Traktat Nicejski

Traktat Nicejski jest umową międzynarodową, obowiązującą państwa Unii Europejskiej. Wynegocjowany został w dniach 7-10 grudnia 2000 roku podczas sesji Rady Europejskiej, a podpisany 26 lutego 2001 roku w Nicei. W życie jednak wszedł dopiero 1 lutego 2003 roku. Opóźnienie to wynika z odrzucenia traktatu przez ludność Irlandzką (53,87% głosów) w pierwszym referendum w marcu 2001 roku. Po zaaprobowaniu go w drugim referendum w październiku 2002 (62,89% głosów) został on ratyfikowany przez Irlandię w dniu 10 grudnia 2002. Głównym celem umowy było zreformowanie Unii Europejskiej po przystąpieniu do niej dziesięciu nowych państw członkowskich, w tym i Polski. W tworzeniu traktatu brały udział delegacje krajów członkowskich oraz kandydatów.

TL;DR

Traktat Nicejski to umowa międzynarodowa, która miała na celu reformę Unii Europejskiej po przystąpieniu nowych państw, w tym Polski. Zawierał zapisy dotyczące liczby komisarzy, głosowania w Radzie Unii Europejskiej, roli przewodniczącego Komisji Europejskiej, sądownictwa, rozdzielenia miejsc w Parlamencie Europejskim. System głosowania w traktacie ma wady, m.in. niską efektywność i brak zrozumiałości dla przeciętnego obywatela UE.

Podstawowe zapisy traktatu

• Liczba komisarzy w Komisji Europejskiej ma być równa liczbie państw członkowskich. Na jeden kraj przypadać ma jeden komisarz. W momencie gdy Unia Europejska składać się będzie z 27 członków lub więcej, wtedy liczba komisarzy będzie mniejsza od liczby państw członkowskich. W tej sytuacji będą oni wybierani poprzez system rotacji, oparty na zasadzie równości,
• Głosowanie metodą większości kwalifikowanej w Radzie Unii Europejskiej obejmować będzie kolejne 28 dziedzin,
• Przewodniczący Komisji Europejskiej znacząco wzmocni swoją pozycję. Komisja działa pod jego kierownictwem. Do jego obowiązków należeć będzie rozdzielanie kompetencji między komisarzami. Może również mianować wiceprzewodniczących,
• Utworzenie trójinstancyjnego systemu sądownictwa. Sąd Pierwszej Instancji stał się samodzielnym organem wspólnotowym,
• Wstępne przydzielenie głosów dla krajów, które kandydują, proporcjonalnie do ich populacji. Deklaracja ta została potwierdzona dopiero w traktacie ateńskim,
• Ponowne rozdzielenie miejsc w Europejskim Parlamencie, dla 732 posłów. Polsce przyznano 50 miejsc, jednak w związku z nieprzystąpieniem Rumunii i Bułgarii ich miejsca zostały rozdzielone pomiędzy inne kraje. W ten sposób Polska uzyskała dodatkowe 4 miejsca. Obecnie Polska posiada 51 posłów w Parlamencie Europejskim.

(Traktat z Nicei, 2001), (Traktat z Nicei i konwent w sprawie przyszłości Europy, 2001)

System głosowania przyjęty w Traktacie Nicejskim

W głosowaniu biorą udział wszystkie państwa członkowskie, natomiast ich głosy mają różną wagę. Waga głosu danego państwa zależy od jego liczby ludności. Suma wag 27 krajów członkowskich wynosi 345. Największą wagę mają: Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Włochy (po 29). Polska natomiast razem z Hiszpanią po 27. Aby Rada Unii Europejskiej przyjęła akt prawny należy spełnić trzy warunki:

1. Suma wag krajów członkowskich, które głosują za decyzją musi wynosić co najmniej 255 na 345 możliwych. Wynosi to około 73,9%.
2. Większość (czyli co najmniej 14 z 27) państw członkowskich głosuje za przyjęciem aktu prawnego
3. Kraje członkowskie, które stanowią większość kwalifikowaną muszą obejmować co najmniej 62% całkowitej populacji UE.

Traktat Nicejski zakłada, że równoczesne spełnienie wszystkich trzech warunków powoduje przyjęcie aktu prawnego. Z tego powodu system nicejski określany jest jako system "potrójnej większości". Analitycy matematyczni obliczyli, że warunek pierwszy jest najistotniejszy, ponieważ prawdopodobieństwo zawiązania koalicji, która spełnia ten warunek, a nie spełnia dwóch pozostałych (równocześnie, bądź jednego z nich) jest niewielkie. (W. Słomczyński, 2017, s. 6)

Wady systemu głosowania

Eksperci zgadzają się, że system głosowania w Traktacie z Nicei ma pewne wady. Jako podstawową wadę wskazują jego niską efektywność. Według globalnego wskaźnika Colemana, ryzyko zatwierdzenia losowo wybranego aktu przez Radę wynosi 2,1 procent. Eksperci uważają, że kolejną wadą jest konieczność jednoczesnego stosowania wszystkich trzech kryteriów przy obliczaniu kwalifikowanej większości. Badania w London School of Economics pokazują, że przy niewielkiej zmianie w przypisanych wagach dla danych krajów można uzyskać bardzo podobny system do nicejskiego, jednakże prostszy, ponieważ stosujący jedynie jedno kryterium wagowe. Nadmieniono również, że obecny system głosowania dla przeciętnego obywatela Unii Europejskiej może być niezrozumiały. (W. Słomczyński, 2017, s. 6-10)

Traktat Nicejski — artykuły polecane

Patent europejski — G-7 — Prezydent — Traktat z Lizbony — Kryteria konwergencji — Traktat z Schengen — Komitet Regionów — Organizacja Narodów Zjednoczonych — Rada Unii Europejskiej

Bibliografia

• Bielawska A. (2012), Nicea albo śmierć, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań
• Doliwa-Klepacki Z. (2003), Integracja Europejska, Wyższa Szkoła Biznesu i Przedsiębiorczości, Białystok
• Marszałek A. (2004), Integracja europejska, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Słomczyński W., Życzkowski K. (2017), Kompromis Jagielloński - alternatywny system głosowania dla Rady UE, UJ, Kraków
• Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, sporządzony w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r. Dz.U. 2009 nr 203 poz. 1569
• Traktat z Nicei zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty Dz.U. C 80 z 10.3.2001, s. 1–87

Autor: Natalia Kudełko, Tomasz Marciniec