Elektrośmieci

Elektrośmieci są to różnego rodzaju urządzenia elektryczne i elektroniczne, które nie pełnią już zamierzonej funkcji (są popsute, zużyte). Są to m.in.: telefony, pralki, lodówki, komputery, laptopy, różnego rodzaju małe urządzenia AGD, ponadto są to też zużyte LEDy bądź świetlówki (Ćwikła-Bundyra 2009).

Elektrośmieci określa się również skrótem ZSEE (zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny). Są one klasyfikowane do odpadów niebezpiecznych, ponieważ zawierają w sobie liczne toksyny. Przykładowo freony (znajdujące się w lodówkach) czy rtęć (ze świetlówek). Skutkiem dostania się tego typu substancji do gleby grozi jej skażeniem, podobnie wód gruntowych co w konsekwencji może mieć negatywny wpływ na produkty rolne rosnące na tych glebach (spożycie takich produktów grozi poważnym skutkom zdrowotnym) (Gołąbek 2010).

Podział na grupy

Nowa klasyfikacja elektroodpadów weszła w życie w dniu 11 września 2015r. Podział powstał ze względu na sposób w jaki elektroodpady są przetwarzane, oraz na koszt tego przetworzenia (Dz. U. 1015 poz. 1688).

Aktualny podział:

1. Sprzęty działające na zasadzie wymiany temperatury (m. in. zamrażalki, chłodziarki, pompy ciepła, sprzęty klimatyzacyjne, grzejniki działające na zasadzie wymiany temperatury stosujące do celów tej wymiany płyny inne niż woda).
2. Ekrany, czyli monitory i sprzęt zawierający ekrany o powierzchni większej niż 100mm2 (m. in. notebooki, monitory, laptopy, odbiorniki telewizyjne, cyfrowe ramki LCD do zdjęć).
3. Lampy (m. in. wysokoprężne lampy wyładowcze, niskoprężne lampy sodowe [ciśnieniowe lampy sodowe i metalohalogenkowe], diody elektroluminescencyjne czyli LED, proste i kompaktowe lampy fluorescencyjne).
4. Sprzęty wielkogabarytowe, czyli takie, których którykolwiek z wymiarów zewnętrznych przekracza 50 cm (m. in. urządzenia gospodarstwa domowego takie jak pralki, zmywarki, elektryczne płyty grzewcze, sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny np. komputery wielkogabarytowe [mainframe], sprzęty do odtwarzania dźwięku, sprzęty do odtwarzania obrazu, sprzęty muzyczne, narzędzia elektryczne i elektroniczne, automaty wydające, zabawki, sprzęty do wytwarzania prądów elektrycznych). Ponadto ta grupa nie obejmuje sprzętu ujętego w grupach 1,2,3.
5. Sprzęty małogabarytowe, czyli takie, których którakolwiek z wymiarów zewnętrznych nie przekracza 50 cm (m. in. urządzenia gospodarstwa domowego takie jak odkurzacze, kuchenki mikrofalowe, żelazka itp. oraz sprzęty do odtwarzania dźwięku, sprzęty do odtwarzania obrazu, sprzęty muzyczne, narzędzia elektryczne i elektroniczne, zabawki, wyroby medyczne, przyrządy stosowane do monitorowania i kontroli, sprzęty do wytwarzania prądów elektrycznych). Ponadto ta grupa nie obejmuje sprzętów ujętych w grupach 1,2,3,6.
6. Małogabarytowe sprzęty informatyczne i telekomunikacyjne, czyli takie, którego żadne z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 50 cm (m. in. drukarki, komputery osobiste, GPS, telefony i telefony komórkowe, routery)

Wpływ elektrośmieci na zdrowie i środowisko

Elektrośmieci, czyli zużyte lub uszkodzone urządzenia elektryczne i elektroniczne, zawierają wiele toksycznych substancji. Przykładowo, telewizory i monitory zawierają rtęć, która jest bardzo szkodliwa dla zdrowia człowieka i środowiska. Inne substancje obecne w elektrośmieciach to ołów, kadm, bromowane związki, ftalany i wiele innych.

Elektrośmieci mogą zagrażać zdrowiu człowieka na różne sposoby. Po pierwsze, toksyczne substancje obecne w elektrośmieciach mogą być uwalniane do powietrza, wody i gleby podczas składowania lub nieodpowiedniego przetwarzania. Ludzie, którzy mieszkają w pobliżu składowisk elektrośmieci lub zakładów przetwarzających, mogą być narażeni na wdychanie tych substancji lub spożywanie zanieczyszczonej wody i żywności, co może prowadzić do poważnych chorób. Ponadto, elektrośmieci zawierają wiele niebezpiecznych elementów, takich jak ostry drut, ostre krawędzie czy substancje łatwopalne, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa osób, które nieodpowiednio obchodzą się z tymi urządzeniami.

Niewłaściwe składowanie elektrośmieci ma poważne skutki dla środowiska. Toksyczne substancje obecne w elektrośmieciach mogą przedostać się do gleby i wód gruntowych, zanieczyszczając je na długi czas. To z kolei prowadzi do degradacji ekosystemów wokół składowisk, a także może mieć negatywny wpływ na lokalne populacje roślin i zwierząt. Ponadto, elektrośmieci często zawierają metale szlachetne, takie jak złoto, srebro i platyna, które można odzyskać i wykorzystać ponownie. Niewłaściwe składowanie elektrośmieci uniemożliwia odzyskanie tych cennych surowców, co przyczynia się do nadmiernego wydobycia i eksploatacji naturalnych zasobów.

Elektrośmieci są jednym z największych źródeł zanieczyszczenia środowiska. Wiele elektrośmieci trafia na wysypiska śmieci, gdzie ulegają rozkładowi i uwalniają toksyczne substancje do gleby, powietrza i wód gruntowych. To zanieczyszczenie ma negatywny wpływ na różne ekosystemy, w tym na lasy, rzeki i morza. Ponadto, elektrośmieci, które nie są odpowiednio przetwarzane, mogą być wykorzystywane przez zwierzęta jako schronienie lub źródło pożywienia. Jednak kontakt z toksycznymi substancjami obecnymi w elektrośmieciach może prowadzić do śmierci zwierząt lub poważnych problemów zdrowotnych.

Narażenie na toksyczne substancje z elektrośmieci może prowadzić do poważnych przypadków zatrucia i chorób. Ludzie, którzy są narażeni na dym, pył lub opary pochodzące z elektrośmieci, mogą doświadczać problemów zdrowotnych, takich jak podrażnienie oczu, skóry i dróg oddechowych, bóle głowy, nudności, a nawet problemy neurologiczne. Ponadto, toksyczne substancje obecne w elektrośmieciach są często przyczyną długotrwałych chorób, takich jak nowotwory, choroby serca, uszkodzenia wątroby i nerek, zaburzenia hormonalne i wiele innych. Dlatego ważne jest, aby odpowiednio zarządzać elektrośmieciami i unikać narażenia na ich toksyczne substancje.

Zagrożenia związane z nielegalnym przetwarzaniem elektrośmieci

Nielegalne składowiska elektrośmieci są poważnym problemem, który ma negatywny wpływ na środowisko. Elektrośmieci, które są nieodpowiednio składowane na takich miejscach, ulegają rozkładowi i uwalniają toksyczne substancje do gleby, powietrza i wód gruntowych. To z kolei prowadzi do zanieczyszczenia ekosystemów i degradacji różnych obszarów naturalnych. Ponadto, nielegalne składowiska elektrośmieci często są niezabezpieczone i niewłaściwie zabezpieczone, co może prowadzić do przypadkowego wybuchu lub pożaru. To z kolei stanowi zagrożenie dla osób, które pracują na takich składowiskach lub mieszkają w ich pobliżu.

Nieodpowiednie przetwarzanie elektrośmieci może prowadzić do poważnych zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa. Na przykład, osoby, które nieodpowiednio obchodzą się z elektrośmieciami, mogą zostać narażone na kontakt z toksycznymi substancjami, co może prowadzić do zatrucia lub poważnych problemów zdrowotnych. Ponadto, nieodpowiednie przetwarzanie elektrośmieci może prowadzić do wycieku substancji chłodzących, takich jak freony, które są szkodliwe dla warstwy ozonowej i przyczyniają się do globalnego ocieplenia. To z kolei ma negatywny wpływ na środowisko i przyczynia się do zmian klimatycznych.

Eksport elektrośmieci do krajów o niższych standardach stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i środowiska. Wiele krajów bogatych eksportuje swoje elektrośmieci do krajów biednych lub rozwijających się, gdzie często brakuje odpowiednich zasobów i infrastruktury do prawidłowego przetwarzania tych odpadów. Ponadto, eksport elektrośmieci często prowadzi do nielegalnego przetwarzania i składowania tych odpadów w tych krajach. To z kolei ma negatywny wpływ na zdrowie i środowisko lokalnych społeczności, które są narażone na toksyczne substancje i zanieczyszczenie powietrza, wody i gleby.

Nielegalne przetwarzanie elektrośmieci jest często związane z przestępczością. Przestępcy często wykorzystują elektrośmieci jako źródło cennych surowców, takich jak metale szlachetne, które mogą być sprzedawane na czarnym rynku. Ponadto, nielegalne składowiska elektrośmieci często są powiązane z innymi formami przestępczości, takimi jak handel narkotykami, pranie brudnych pieniędzy czy praca przymusowa. Wpływ nielegalnego przetwarzania elektrośmieci na lokalne społeczności jest bardzo negatywny. Ludzie mieszkający w pobliżu nielegalnych zakładów przetwarzających elektrośmieci są narażeni na toksyczne substancje, które mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Ponadto, te zakłady często nie przestrzegają przepisów dotyczących bezpieczeństwa pracy, co może prowadzić do wypadków i obrażeń pracowników.

Rola konsumentów w zarządzaniu elektrośmieciami

Świadomość konsumentów na temat elektrośmieci i ich wpływu na środowisko jest kluczowa dla skutecznego zarządzania tym problemem. Konsumentom powinno być przekazywane informacje na temat szkodliwości elektrośmieci i konsekwencji ich nieodpowiedniego składowania lub przetwarzania. Dzięki temu będą oni bardziej świadomi i odpowiedzialni w swoich wyborach i działaniach.

Odpowiedzialne korzystanie z urządzeń elektrycznych i elektronicznych jest kluczowe dla zmniejszenia generowania elektrośmieci. Konsumentom powinno być zachęcane do dbania o swoje urządzenia, naprawiania ich w przypadku awarii i niezależnego od ich wieku, a także unikania nadmiernego zakupu nowych urządzeń, gdy nie są one naprawdę potrzebne.

Wybór trwałych i naprawialnych produktów może znacznie zmniejszyć generowanie elektrośmieci. Konsumentom powinno być zachęcane do wyboru produktów o wysokiej jakości, które są łatwe do naprawy i mają długą żywotność. To pozwoli im uniknąć częstych zakupów nowych urządzeń i redukcję ilości elektrośmieci.

Konsumentom powinny być dostępne różne możliwości recyklingu i przetwarzania elektrośmieci. Powinno się zachęcać ich do oddawania zużytych urządzeń do punktów zbierania elektrośmieci lub do producentów, którzy zapewnią odpowiednie przetwarzanie. Ponadto, konsumentom powinno się udostępniać informacje na temat procesu recyklingu i przetwarzania elektrośmieci oraz korzyści, jakie wynikają z tych działań.

Promowanie zrównoważonego zarządzania elektrośmieciami w społeczeństwie jest kluczowe dla skutecznego rozwiązania tego problemu. Powinno się organizować kampanie edukacyjne, seminaria i warsztaty, które zwiększą świadomość i wiedzę ludzi na temat elektrośmieci. Ponadto, powinno się zachęcać do współpracy między różnymi interesariuszami, takimi jak producenci, dostawcy usług, rządy i organizacje pozarządowe, w celu opracowania skutecznych strategii zarządzania elektrośmieciami.

Recykling w krajach Unii Europejskiej

Najczęściej stosowanymi metodami recyklingu są obróbki mechaniczne i separacji fizycznej, jest to spowodowane tym, że są one proste i stosunkowo mało szkodliwe dla środowiska. Podczas tego typu przetwarzania elektrośmieci poddaje się separacji magnetycznej, elektrostatycznej oraz prądowo-wirowej. W wyniku tych działań możemy otrzymać żelazo, frakcje nieżelazną i frakcje niemetaliczną. Następnie przeprowadza się serie dalszych przetworzeń. Ostatnim punktem jest elektrometalurgia i poprzez jej przeprowadzenie otrzymujemy metale takie jak miedź, glin czy srebro. Innymi sposobami są procesy odzysku z udziałem metod pirometalurgicznym i hydrometalurgicznym. Są one rzadko stosowane ze względu na możliwość generowania dużych ilości toksycznych związków (w tym zarówno odpadów stałych jak i ścieków)(Wojnarowska 2012, s. 182-183).

Podstawy prawne

Zalecenia Unii w związku z zużytym sprzętem elektryczny i elektroniczny:

• Dyrektywa 2002/95/WE - zobowiązuje państwa członkowskie do przyjęcia aktów prawnych ograniczających wykorzystanie toksycznych substancji przy produkcji urządzeń elektrycznych i elektronicznych.
• Dyrektywa 2002/96/WE - definiuje pojęcie "sprzętu elektrycznego i elektronicznego" (SEE).
• Dyrektywa 2003/108/WE - modyfikuje artykuł 9. poprzedniej dyrektywy, zdejmując z producentów sprzętu obowiązek finansowania recyklingu zużytych urządzeń, które pochodzą z firm i instytucji.

(Gołąbek 2012)

Elektrośmieci — artykuły polecane

Odpady przemysłowe — Fracking — Metale ziem rzadkich — Klarowność — Recykling tworzyw sztucznych — Metale szlachetne — Paliwa kopalne — Maderyzacja — Biokatalizatory

Bibliografia

• Ćwikła-Bundyra W. (2009), Wpływ odpadów elektrycznych na środowisko przyrodnicze, Ekonatura, nr 9
• Gołąbek A. (2010) Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny a ochrona środowiska, Mechanizacja i Automatyzacja Górnictwa, nr 9
• Gołąbek A. (2012) Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny a ochrona środowiska, Mechanizacja i Automatyzacja Górnictwa, nr 10
• Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym Dz.U. 2015 poz. 1688
• Wojnarowska A. (2012), Współczesne metody recyklingu odpadów elektronicznych, Czasopismo Techniczne. Chemia, nr 109

Autor: Gabriela Ocieczek, Natalia Łabuzek, Mariusz Liszka