Przyczyny stresu

Przyczyny stresu - czynniki zewnętrzne lub procesy wewnętrzne wywołujące stres u jednostki. Jeśli wymogi postawione przed człowiekiem są dla niego ciężkie lub niemożliwe do spełnienia, może reagować on impulsywnie, nerwowo lub przeżyć załamanie. Za podstawową przyczynę stresu uważa się niezrównoważenie wymagań z możliwościami danej osoby. Towarzyszą temu emocje, często negatywne lub w niektórych przypadkach pozytywne.

TL;DR

Artykuł omawia przyczyny stresu, w tym niezrównoważenie wymagań z możliwościami, bodźce zewnętrzne i wewnętrzne oraz stres zawodowy, spowodowany bezrobociem i u dzieci i młodzieży. Stres może być zarówno negatywny, jak i pozytywny, wpływając na zdrowie psychofizyczne jednostki. Istotne jest dbanie o odpowiednie warunki pracy i wsparcie psychospołeczne w miejscu zatrudnienia. Bezrobocie może prowadzić do pogorszenia zdrowia i obniżenia samooceny. U dzieci i młodzieży stres może wynikać z różnych czynników, takich jak środowisko rodzinne, szkoła i relacje z rówieśnikami.

Warunki powstawania stresu

Stres jest biochemicznym mechanizmem alarmowym, który od zawsze towarzyszy człowiekowi. Podczas sytuacji zagrożenia życia stres pobudzał organizm i tym samym przygotowywał go do walki lub ucieczki. Wraz z postępem cywilizacyjnym, gdzie bezpośrednia walka o życie przestała być codziennością, reakcje walki i/lub ucieczki zaczęły stopniowo zanikać. Jednak bodźce zewnętrzne zwielokrotniły się i niezmiennie oddziałują na człowieka oraz jego zdrowie psychofizyczne.

Hans Selye (wprowadził i badał zagadnienie stresu od 1926 roku) nazwał te bodźce "stresorami". Zaliczył do nich: zgiełk, pośpiech, zatłoczenie, nieżyczliwość, przemęczenie, lęk, niewykonalność narzuconych wymogów oraz wiele innych czynników mających negatywny wpływ na poczucie bezpieczeństwa człowieka. Stwierdził także, że jeśli człowiek będzie tłumić w sobie reakcje obronne to pierwotnie powstały "stres" zamieni się w "dystres". Dystres jest źródłem wielu chorób związanych z układem nerwowym, odpornościowym, hormonalnym, pokarmowym, krwionośnym itd (Selye 1997, s. 7-8).

Stres jako pozytywne napięcie

Gdy organizm przeżywa wzmożone obciążenie, stres pomaga w funkcjonowaniu. Dodaje energii, siły, wpływa na wytrzymałość organizmu, motywuje do działania, sprawia radość i zadowolenie. Taki rodzaj stresu określa się jako "eustres" (Selye 1997, s. 9).

Podłoża występowania stresu

Czynniki wywołujące stres mają różne podłoża. Są to na przykład: problemy w pracy/ szkole, problemy rodzinne, śmierć bliskiej osoby, presja otoczenia czy też nawet zanieczyszczenie środowiska.

Stres zawodowy

Problem stresu w miejscu zatrudnienia jest zjawiskiem bardzo częstym i nieuniknionym. Tempo pracy, nieprzyjemna atmosfera, nadmiar obowiązków sprawiają, że pracownicy podupadają na zdrowiu i duchu, są mniej zmotywowani do działania, a to przekłada się na wyniki firmy. Istotnym jest zatem, by zarówno pracownicy jak i pracodawcy dbali o odpowiednie warunki pracy nie tylko pod względem fizycznym ale także psychospołecznym. Najczęściej wyróżnia się 5 podstawowych źródeł stresu w środowisku pracy (J. Łodzińska 2010, s. 130-131):

• działania dotyczące procesu i zorganizowania pracy (przeciążenie pracą, gdy praca jest monotonna)
• stanowisko pracownika i jego rola w schemacie procesu produkcyjnego (zajęcie nieodpowiednie do kompetencji)
• przebieg kariery i rozwoju zawodowego
• atmosfera w pracy, kontakt ze współpracownikami
• sposób zarządzania zespołami ludzkimi

Przykładami sytuacji, które mogą być przyczyną stresu pracowników są: przeciążenie pracą, monotonia pracy, nieodpowiednio przydzielone zadania co do kompetencji, brak możliwości dostania awansu, zbyt powolny rozwój kariery, strach przed utratą pracy, nieżyczliwość wśród współpracowników, mobbing, brak wsparcia merytorycznego, złe warunki pracy (nierzadko także niesprzyjające i szkodliwe zdrowiu).

Stres spowodowany bezrobociem

Stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce w latach 2008-2012 posiadała tendencję wzrostową. Oznaczało to, że w danym czasie pracę straciło wiele osób. Pociągnęło to za sobą negatywne konsekwencje nie tylko dla gospodarki, ale również dla samych bezrobotnych.

Wraz z utratą pracy człowiek odczuwa stratę pozycji społecznej, możliwości rozwoju i wykorzystania swoich umiejętności lub także kontaktów interpersonalnych. Czuje się niepotrzebny, niedoceniony, pokrzywdzony. Często występuje u niego poczucie, że został zwolniony niesprawiedliwie, traci chęć i mobilizację do poszukiwania nowej pracy. Te cechy stanowią zagrożenia dla jego zdrowia psychospołecznego. Stresory silnie oddziałują na poczucie własnej wartości danej jednostki. Z badań przeprowadzanych wśród osób pracujących i bezrobotnych wynika, że sytuacja bezrobocia może być zaliczona jako jeden z czynników wpływających na wzrost umieralności lub częstszego przyjmowania leków i korzystania z pomocy medycznej. Zdrowie jest fundamentalnym zasobem w walce ze stresem, dlatego osobom mającym z nim kłopoty, ciężko jest uporać się z czynnikami oddziałującymi na ich kondycję psychiczną i fizyczną (H. Worach-Kardas, S. Kostrzewski, s. 404)

Stres u dzieci i młodzieży

Stres u dzieci i młodzieży występuje równie często jak u dorosłych. Człowiek w wieku dziecięcym nie ma możliwości, by w odpowiednim dla niego stopniu kontrolować swoje otoczenie oraz wydarzenia. Nie jest w stanie także rozpoznać i ocenić co jest oddziałującym na niego stresorem. Przyczynami stresu u dzieci i młodzieży mogą być: środowisko rodzinne, szkoła, relacje z rówieśnikami lub inne indywidualne czynniki. Najczęściej są to sprawy życia codziennego, drobne, mogące wydawać się błahe trudności (R. Sikora, E. Pisula 2002, s. 111).

Przyczyny stresu — artykuły polecane

Syndrom wypalenia zawodowego — Dyskomfort — Pracoholizm — Wypalenie zawodowe — Burn-out — Piramida Maslowa — Mobbing — Przemęczenie — Prokrastynacja — Czarna lista

Bibliografia

• Łodzińska J. (2010), Stres zawodowy narastającym zjawiskiem społecznym, Seminare. Poszukiwania naukowe t. 28
• Selye H. (1977), Stres okiełznany, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
• Sikora R., Pisula E. (2002), Przyczyny stresu i strategie radzenia sobie ze stresem u młodzieży w wieku 14-16 lat, Polskie Forum Psychologiczne, tom 7, nr 2
• Worach-Kardas H., Kostrzewski S. (2011), Stres bezrobocia i jakość życia długotrwale bezrobotnych w starszych grupach wieku, Probl Hig Epidemiol, nr 3

Autor: Weronika Zabiegaj