Ocena środowiska pracy
| Ocena środowiska pracy |
|---|
| Polecane artykuły |
Ocena środowiska pracy jest formą weryfikacji stopnia realizacji zasadniczego celu ergonomii, za który powszechnie uważa się kształtowanie warunków pracy niezbędnych do ochrony pracownika przed przedwczesną utratą sił biologicznych w następstwie pracy oraz warunków ich regeneracji w toku pracy.
Podstawowym (a zarazem najistotniejszym) przedmiotem analizy warunków pracy jest właśnie środowisko pracy, w którego zakres wchodzi całokształt czynników materialnych i społecznych, z którymi pracownik styka się podczas wykonywania pracy. Czynniki te mogą tak sprzyjać, jak i zagrażać jego zdrowiu, czy nawet życiu. Poniższy schemat obrazuje najczęściej rozważany układ warunków pracy.
TL;DR
Ocena środowiska pracy polega na analizie warunków pracy, które mogą wpływać zarówno pozytywnie, jak i negatywnie na zdrowie pracowników. Ocena obejmuje m.in. treść pracy, organizację czasu pracy i wykorzystanie czasu pracy. Badanie warunków pracy ma na celu identyfikację uciążliwości i zagrożeń oraz wpływu na zdrowie pracowników. Do oceny stosuje się różne metody i narzędzia, takie jak analiza dokumentów, obserwacja procesów pracy, techniki kwestionariuszowe itp. Efektem oceny jest identyfikacja obszarów wymagających korekty w celu poprawy warunków pracy i zdrowia pracowników.
Kryteria oceny
Szczególną rolę przy okazji oceny czynników środowiska pracy spełnia treść pracy wykonywanej na różnych stanowiskach. Wiele uciążliwości i zagrożeń zdaje się wynikać z cech samej pracy szczególnie wtedy, gdy wymaga ona znacznego wysiłku fizycznego, wielokrotnego powtarzania prostych (monotonnych) czynności, wymaga wymuszonej pozycji ciała, czy w końcu wiąże się z obciążeniami psychonerwowymi. Określenie i ocena tych zagrożeń pozwala podjąć stosowne działania zorientowane na ich minimalizację lub zupełną eliminację poprzez, przykładowo, rozszerzanie/upraszczanie zakresu wykonywanych zadań, urozmaicanie treści pracy, rotację między wybranymi stanowiskami.
Należy także zwrócić uwagę na aspekt czasu pracy, który ściśle wiąże się z organizacją procesu pracy. Zakres badania tego obszaru może obejmować:
- strukturę czasu pracy, której analiza pozwala na określenie zasadniczych jego elementów,
- organizację czasu pracy, której analiza skutkuje ustaleniem chronometrycznych i chronologicznych wymiarów czasu pracy, co w dalszym ciągu stanowi punkt wyjścia do poszukiwania optymalnej - w danych warunkach - formy organizacji czasu pracy, tzn. takiej, która jednocześnie zapewnia ciągłość realizacji działalności firmy i uwzględnia potrzeby pracowników w tym zakresie,
- wykorzystanie czasu pracy, przy czym chodzi tu w głównej mierze o określenie rozmiarów czasu przepracowanego oraz czasu nie przepracowanego z uwzględnieniem jego podziału na różne rodzaje.
W literaturze spotyka się także nieco inną typologię elementów składowych wchodzących w skład powyższego aspektu, przy czym mówi się o:
- stopniu ekstensyfikacji, gdzie chodzi głównie o długość dnia pracy, oraz
- stopniu intensyfikacji, dotyczącym zgodności rytmu biologicznego i rytmu pracy, rozkładu przerw wypoczynkowych, czy zmianowości pracy.
Stosowanie
Badanie i ocena warunków pracy, dokonywane w celu identyfikacji stanu środowiska pracy, obejmuje następujące kwestie:
- rozpoznanie głównych uciążliwości w środowisku pracy,
- rozpoznanie źródeł różnego rodzaju zagrożeń w środowisku pracy,
- określenie stopnia zagrożenia poszczególnymi czynnikami,
- określenie wpływu stwierdzonych uciążliwości na powstawanie chorób zawodowych, wypadków przy pracy i życia pozazawodowego pracowników,
- analizę zmian w układzie poszczególnych typów uciążliwości,
- badanie przestrzegania przepisów w zakresie bhp i zasad ochrony pracy.
Metody i narzędzia
Zadanie oceny warunków pracy wymaga skorzystania z odpowiedniego zestawu narzędzi, dopasowując konkretną metodę analizy środowiska pracy do badanego obszaru. Poniżej wymieniono kilka spośród szerokiego zbioru owych metod:
- analiza dokumentów (w tym także: regulacji prawnych, protokołów pokontrolnych, dokumentacji powypadkowej),
- obserwacja procesów pracy,
- techniki kwestionariuszowe,
- wywiad personalny,
- metody statystyczne.
Efekty
Końcowym etapem diagnozy warunków pracy jest identyfikacja tych obszarów, które wymagają ewentualnej korekty. Działanie to wykonywane jest w celu właściwego ich dostosowania do faktycznych możliwości psychofizycznych pracowników, a także w celu usunięcia usterek dostrzeżonych w eksploatacji maszyn lub urządzeń, zmniejszenia obciążeń psychofizycznych (kosztu biologicznego), poprawy wydajności i jakości pracy, polepszenia materialnych warunków pracy oraz zasad organizowania procesu pracy. Ogół wymienionych działań, z racji swego celu, jest przedmiotem zainteresowania ergonomii korekcyjnej.
Bibliografia
- Górny, R. L. (2004). Biologiczne czynniki szkodliwe: normy, zalecenia i propozycje wartości dopuszczalnych. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, (3 (41)), 17-39
- Olszewski J., Podstawy ergonomii i fizjologii pracy, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1997, s. 26, 36, 69
- Piekarz H., Bartusik K., Beliczyński J., Diagnozowanie i modelowanie wybranych układów ergonomicznych, Pomocnicze materiały dydaktyczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 1998, s. 26-27
- Pocztowski A., Miś A., Analiza zasobów ludzkich w organizacjach, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2000, s. 107-108
Autor: Łukasz Kwiatkowski
