Makroelementy

Makroelementy to pierwiastki wchodzące w skład komórki. Można je podzielić na dwie grupy, tj. makroelementy obecne we wszystkich organizmach: węgiel, tlen, wodór, azot, siarka, fosfor, potas, sód, wapń, żelazo (C, O, H, N, S, P, K, Na, Ca, Mg, Fe), oraz mikroelementy lub pierwiastki śladowe, które nie są konieczne dla wszystkich organizmów [H.G. Schlegel 1996, s. 225] Pierwiastki te, są potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, niezbędne w ustroju dla celów budulcowych (szczególnie tkance kostnej), wchodzą w skład płynów ustrojowych, niektórych enzymów, związków wysokoenergetycznych itp. Wywierają również wpływ na regulację czynności narządowych i procesów ogólnoustrojowych.[A.Z Wilczewska, H. Puzarowska-Tarasiewicz 2007, s. 145].

Do makroelementów należą składniki mineralne spełniające funkcje materiału budulcowego dla tkanek podporowych, zębów, skóry i włosów (głównie Ca, P, Mg, S) oraz składniki odgrywające podstawową rolę w utrzymaniu określonych właściwości fizykochemicznych roztworów komórkowych i między komórkowych, jak ciśnienie osmotyczne, odczyn środowiska (głównie sód, potas, chlor). (…) Przedstawiony podział składników mineralnych ma charakter względny. Na przykład siarka jest zaliczana do składników mineralnych, pomimo że w organizmie występuje w postaci połączeń organicznych: w aminokwasach siarkowych (cysteina, cystyna, metionina), w witaminie B1, w koenzymie A, w insulinie, w glutatione, w taurynie i in. Makroskładniki wchodzące w skład szkieletu spełniają także wiele innych funkcji w organizmie, np. wapń jest niezbędny do prawidłowej czynności serca, pobudliwości synaps układu mięśniowo-nerwowego, krzepnięcia krwi, wchodzi w skład błon komórkowych, aktywuje niektóre reakcje enzymatyczne (np. rozkład skrobi pod wpływem α - amylazy), bierze udział w mitotycznym podziale komórek, itp. Z kolei fosfor, pomimo że w szkielecie występuje w przewadze (80% jego ilości w organizmie), bierze też udział w przemianie energii (np. związki AMP, ADP, ATP), w przenoszeniu cech dziedzicznych (substancje genetyczne) we wchłanianiu i uruchamianiu rezerw niektórych składników pokarmowych, w utrzymaniu odczynu tkanek itp. pomimo że składniki mineralne odgrywają tak doniosłą rolę w organizmie, wciąż jeszcze za mało wiadomo o zapotrzebowaniu pokarmowym na nie [E. Pijanowski, A. Dłużewska, M. Dłużewski, A. Jarczyk 1996, s. 115-116] Zapotrzebowanie organizmu ludzkiego na składniki mineralne jest ściśle określone jakościowo i ilościowo, dlatego duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ma regularne dostarczanie pierwiastków z pożywieniem, wodą i powietrzem [E. Lamer-Zarawska, A. Noculak-Palczewska 1994, s. 131]. Do makroelementów niezbędnych w pożywieniu człowieka zalicza się składniki, na które dzienne zapotrzebowanie wynosi ponad 100 mg [W.S. Gomułka, W. Rewerski 1997, s. 380]

W przypadku braku równowagi mineralnej miejsce "dobrych" pierwiastków zajmują pierwiastki toksyczne, np. miejsce magnezu zajmuje ołów, a miejsce cynku - kadm, który np. wdychamy z dymem papierosów. Jednak osiągnięcie równowagi mineralnej w organizmie nie jest sprawą łatwą, gdyż nawet nasze pożywienie, które jest głównym "dostarczycielem" pierwiastków, ma bardzo zróżnicowana zawartość makro - i mikroelementów, przy czym zawartość ta stale się zmienia. Poziom pierwiastków w żywności zależy od wielu czynników, np. wiele roślin spożywczych charakteryzuje się wybiórczym magazynowaniem pierwiastków z gleby, a z kolei zawartość poszczególnych pierwiastków w roślinach znajduje swoje odbicie nie tylko u człowieka bezpośrednio (jako pierwszego konsumenta), ale również pośrednio poprzez żywność pochodzenia zwierzęcego. Mimo że wszystkie potrzebne nam pierwiastki są dostępne, to bardzo często dochodzi do zakłóceń w podaży poszczególnych mikro - i makroelementów. Różna jest też przyswajalność przez człowieka określonych pierwiastków z pożywienia.

Każdy pierwiastek ma jakby swego promotora w witaminie, który ułatwia jego wchłanianie, np. wchłanianie żelaza jest większe w obecności witaminy C, magnezu - witaminy E i witamin z grupy B, cynku - witamin A i B, wapnia - witamin D i E, itp. Poza tym, o stopniu przyswajania minerałów decyduje rodzaj żywności, np. przyswajalność żelaza z produktów roślinnych jest na ogół niewielka (3-8 proc.), wyższa - jeśli surowiec roślinny obfituje w witaminę C (np. liście pokrzywy czy natka pietruszki uważane są za dobre źródło żelaza oraz witaminy C), ale najwyższa - z produktów zwierzęcych (8-16 proc.).[ E. Lamer-Zarawska, A. Noculak-Palczewska 1994, s. 131].

Dieta bogata w różnorodne źródła makroelementów

Dieta bogata w różnorodne źródła makroelementów, takie jak owoce, warzywa, produkty pełnoziarniste, orzechy i nasiona, jest kluczowa dla utrzymania prawidłowej równowagi mineralnej.

Wprowadzenie do codziennej diety różnorodnych źródeł makroelementów zapewnia dostarczenie organizmowi niezbędnych składników odżywczych. Makroelementy, takie jak wapń, magnez, potas i fosfor, odgrywają ważną rolę w utrzymaniu zdrowia i dobrego samopoczucia. Owoce i warzywa są szczególnie bogate w te składniki, a ich regularne spożywanie przyczynia się do utrzymania równowagi mineralnej.

Produkty pełnoziarniste, takie jak chleb pełnoziarnisty, makaron i ryż brązowy, są również cennym źródłem makroelementów. Zawierają one nie tylko wapń, magnez i fosfor, ale także inne składniki odżywcze, takie jak błonnik, witaminy i minerały. Spożywanie produktów pełnoziarnistych jako części codziennej diety przyczynia się do dostarczenia organizmowi odpowiedniej ilości makroelementów.

Orzechy i nasiona są kolejnymi źródłami makroelementów, które warto uwzględnić w diecie. Bogate w wapń, magnez i fosfor, stanowią one zdrową przekąskę, która nie tylko dostarcza organizmowi niezbędnych składników odżywczych, ale także wpływa na utrzymanie równowagi mineralnej.

Suplementacja makroelementów

Suplementacja makroelementów powinna być rozważana tylko w przypadku stwierdzonego niedoboru lub wskazań medycznych. Nie zaleca się samodzielnego stosowania suplementów bez konsultacji z lekarzem lub dietetykiem.

Suplementy makroelementów, takie jak tabletki wapnia czy magnezu, mogą być stosowane w celu uzupełnienia niedoborów w organizmie. Jednak przed rozpoczęciem suplementacji ważne jest skonsultowanie się z odpowiednim specjalistą, który na podstawie badań diagnostycznych i oceny indywidualnych potrzeb ustali odpowiednie dawkowanie i formę suplementu.

Warto pamiętać, że suplementacja makroelementów nie powinna zastępować zdrowej i zrównoważonej diety. Jeśli dieta jest bogata w różnorodne źródła makroelementów, suplementacja może być niepotrzebna. Jednak w przypadku osób z niedoborem lub specjalnych potrzeb żywieniowych może być konieczna, aby zapewnić odpowiednią równowagę mineralną.

Monitorowanie poziomu makroelementów

Monitorowanie poziomu makroelementów może być istotne w przypadku osób z niedoborem lub nadmiarem makroelementów lub osób o specjalnych potrzebach żywieniowych. Może to wymagać regularnych badań krwi lub innych badań diagnostycznych.

Badanie poziomu makroelementów, takich jak wapń, magnez, potas i fosfor, może pomóc w ocenie stanu równowagi mineralnej organizmu. Osoby z niedoborem lub nadmiarem makroelementów mogą wymagać monitorowania tych parametrów w celu dostosowania diety lub suplementacji.

W przypadku osób o specjalnych potrzebach żywieniowych, takich jak sportowcy, kobiety w ciąży lub osoby starsze, monitorowanie poziomu makroelementów może być istotne dla utrzymania zdrowia i dobrego samopoczucia. Regularne badania krwi lub inne badania diagnostyczne mogą dostarczyć informacji na temat stanu równowagi mineralnej i pomóc w podejmowaniu odpowiednich działań.

Makroelementy — artykuły polecane

Wartości odżywcze — Odżywka — Lipoliza — Inhibitory — Pierwiastki śladowe — Ekosystem — Emulgowanie — Grupy żywności — Lico skóry

Bibliografia

• Gumułka S., Rewerski W. (1997), Encyklopedia zdrowia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Lamer-Zarawska E., Noculak-Palczewska A. (1994), Kosmetyki naturalne: przewodnik dla zielarzy, farmaceutów i zakładów kosmetycznych, Wydawnictwo ASTRUM, Wrocław
• Pijanowski E., Dłużewska A., Dłużewski M., Jarczyk A. (1996), Ogólna technologia żywności, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa
• Schlegel H. (1996), Mikrobiologia ogólna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Wilczewska Z., Puzarowska-Tarasiewicz H. (2007), Podstawy chemii kosmetycznej, Wyższa Szkoła Kosmetologii i Ochrony Zdrowia, Białystok

Autor: Sroka Ania