil morskich od brzegu, państwo nadbrzeżne określa w niej własne zasady eksploatacji surowców oraz rybołówstwa, czyli sprawuje nad tymi wodami kontrolę gospodarczą. Według ta zwanego prawa swobodnego morza państwo nie może uniemożliwiać przepływu statków innych bander oraz kontrolować ich.
• wody terytorialne lub inaczej morze terytorialne - jest to strefa o szerokości 12 mil morskich od linii brzegu. Państwo nadmorskie sprawuje nad nimi kontrolę polityczną, określa zasady: poruszania się własnych statków, a także tych pływających pod obcą banderą, eksploatacji surowców, obronności oraz rybołówstwa.
• morskie wody wewnętrzne - są to wody wąskich zatok, których szerokość nie przekracza 24 mil morskich. Wody te w pełni podlegają kontroli politycznej państw nadmorskich (Lenartowicz B., Wójcik M., 2011, s. 128)

TL;DR

Gospodarka morska to działalność związana z morzem i jego zasobami. Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza reguluje dostęp do tych zasobów. Rybołówstwo jest ważną gałęzią gospodarki morskiej, a najlepsze warunki do jego rozwoju mają państwa nadmorskie. Ochrona zasobów morskich jest ważna ze względu na zachowanie równowagi biologicznej. Podejmowane są działania mające na celu ochronę morza i oceanów.

Rybołówstwo

Gałąź gospodarki, która obejmuje połów ryb i innych organizmów żyjących w oceanach, morzach, jeziorach oraz rzekach to rybołówstwo. Rybołówstwo to łowienie nie tylko ryb, ale także wielorybów, fok, krewetek, krabów, małż, homarów oraz roślin - wodorostów, traw morskich i glonów. Do rozwoju te gałęzi gospodarki najkorzystniejsze warunki mają państwa o nadmorskim położeniu oraz posiadające w granicach swojej wyłącznej strefy ekonomicznej zasobne łowiska.

Występowaniu zasobnych łowisk sprzyjają:

• obszary na których wody ciepłe obfitujące w plankton mieszają się z zimnymi wodami bogatymi w tlen, takie warunki występują na styku ciepłych i zimnych prądów morskich, czyli w miejscach gdzie zimne prądy wpływają w cieplejsze części oceanów oraz w strefach upwellingu, czyli w strefach gdzie występujące głębiej chłodniejsze wody mieszają się z cieplejszymi wodami powierzchniowymi.
• płytkie wody - dostęp do światła oraz możliwość przeprowadzania fotosyntezy jest konieczna do rozwoju planktonu, który jest pokarmem dla niektórych gatunków ryb.

W strefie międzyzwrotnikowej w cieplejszych częściach mórz i oceanów największe zróżnicowanie gatunkowe, natomiast najzasobniejsze łowiska znajdują się w strefach umiarkowanych. Najwięcej poławia się ryb. Są cennym źródłem soli mineralnych, białka, witamin oraz tłuszczu. Są ważnym składnikiem pożywienia, mogą być przetwarzane na olej oraz mączkę rybną - składnik pasz. W sektorze rybołówstwa Unia Europejska odpowiada za ponad 5 % całkowitej globalnej produkcji. Prowadzi się również celową hodowlę organizmów morskich w kontrolowanych warunkach, jest to marikultura. Szersze pojęcie to akwakultura, czyli hodowla prowadzona w morzach oraz w zbiornikach śródlądowych. Działalność ta przyczyniła się do pozyskiwania coraz większych ilości niektórych gatunków skorupiaków, ryb małż oraz wodorostów. Akwakultura w wielu regionach europejskich stanowi ważny obszar działalności. Odpowiada ona za ponad 20 % łącznej wielkości produkcji rybnej w Unii Europejskiej. Kraje będące głównymi producentami akwakultury to: Hiszpania, Wielka Brytania, Francja, Grecja oraz Włochy (Lenartowicz B., Wójcik M., 2011, s. 129-130; Wspólna polityka rybołówstwa w liczbach, podstawowe dane statystyczne, 2016, s. 19, 26)

Ochrona zasobów morskich

Równowaga biologiczna jest zagrożona z powodu eksploatacji zasobów mórz i oceanów. Naruszenie tej równowagi może spowodować zmniejszenie się różnorodności gatunkowej, a także liczebności organizmów żyjących w wodach. Najważniejsze niebezpieczeństwa to:

• niszczenie raf koralowych, między innymi przez turystykę
• zbyt duże odławianie organizmów żywych
• zanieczyszczenie wód ściekami komunalnymi i przemysłowymi, radioaktywnymi odpadami, substancjami biogennymi oraz wyciekami ze statków
• wprowadzanie nowych gatunków do ekosystemów morskich i śródlądowych
• wydobywanie kruszyw oraz niszczenie przez sieci rybackie dna

Podejmuje się liczne działania na rzecz ochrony mórz i oceanów, na przykład:

• wprowadzanie regulacji prawnych dotyczących wielkości połowów poszczególnych gatunków,
• ustanawianie obszarów chronionych, na przykład Wielka Rafa Koralowa,
• podejmowanie inicjatyw prawnych,
• zakazanie połowu niektórych gatunków na skalę przemysłową, na przykład wielorybów (Lenartowicz B., Wójcik M., 2011, s. 131)

Gospodarka morska — artykuły polecane

Zasoby odnawialne — Różnorodność biologiczna — Zanieczyszczenie powietrza — Konurbacja — Gospodarstwo agroturystyczne — Zmiany klimatu — Bioróżnorodność — Składowanie odpadów — Miasto

Bibliografia

• Komisja Europejska (2016), Wspólna polityka rybołówstwa w liczbach. Podstawowe dane statystyczne, Unia Europejska
• Kubiak K. (2006), Piractwo i terroryzm morski. Nowe wyzwania dla bezpieczeństwa międzynarodowego
• Kwaśniewska A. (2014), Rybołówstwo na Kaszubach. Przeszłość-przemiany-teraźniejszość
• Lenartowicz B., Wójcik M. (2011), Czas na geografię'', Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa
• Mickiewicz M. (2012), Zasady i uwarunkowania zrównoważonego korzystania z zasobów rybackich, Wydawnictwo Instytutu Rybactwa Śródlądowego, Olsztyn
• Nyk J. (2008), Przekształcenia w gospodarce rybackiej w Polsce. Historia i stan obecny, Użytkownik rybacki - nowa rzeczywistość, PZW
• Uliszak R., Wiederman K. (2012), Oblicza geografii. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych. Zakres podstawowy, Nowa Era, Warszawa

Autor: Malwina Oleksiak