Zdolność prawna

Zdolność prawna
Polecane artykuły
Oszczerstwo Zdolność do czynności prawnych Osoba fizyczna Zaniechanie Kodeks cywilny Postępowanie sądowe Prawa autorskie Właściciel Koncesja

"Zdolność prawna oznacza zdolność do tego, by być podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego." Zgodnie z tą definicją każda istota ludzka nie zważając na wiek i stan psychiczny może być zarówno właścicielem, wierzycielem bądź dłużnikiem.

Nabycie zdolności prawnej

Zgodnie z kodeksem cywilnym art. 8 każdy człowiek, czyli osoba fizyczna nabywa zdolność prawną w chwili urodzenia. Kwestią sporną od dawna jest sytuacja nasciturusa, czyli dziecka poczętego. W obowiązujących nas przepisach nie możemy znaleźć jednoznacznego rozwiązania tego sporu, ale możemy znaleźć poszczególne rozwiązania dla konkretnych sytuacji. Dowiadujemy się z nich między innymi, że:

• dziecko poczęte, a nienarodzone może być spadkobiercą i zapisobiercą (art. 927 §2 i art. 972)
• występuje możliwość upominania są o zadośćuczynnienie za wyrządzone szkody przed urodzeniem np. uszkodzenie ciała, rozstrojenie zdrowia na skutek szkodliwego oddziaływania na płód lub też konsekwencja śmierci ojca zaraz przed narodzinami (art.446)
• występuje możliwość stwierdzenia ojcostwa dziecka poczętego przez ojca, który nie jest mężem matki (art.75 §1 k.r.o.)
• jeżeli występuje taka potrzeba, można ustanowić dozór kuratora. (art 182 k.r.o.).

Zgodnie z obecnym stanem prawnym uważa się, że nasciturus posiada zdolność prawną warunkową. Oznacza to, że nabywa się ją pod warunkiem, jeżeli dziecko poczęte urodzi się żywe. Innymi słowy nasze prawo cywilne stosuje się do rzymskich zasad, które zakładają, że dziecko poczęte powinniśmy zawsze uważać za narodzone jeżeli w grę wchodzi jego dobro.

Utrata zdolności prawnej

Każdy osoba fizyczna posiada zdolność prawną do momentu jej śmierci lub uznania jej za osobę zmarłą. Utratę zdolności prawnej egzekwuje się poprzez odpowiednie orzeczenie lekarskie, czyli akt zgonu. Może się zdarzyć, że stwierdzenie zgonu w zwykłym trybie jest niemożliwe i nie można było sporządzić aktu zgonu. Jednakże jeżeli przykładowo osoba fizyczna została uznana za zaginioną i nie ma od niej żadnych wieści przez długi czas istnieje możliwość zastosowania jednej z dwóch instytucji prawa cywilnego, czyli sądowe stwierdzenie zgonu lub uznanie za zmarłego.

Podmioty posiadające zdolność prawną

W Kodeksie cywilnym przepisy mówią, że zdolność prawna należy się każdej osobie. W praktyce posiadają ją zatem:

• Osoby fizyczne – posiada ją każdy człowiek, od urodzenia do śmierci.
• Osoby prawne – są nimi Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne nadają osobowość prawną.
• Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi – tym podmiotom zdolność przypisują przepisy szczególne, nabywają ją na mocy ustaw. Dostają w momencie dokonania rejestracji w odpowiednim rejestrze publicznym – możliwe, że przepis szczególny określa inne zasady – z chwilą wypisania z rejestru ją tracą.

Jednostki inne niż osoba fizyczna w kwestii posiadania zdolności prawnej są oceniane na oparciu o przepisy prawa odnoszące się do statutu jednostki, o której jest mowa.

Zdolność prawna a zdolność do czynności prawnych

Zdolność do czynności prawnych to nic innego jak nabywanie praw i zaciąganie zobowiązań cywilnoprawnych w drodze postępowania cywilnego. Główną rzeczą, która odróżnia zdolność do czynności prawnych od zdolności prawnej jest to, że tą pierwszą człowiek nabywa dopiero po osiągnięciu określonego wieku.

Bibliografia

• Boratyński J. (2006), Człowiek w środowisku. Część 2. Prawne uwarunkowania życia człowieka, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
• Pyziak-Szafnicka M., Robaczyński W., Kawecka-Stępień M. (2012), Elementarny kurs prawa cywilnego Wolters Kluwer, Warszawa, s. 20
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (1964), Dz.U. nr 16 poz. 93

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Blanka Bojarska, Marcelina Drobot, Oliwia Skowron