Formy organizacyjne jednostek samorządowych

Do jednostek samorządu terytorialnego należą gminy, powiaty, województwa samorządowe. Władze samorządowe mogą utworzyć samorządową jednostkę organizacyjną, która pełnić ma określone powierzone im do wykonywania zadania, lecz do tego muszą określić ich formę organizacyjną.

TL;DR

Artykuł omawia różne formy organizacyjne jednostek samorządu terytorialnego, takie jak jednostki budżetowe i zakłady budżetowe. Jednostki samorządu terytorialnego mogą powierzać wykonanie swoich zadań związkom samorządowym. Jednostki budżetowe działają bez osobowości prawnej i finansują się z budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Zakłady budżetowe są powoływane dla wykonywania zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego i działają odpłatnie.

Formy organizacyjne

Katalog dostępnych form organizacyjnych w sektorze samorządowym:

• jednostki budżetowe,
• zakłady budżetowe,
• instytucje kultury,
• samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej.

Charakterystyka

Jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego mogą być tworzone ma mocy ustaw oraz uchwał organy stanowiącego. JST mogą powoływać do życia instytucje komercyjne - spółki, lecz możliwości ich tworzenia są ograniczone do ściśle określonych przypadków. Jednostki samorządu terytorialnego mogą powierzać wykonanie swych zadań związkom samorządowym. Utworzenie związku komunalnego wymaga zgodnych uchwał wszystkich JST tworzących związek. Taki związki komunalne posiadają własne statusy, organy stanowiące jak również wykonawcze, a po wpisaniu do rejestru związków prowadzonego przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej uzyskują osobowość prawną. Zasady działania takich związków regulowane są przepisami ustaw o samorządzie gminnym i samorządzie powiatowym.

Jednostki budżetowe w samorządzie terytorialnym

Samorządowe jednostki budżetowe to podmioty nieposiadające osobowości prawnej. Działają wg statutu, który określa m.in. ich nazwę, siedzibę i przedmiot działalności oraz wg planu finansowego (plan dochodów i wydatków) będącego podstawą gospodarki finansowej. Pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu jednostki samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo), natomiast uzyskane dochody wpłacają do budżetu JST. Wyjątek od tej reguły mogą stanowić jednostki budżetowe prowadzące działalność o charakterze oświatowym. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego (rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa) określa w drodze uchwały, w szczególności: które jednostki budżetowe gromadzą dochody, z jakich źródeł, na jakie cele.

Jednostki budżetowe w samorządach mogą być tworzone, łączone oraz likwidowane przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Wspomniany organ podczas tworzenia jednostki budżetowej określa jej statut oraz przekazuje mienie do zarządu. Podczas likwidacji organ stanowiący JST decyduje o przeznaczeniu mienia będącego w zarządzie likwidowanej jednostki budżetowej.

Przykłady samorządowych jednostek budżetowych: urzędy, szkoły, ośrodki pomocy społecznej, straże miejskie, zarządy infrastruktury.

Samorządowe zakłady budżetowe

Samorządowe zakłady budżetowe są powoływane dla wykonywanie zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego. Zadania te muszą być zgodne z ustawą o finansach publicznych z 2009r, tj. w zakresie: 1) gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi, 2) dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, 3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, 4) lokalnego transportu zbiorowego, 5) targowisk i hal targowych, 6) zieleni gminnej i zadrzewień, 7) kultury fizycznej i sportu, w tym utrzymywania terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, 7a) pomocy społecznej, reintegracji zawodowej i społecznej oraz rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, 8) utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, w tym w szczególności prowadzenia hodowli zwierząt zagrożonych wyginięciem, w celu ich ochrony poza miejscem naturalnego występowania, 9) cmentarzy Źródło: Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, art. 14

Samorządowe zakłady budżetowe działają odpłatnie, rozliczając się z nadrzędną jednostką samorządową z uzyskanych nadwyżek finansowych, jeśli takie wystąpią i organ stanowiący JST nie postanowi inaczej. Z założenia samorządowe zakłady budżetowe mają pokrywać koszty swojej działalności z przychodów własnych, ale mogą także otrzymać dotacje przedmiotowe i celowe od jednostki samorządu terytorialnego.

Formy organizacyjne jednostek samorządowych — artykuły polecane

Starostwo powiatowe — Zadania publiczne gminy — Opłata skarbowa — Zadanie publiczne — Fundacja — Urząd gminy — Samorząd terytorialny — Jednostka sektora finansów publicznych — Izba celna

Bibliografia

• Malinowska E., Misiąg W. (2002), Finanse publiczne w Polsce. Przewodnik, ODDK, Gdańsk
• Malinowska-Misiąg E., Misiąg W. (2006), Finanse publiczne w Polsce, Lexis Nexis, Warszawa
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Dz.U. 2009 nr 157 poz. 1240

Autor: Katarzyna Szlachta, Jan Malinowski

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.