Teoria cech: Różnice pomiędzy wersjami
m (Infobox update) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
| (Nie pokazano 11 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Teoria cech''' - zagadnienie z dziedziny psychologii osobowości zakładające, że podstawowymi jednostkami osobowości są cechy, które opisują prawidłowości w postępowaniu człowieka i umożliwiają odnalezienie różnic w działaniu ludzi i późniejszym ich zarządzaniu. Teoria cech zajmuje się zdefiniowaniem podstawowych cech osobowości, odszukaniem [[Metoda|metod]] ich pomiaru a także analizą wpływu na badanie różnic w funkcjonowaniu każdego człowieka. | '''Teoria cech''' - zagadnienie z dziedziny psychologii osobowości zakładające, że podstawowymi jednostkami osobowości są cechy, które opisują prawidłowości w postępowaniu człowieka i umożliwiają odnalezienie różnic w działaniu ludzi i późniejszym ich zarządzaniu. Teoria cech zajmuje się zdefiniowaniem podstawowych cech osobowości, odszukaniem [[Metoda|metod]] ich pomiaru a także analizą wpływu na badanie różnic w funkcjonowaniu każdego człowieka. | ||
Psychologowie badający cechy jako główne składniki osobowości to przede wszystkim: Gordon W. Allport, Raymond B. Cattel, Hans J. Eysenck. W teorii cech istotną rolę odgrywa także Pięcioczynnikowy [[Model]] Osobowości. | Psychologowie badający cechy jako główne składniki osobowości to przede wszystkim: Gordon W. Allport, Raymond B. Cattel, Hans J. Eysenck. W teorii cech istotną rolę odgrywa także Pięcioczynnikowy [[Model]] Osobowości. | ||
== | ==TL;DR== | ||
Artykuł omawia teorię cech w psychologii osobowości. Wyróżnia się trzy główne podejścia do badania cech osobowości, opracowane przez Gordona W. Allporta, Raymonda B. Cattela i Hansa J. Eysencka. Artykuł przedstawia również Pięcioczynnikowy Model Osobowości, który opisuje pięć głównych czynników osobowości. Ponadto omawiane są teoria X i Y dotyczące różnych typów pracowników oraz związane z nimi teorie motywacji w zarządzaniu. | |||
==Cecha osobowości== | |||
Zwykle określana za pomocą przymiotnika, służąca kategoryzowaniu człowieka. W teorii cech opisuje [[osobowość]] i służy zróżnicowaniu ludzi. Wśród psychologów zajmujących się cechami osobowości, istnieją rozbieżne poglądy na temat definicji i pomiaru cechy. Wyrażana jest za pomocą zachowania człowieka i przejawia się określonymi skłonnościami w różnych sytuacjach. | |||
== Teoria cech wg | ==Teoria cech wg Gordona W. Allporta== | ||
Gordon W. Allport (1897-1967) uważał, że cecha to predylekcja reagowania w konkretnych sytuacjach. Zaproponował nomotetyczno-idiograficzną klasyfikację cech osobowości, dostrzegł różnicę pomiędzy cechami tożsamymi dla wszystkich ludzi i cechami jednostkowymi, charakterystycznymi dla każdego człowieka z osobna. Uporządkował także cechy ze względu na właściwe im siły oddziaływania, wprowadzając pojęcia dyspozycji dominującej (silne [[predyspozycje]] odnoszące się praktycznie do każdej sytuacji), centralnej (określone zachowania w wielu różnych sytuacjach) i wtórnej (skłonności tylko w niektórych sytuacjach). Odrzucał analizę czynnikową, która ma na celu połączenie w grupy osób o podobnych skłonnościach. | |||
<google>n</google> | |||
== Teoria cech wg | ==Teoria cech wg Raymonda B. Cattela== | ||
Raymond B. Cattel (1905-1998) - jedna z najwybitniejszych postaci w psychologii. Do rozpoznania cech i ich rozróżnienia, korzystał z analizy czynnikowej. Inspirował się obserwacjami Allporta i wiedzę tę poszerzył o analizę czynnikową cech powiązanych ze sobą. W trakcie licznych badań wskaźnikowych, kwestionariuszowych i innych analiz ustalił grupę szesnastu wymiarów osobowości - Szesnastoczynnikowy [[Kwestionariusz]] Osobowości, która służyła do pomiaru różnic wśród ludzi na podstawie cech, t.j. sumienny-niesumienny, powściągliwy-wylewny etc. Badał dynamizm i strukturę osobowości, a także zajmował wpływem środowiska i dziedziczenia na [[dane]] cechy. | |||
==Teoria cech wg Hansa J. Eysencka== | |||
Hans J. Eysenck (1916-1997) - podobnie jak Cattel stosował analizę czynnikową, na jej podstawie wyróżnił osobowość na trzech polach: [[introwertyk|introwersja]]/ekstrawersja, neurotyczność, psychotyczność (trójwymiarowy model osobowości PEN). Badał relację osobowości z właściwościami biologicznymi człowieka. | Hans J. Eysenck (1916-1997) - podobnie jak Cattel stosował analizę czynnikową, na jej podstawie wyróżnił osobowość na trzech polach: [[introwertyk|introwersja]]/ekstrawersja, neurotyczność, psychotyczność (trójwymiarowy model osobowości PEN). Badał relację osobowości z właściwościami biologicznymi człowieka. | ||
== Pięcioczynnikowy Model Osobowości == | ==Pięcioczynnikowy Model Osobowości== | ||
PMO albo inaczej Wielka Piątka (Big Five) - analiza osobowości na podstawie kwestionariuszy i [[wskaźnik]]ów pozwoliła na wyodrębnienie czynników, które mają charakter międzykulturowy. Do scharakteryzowania PMO służą takie terminy jak: neurotyzm, ekstrawersja, otwartość na doświadczenia, ugodowość, sumienność. Koncepcja zakłada trwałość i stabilność osobowości, aczkolwiek wciąż panują wątpliwości co do przewidywania ludzkich zachowań, zdefiniowania cechy oraz stwierdzenia czy dana cecha tłumaczy zachowanie, czy może go tylko opisuje. | |||
PMO albo inaczej Wielka Piątka (Big Five)- analiza osobowości na podstawie kwestionariuszy i [[wskaźnik]]ów pozwoliła na wyodrębnienie czynników, które mają charakter międzykulturowy. Do scharakteryzowania PMO służą takie terminy jak: neurotyzm, ekstrawersja, otwartość na doświadczenia, ugodowość, sumienność. Koncepcja zakłada trwałość i stabilność osobowości, aczkolwiek wciąż panują wątpliwości co do przewidywania ludzkich zachowań, zdefiniowania cechy oraz stwierdzenia czy dana cecha tłumaczy zachowanie, czy może go tylko opisuje. | |||
Teoria wyróżniająca dwa typy pracownika: X - leniwego z natury, potrzebującego dodatkowych zachęt do wykonywania pracy i Y, dla którego praca jest normalnym stanem rzeczy, tak samo jak inne aktywności. Pierwszy typ pracownika wymaga ciągłej kontroli i ewentualnych sankcji w wypadku niewykonania pracy. Drugi typ charakteryzować się będzie ambicją i chęci samodzielnego działania. Teoria sprawdza się zarówno w charakteryzowaniu pracowników jak i osób zajmujących stanowiska kierownicze. | ==Teoria X i Y== | ||
Teoria jest ściśle powiązana z teorią hierarchii Abrahama Maslova. Oba twierdzenia zakładają, że najwyższą z potrzeb jest ta odnosząca się do samorealizacji, dlatego twórca Teorii X i Y - Douglas McGregor, był zwolennikiem zarządzania według teorii Y. | Teoria wyróżniająca dwa typy pracownika: X - leniwego z natury, potrzebującego dodatkowych zachęt do wykonywania pracy i Y, dla którego [[praca]] jest normalnym stanem rzeczy, tak samo jak inne aktywności. Pierwszy typ pracownika wymaga ciągłej kontroli i ewentualnych sankcji w wypadku niewykonania pracy. Drugi typ charakteryzować się będzie ambicją i chęci samodzielnego działania. Teoria sprawdza się zarówno w charakteryzowaniu pracowników jak i osób zajmujących stanowiska kierownicze. | ||
Teoria jest ściśle powiązana z teorią hierarchii Abrahama Maslova. Oba twierdzenia zakładają, że najwyższą z potrzeb jest ta odnosząca się do samorealizacji, dlatego twórca Teorii X i Y - [[Douglas McGregor]], był zwolennikiem zarządzania według teorii Y. | |||
W teorii tej twierdzi się, że każdemu człowiekowi należy umożliwić robienie tego, do czego jest predysponowany (L. Zbiegień-Maciąg, B. Wiernek, W. Pawnik, E. Długosz-Truszkowska, 1999, s. 82) | W teorii tej twierdzi się, że każdemu człowiekowi należy umożliwić robienie tego, do czego jest predysponowany (L. Zbiegień-Maciąg, B. Wiernek, W. Pawnik, E. Długosz-Truszkowska, 1999, s. 82) | ||
== Motywacja a zarządznie == | ==Motywacja a zarządznie== | ||
[[Motywacja]] będąca rozumiana jako [[proces]] psychicznej regulacji, dzięki któremu formułują się dążenia, przez które rozumieć należy tendencje do podejmowania czynności ukierunkowanych na określony cel (J. Reykowski, 1992, s. 113).Motywacja w zarządzaniu jest ogromnie ważnym elementem. Ze względu na fakt, że każdy z pracowników ma inny typ osobowości i potrzeb, a przez to różne czynniki wpływają na poziom jego zmotywowania, należy je odpowiednio wyselekcjonować i dobrać do indywidualnego pracownika według jego potrzeb, aby uczynić jego pracę jak najbardziej produktywną. | |||
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Nawyk]]}} — {{i5link|a=[[Cechy charakteru]]}} — {{i5link|a=[[Sprawność]]}} — {{i5link|a=[[Metoda Thomas International]]}} — {{i5link|a=[[Model cech pracy]]}} — {{i5link|a=[[Cechy stanowiska pracy]]}} — {{i5link|a=[[Procesy poznawcze]]}} — {{i5link|a=[[Socjotechnika]]}} — {{i5link|a=[[Kategoryzacja]]}} }} | |||
== Bibliografia == | ==Bibliografia== | ||
* Gasiul H. (2006), ''Psychologia osobowości. Nurty, teorie, koncepcje'' | <noautolinks> | ||
* Michalik K. (2009), | * Gasiul H. (2006), ''Psychologia osobowości. Nurty, teorie, koncepcje'' | ||
* Oleś P. (2009), ''Wprowadzenie do psychologii osobowości'', Warszawa | * Michalik K. (2009), ''Typologia czynników motywacji'', Zeszyty naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie, Tarnów, nr 2 | ||
* Pervin L. (2002), ''Psychologia osobowości'', Gdańsk | * Oleś P. (2009), ''Wprowadzenie do psychologii osobowości'', Warszawa | ||
* Ramesh K. | * Pervin L. (2002), ''Psychologia osobowości'', Gdańsk | ||
* Reykowski J. | * Ramesh K. (2013), ''The Relationship between McGregor's X-Y Theory Management Style and Fulfillment of Psychological Contract: A Literature Review'', International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, nr 5 | ||
* Urbanowicz B. | * Reykowski J. (1992), ''Procesy emocjonalne, motywacja, osobowość'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa | ||
* Zbiegień-Maciąg L., Wiernek B., Pawnik W., Dlugosz-Truszkowska E. (1999), ''Zarządzanie personelem w firmie'', Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne, Kraków | * Urbanowicz B. (2011), ''Wpływ teorii organizacji pracy na przestrzeń biurową'', Gliwice | ||
* Zbiegień-Maciąg L., Wiernek B., Pawnik W., Dlugosz-Truszkowska E. (1999), ''Zarządzanie personelem w firmie'', Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne, Kraków | |||
</noautolinks> | |||
{{a|Paulina Kiwior, Agnieszka Wójtowicz}} | {{a|Paulina Kiwior, Agnieszka Wójtowicz}} | ||
[[Kategoria: | [[Kategoria:Psychologia]] | ||
{{#metamaster:description|Teoria cech - psychologiczne zagadnienie dotyczące podstawowych cech osobowości. Poznaj Pięcioczynnikowy Model Osobowości.}} | |||
Aktualna wersja na dzień 19:38, 17 gru 2023
Teoria cech - zagadnienie z dziedziny psychologii osobowości zakładające, że podstawowymi jednostkami osobowości są cechy, które opisują prawidłowości w postępowaniu człowieka i umożliwiają odnalezienie różnic w działaniu ludzi i późniejszym ich zarządzaniu. Teoria cech zajmuje się zdefiniowaniem podstawowych cech osobowości, odszukaniem metod ich pomiaru a także analizą wpływu na badanie różnic w funkcjonowaniu każdego człowieka.
Psychologowie badający cechy jako główne składniki osobowości to przede wszystkim: Gordon W. Allport, Raymond B. Cattel, Hans J. Eysenck. W teorii cech istotną rolę odgrywa także Pięcioczynnikowy Model Osobowości.
TL;DR
Artykuł omawia teorię cech w psychologii osobowości. Wyróżnia się trzy główne podejścia do badania cech osobowości, opracowane przez Gordona W. Allporta, Raymonda B. Cattela i Hansa J. Eysencka. Artykuł przedstawia również Pięcioczynnikowy Model Osobowości, który opisuje pięć głównych czynników osobowości. Ponadto omawiane są teoria X i Y dotyczące różnych typów pracowników oraz związane z nimi teorie motywacji w zarządzaniu.
Cecha osobowości
Zwykle określana za pomocą przymiotnika, służąca kategoryzowaniu człowieka. W teorii cech opisuje osobowość i służy zróżnicowaniu ludzi. Wśród psychologów zajmujących się cechami osobowości, istnieją rozbieżne poglądy na temat definicji i pomiaru cechy. Wyrażana jest za pomocą zachowania człowieka i przejawia się określonymi skłonnościami w różnych sytuacjach.
Teoria cech wg Gordona W. Allporta
Gordon W. Allport (1897-1967) uważał, że cecha to predylekcja reagowania w konkretnych sytuacjach. Zaproponował nomotetyczno-idiograficzną klasyfikację cech osobowości, dostrzegł różnicę pomiędzy cechami tożsamymi dla wszystkich ludzi i cechami jednostkowymi, charakterystycznymi dla każdego człowieka z osobna. Uporządkował także cechy ze względu na właściwe im siły oddziaływania, wprowadzając pojęcia dyspozycji dominującej (silne predyspozycje odnoszące się praktycznie do każdej sytuacji), centralnej (określone zachowania w wielu różnych sytuacjach) i wtórnej (skłonności tylko w niektórych sytuacjach). Odrzucał analizę czynnikową, która ma na celu połączenie w grupy osób o podobnych skłonnościach.
Teoria cech wg Raymonda B. Cattela
Raymond B. Cattel (1905-1998) - jedna z najwybitniejszych postaci w psychologii. Do rozpoznania cech i ich rozróżnienia, korzystał z analizy czynnikowej. Inspirował się obserwacjami Allporta i wiedzę tę poszerzył o analizę czynnikową cech powiązanych ze sobą. W trakcie licznych badań wskaźnikowych, kwestionariuszowych i innych analiz ustalił grupę szesnastu wymiarów osobowości - Szesnastoczynnikowy Kwestionariusz Osobowości, która służyła do pomiaru różnic wśród ludzi na podstawie cech, t.j. sumienny-niesumienny, powściągliwy-wylewny etc. Badał dynamizm i strukturę osobowości, a także zajmował wpływem środowiska i dziedziczenia na dane cechy.
Teoria cech wg Hansa J. Eysencka
Hans J. Eysenck (1916-1997) - podobnie jak Cattel stosował analizę czynnikową, na jej podstawie wyróżnił osobowość na trzech polach: introwersja/ekstrawersja, neurotyczność, psychotyczność (trójwymiarowy model osobowości PEN). Badał relację osobowości z właściwościami biologicznymi człowieka.
Pięcioczynnikowy Model Osobowości
PMO albo inaczej Wielka Piątka (Big Five) - analiza osobowości na podstawie kwestionariuszy i wskaźników pozwoliła na wyodrębnienie czynników, które mają charakter międzykulturowy. Do scharakteryzowania PMO służą takie terminy jak: neurotyzm, ekstrawersja, otwartość na doświadczenia, ugodowość, sumienność. Koncepcja zakłada trwałość i stabilność osobowości, aczkolwiek wciąż panują wątpliwości co do przewidywania ludzkich zachowań, zdefiniowania cechy oraz stwierdzenia czy dana cecha tłumaczy zachowanie, czy może go tylko opisuje.
Teoria X i Y
Teoria wyróżniająca dwa typy pracownika: X - leniwego z natury, potrzebującego dodatkowych zachęt do wykonywania pracy i Y, dla którego praca jest normalnym stanem rzeczy, tak samo jak inne aktywności. Pierwszy typ pracownika wymaga ciągłej kontroli i ewentualnych sankcji w wypadku niewykonania pracy. Drugi typ charakteryzować się będzie ambicją i chęci samodzielnego działania. Teoria sprawdza się zarówno w charakteryzowaniu pracowników jak i osób zajmujących stanowiska kierownicze. Teoria jest ściśle powiązana z teorią hierarchii Abrahama Maslova. Oba twierdzenia zakładają, że najwyższą z potrzeb jest ta odnosząca się do samorealizacji, dlatego twórca Teorii X i Y - Douglas McGregor, był zwolennikiem zarządzania według teorii Y. W teorii tej twierdzi się, że każdemu człowiekowi należy umożliwić robienie tego, do czego jest predysponowany (L. Zbiegień-Maciąg, B. Wiernek, W. Pawnik, E. Długosz-Truszkowska, 1999, s. 82)
Motywacja a zarządznie
Motywacja będąca rozumiana jako proces psychicznej regulacji, dzięki któremu formułują się dążenia, przez które rozumieć należy tendencje do podejmowania czynności ukierunkowanych na określony cel (J. Reykowski, 1992, s. 113).Motywacja w zarządzaniu jest ogromnie ważnym elementem. Ze względu na fakt, że każdy z pracowników ma inny typ osobowości i potrzeb, a przez to różne czynniki wpływają na poziom jego zmotywowania, należy je odpowiednio wyselekcjonować i dobrać do indywidualnego pracownika według jego potrzeb, aby uczynić jego pracę jak najbardziej produktywną.
| Teoria cech — artykuły polecane |
| Nawyk — Cechy charakteru — Sprawność — Metoda Thomas International — Model cech pracy — Cechy stanowiska pracy — Procesy poznawcze — Socjotechnika — Kategoryzacja |
Bibliografia
- Gasiul H. (2006), Psychologia osobowości. Nurty, teorie, koncepcje
- Michalik K. (2009), Typologia czynników motywacji, Zeszyty naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie, Tarnów, nr 2
- Oleś P. (2009), Wprowadzenie do psychologii osobowości, Warszawa
- Pervin L. (2002), Psychologia osobowości, Gdańsk
- Ramesh K. (2013), The Relationship between McGregor's X-Y Theory Management Style and Fulfillment of Psychological Contract: A Literature Review, International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, nr 5
- Reykowski J. (1992), Procesy emocjonalne, motywacja, osobowość, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Urbanowicz B. (2011), Wpływ teorii organizacji pracy na przestrzeń biurową, Gliwice
- Zbiegień-Maciąg L., Wiernek B., Pawnik W., Dlugosz-Truszkowska E. (1999), Zarządzanie personelem w firmie, Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne, Kraków
Autor: Paulina Kiwior, Agnieszka Wójtowicz
