Ekonomiczne cele współczesnego państwa

Cele przedstawione są tutaj przez pryzmat funkcji współczesnego państwa.

TL;DR

Artykuł omawia trzy główne cele funkcji państwa: instytucjonalną i prawną, alokacyjną oraz stabilizacyjną. Funkcja instytucjonalna i prawna obejmuje ochronę praw własności, zapewnienie informacji gospodarczej i regulację konkurencji. Funkcja alokacyjna koncentruje się na efektywnym gospodarowaniu zasobami poprzez ustalanie własności publicznej, regulacje własnościowe i promowanie dóbr społecznie pożądanych. Funkcja stabilizacyjna ma na celu osiągnięcie wysokiego wzrostu gospodarczego, stabilizację wartości pieniądza i zmniejszenie bezrobocia poprzez politykę fiskalną i monetarną. Funkcja redystrybucyjna ma na celu zmniejszenie dysproporcji w podziale dochodu poprzez podatki, transfery i zasiłki.

Funkcja instytucjonalna i prawna

[Dach 2004 s. 53]. Celem państwa w zakresie tej funkcji jest stworzenie prawnego i instytucjonalnego podłoża dla działalności gospodarczej oraz zapewnienie jej skutecznego działania. Narzędziami, którymi posługuje się państwo dążąc do jego realizacji jest ochrona praw własności poszczególnych jednostek, większych zbiorowości oraz społeczeństwa jako całości, zapewnienie efektywności i ogólnodostępności informacji gospodarczej, tworzenie ram prowadzenia działalności gospodarczej oraz współpracy między producentami i konsumentami. Kolejnymi instrumentami może być zwalczanie przestępczości oraz kształtowanie warunków konkurencji w kraju i w stosunkach międzynarodowych.

Funkcja alokacyjna

[Dach 2004 s. 53]. Funkcja ta realizowana jest w celu zapewnienia efektywności gospodarowania. Dokonywane to może być po pierwsze przez określenie niezbędnego zakresu własności publicznej i wprowadzenie regulacji instytucjonalno - prawnych, które zapewnią wyrazisty podział praw własności w odniesieniu do poszczególnych zasobów państwowych. Drugim narzędziem zapewniania efektywności gospodarowania jest sterowanie przekształceniami własnościowymi. Mowa tu o zmianie własności państwowej na prywatną czyli prywatyzacji lub odwrotnie, nacjonalizacji. Kolejnym celem tej funkcji jest promowanie dóbr społecznie pożądanych czyli wykształcenie czy ochrona zdrowia oraz eliminowanie tych niepożądanych jak używki czy hazard. Instrumentami realizującymi wspomniany cel są sankcje prawne (kara pozbawienia wolności) lub system podatkowy (przykładowo wysokie akcyzy na dobra szkodliwe)[Dach 2004 s. 53]. Co więcej państwo może próbować ograniczyć konsumpcję dóbr szkodliwych przy pomocy akcji uświadamiających społeczeństwo o kosztach płynących z ich używania. Następnym celem wynikającym z pełnienia przez państwo funkcji alokacyjnej jest regulacja efektów zewnętrznych. Przez wspomniane rozumieć będzie można wszelkie konsekwencje działalności gospodarczej przedsiębiorstw lub gospodarstw domowych wpływające na sytuację innych, lecz nie kompensowane przez poziom cen a więc nie uwzględnione przez system rynkowy [Dach 2004 s. 53]. Można wyróżnić efekty ujemne będące niekorzystne oraz dodatnie, które są pozytywne. Narzędziami stymulacji wymienionego celu mogą być podatki (nakładane na towary szkodliwe), kary i grzywny (za tworzenie ujemnych efektów zewnętrznych), dotacje (do pozytywnych efektów zewnętrznych jak przykładowo edukacja czy rolnictwo). W konkurencji doskonałej, celem państwa staje się wspieranie jaj założeń. Chodzi tu przede wszystkim o ograniczenie siły monopoli poprzez ustawodawstwo antymonopolowe czy eliminowanie barier wejścia na dany rynek poprzez odpowiednie regulacje prawne. Poprzez takie działania, państwo korzystnie wpływa na alokację zasobów gospodarczych stymulując tym samym rachunek ekonomiczny.

Funkcja stabilizacyjna

[Dach 2004 s. 53]. Celem państwa wewnątrz funkcji stabilizacyjnej jest osiągnięcie wysokiego poziomu wzrostu gospodarczego, ograniczanie inflacji, minimalizowanie bezrobocia, stabilizowanie wartości pieniądza oraz zmniejszanie wahań koniunkturalnych. Pierwszym zestawem narzędzi, którymi posługuje się państwo jest polityka fiskalna wraz z systemem podatkowym i budżetem. W jej skład wchodzą regulacje w zakresie wydatków rządowych na dobra i usługi oraz podatki (dochodowy i od wartości dodanej) lub transfery (zasiłki dla bezrobotnych) [Samuelson 1989 s. 124]. Drugim jest polityka monetarna i oddziaływanie państwa na podaż pieniądza, stopy procentowe i kursy walut. Wspomniane narzędzia wpływają na popytową stronę gospodarki łagodząc wahania tempa wzrostu rzeczywistego produktu narodowego[Wojtyna 1990 s. 39]. Tymi, które wpływają na stronę podażową a tym samym na poziom potencjalnego produktu narodowego są przykładowo oddziaływania na procesy innowacyjne i naukowo badawcze, technologiczne, stabilizowanie rynku pieniężnego i tworzenie bodźców do oszczędzania [Wojtyna 1990 s. 39].

Funkcja redystrybucyjna

[Dach 2004 s. 53]. Celem funkcji redystrybucyjnej jest wpływanie na dysproporcje w kształtowanym przez rynek podziale dochodów poszczególnych grup społecznych. Państwo w jej obrębie powinno udzielać pomocy ludziom chorym, niepełnosprawnym oraz innym, nie zdolnym do samodzielnego utrzymania się. Głównymi narzędziami redystrybucji dochodu narodowego są podatki, transfery oraz zasiłki[Dach]. System podatkowy jest w stanie łagodzić dysproporcje przykładowo przy pomocy progresji podatkowej. Przez taką rozumieć można nakładanie stawki podatkowej w zależności od wysokości zarobków. I tak, najwięcej zarabiający płacą najwyższe podatki, a po drugiej stronie zależności, Ci, którzy zarabiają najmniej - płacą najniższe stawki. Przez wspomniane wyżej transfery rozumie się wypływy z budżetu na rzecz poszczególnym jednostek. Mogą to być emerytury czy renty lub zapomogi. Do zasiłków zaliczyć można te dla osób o niskich dochodach, dodatki rodzinne czy stypendia. Kolejnym narzędziem funkcji redystrybucyjnej może być interwencja państwa w zmianę relacji cen kształtowanych przez rynek. Dokonywać tego może przy pomocy cen minimalnych lub maksymalnych nakładanych na specyficzne dobra. Minimalna, zagwarantować może najniższą wypłatę dla pracowników na poziomie pozwalającym jednostce się utrzymać, maksymalna z kolei pozwoli trzymać ceny pewnych dóbr i usług na ustandaryzowanym poziomie.

Ekonomiczne cele współczesnego państwa — artykuły polecane

Polityka fiskalna — Rynek pracy — Popyt efektywny — Inflacja jawna — Inflacja popytowa — Liberalizacja handlu — Gospodarka rynkowa — Interwencjonizm — Cena

Bibliografia

• Dach Z., Szopa B. (2004), Podstawy makroekonomii, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków
• Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Wojtyna A. (1990), Nowoczesne państwo kapitalistyczne a gospodarka. Teoria i praktyka, PWN, Warszawa

Autor: Michal Truszkowski