Normalizacja systemów jakości

Z Encyklopedia Zarządzania
Wersja z dnia 02:10, 23 lis 2023 autorstwa Zybex (dyskusja | edycje) (cleanup bibliografii i rotten links)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)

Współczesna międzynarodowa normalizacja w zakresie systemów jakości bierze swój początek w końcu lat 40-tych, kiedy powstał Komitet Techniczny ISO/TC-69 zajmujący się opracowaniem norm dotyczących metod statystycznych oraz statystycznego sterowania jakością.

Pierwsze próby rozszerzenia norm statystycznych w oparciu o podejście systemowe zostały podjęte w związku z potrzebami zbrojeniowymi w Stanach Zjednoczonych, gdzie w roku 1959 opracowano normę MIL-Q-9858 Wymagania programu jakości. Po zmodyfikowaniu w roku 1963, stała się ona podstawą do określania zasad zapewnienia jakości u producentów dostarczających swoje wyroby dla Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych. Na jej podstawie opracowano w 1968 roku normy AQAP obowiązujące przy dostawach dla NATO. (R. Karaszewski 2001, s. 215)

Pojęcie zapewnienia jakości w przepisach cywilnych pojawiło się w roku 1970, kiedy Komisja Energii Atomowej USA opublikowała założenia dotyczące systemów jakości w załączniku do prawa federalnego. Pierwsza norma państwowa z tej dziedziny została wydana rok później przez ANSI (Amerykański Narodowy Instytut Normalizacyjny) i dotyczyła również wykorzystania energii atomowej (ANSI-N45-2). W roku 1978 wydano rozszerzoną wersję tych norm - A code of Practice 50-C-QA.

Przełomem w rozwoju norm systemów jakości stało się opublikowanie w 1971 roku w Wielkiej Brytanii normy terminologicznej BS 4778, zawierającej słownictwo związane z zapewnieniem jakości. Umożliwiło to wydanie rok później normy BS 4891 poświęconej ogólnym problemom związanym z konstruowaniem i funkcjonowaniem systemów i procedur zapewnienia jakości. Zastosowanie tych norm w przemyśle umożliwiło zebranie doświadczeń i opracowanie trzech modeli systemu jakości, które mogły być stosowane przez organizacje. Zostały one zaprezentowane w normie BS 5179 wydanej w 1974 roku. Nowelizacja i rozwinięcie tego standardu miało miejsce w roku 1979. Wydana wówczas BS 5750 - Systemy jakości stała się podstawowym materiałem, którym posłużył się Komitet Techniczny ISO/TC-176 w wydaniu normy międzynarodowej (A. Iwasiewicz 1999, s. 112), (T. Wawak 1996, s. 61). Równolegle prace prowadzone były w Kanadzie, co zaowocowało standardem CSA-Z299.

Efektem prac ISO/TC-176 były wydane w roku 1987 normy serii 9000, w skład których weszły w pierwszym wydaniu: ISO 8402, ISO 9000, ISO 9001, ISO 9002, ISO 9003 oraz ISO 9004. Normy te opisywały terminologię, założenia budowy systemów jakości, trzy modele systemu do stosowania w organizacjach oraz wytyczne do rozbudowy i doskonalenia systemu jakości. Normy te zostały przetłumaczone na język polski i wydane jako seria PN-EN 29000 w 1993 r.

W 1994 roku nastąpiła pierwsza nowelizacja norm (w Polsce w 1996), w której doprecyzowano niektóre wymagania, a także wprowadzono nowe pojęcia oraz poszerzono strukturę. Dostrzeżenie zmian, jakie zaszły w sposobie działania organizacji oraz chęć dostosowania norm do zastosowań innych niż produkcyjne spowodowało, że kolejna nowelizacja nie stanowiła prostego rozwinięcia poprzedniej wersji normy, lecz jej struktura została dostosowana do procesów zachodzących w organizacji. Jednocześnie zlikwidowano niektóre normy ograniczając serię do trzech podstawowych: ISO 9000, ISO 9001 oraz ISO 9004. Zestawienie najważniejszych norm dotyczących zapewnienia jakości, jakie powstały po II wojnie światowej w latach 1959-1985, czyli poprzedzały powstanie norm ISO serii 9000, zawiera tab.1.

Tab. 1.1. Najważniejsze normy dotyczące jakości powstałe w latach 1959-1985

Norma Rok wydania Źródło
MIL-Q-9858 1959 Departament Obrony USA
MIL-Q-9858A 1963 Departament Obrony USA
AQAP 1969 NATO
ASME Boiler Code 1971 Amerykański Związek Przemysłu Maszynowego
ANSI-N45-2 1971 Energetyka jądrowa
BS 4778 1971 BSI, Wielka Brytania
BS 4891 1972 BSI, Wielka Brytania
Defstan 05 1973 Wielka Brytania
CSA-Z299 1973 Kanada
BS 5179 1974 BSI, Wielka Brytania
AS 1821/22/23 1975 Australia
A code of practice 50-C-QA 1978 Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej
BS 5750 1979 BSI, Wielka Brytania
API Q1 1985 Amerykański Instytut Ropy Naftowej

Źródło: opr. własne na podst.: (R. Karaszewski 2001, s. 216)

Aktualny na rok 2007 stan Polskich Norm związanych z systemami jakości prezentuje tab.2.

Tab. 2. Aktualny na rok 2007 stan Polskich Norm z zakresu jakości

Norma Rok wydania Tytuł Status
PN-ISO 9000 2005 Systemy zarządzania jakością - podstawy i terminologia obowiązuje
PN-ISO 9001 2000 Systemy zarządzania jakością - wymagania obowiązuje
PN-ISO 9004 2000 Systemy zarządzania jakością - wytyczne dla doskonalenia obowiązuje
PN-ISO 10002 2006 Zarządzanie jakością - Zadowolenie klienta - Wytyczne dotyczące postępowania z reklamacjami w organizacjach obowiązuje
PN-ISO 10005 1998 Zarządzanie jakością - wytyczne dotyczące planów jakości obowiązuje
PN-ISO 10006 2005 Zarządzanie jakością - wytyczne dotyczące jakości w zarządzaniu przedsięwzięciem obowiązuje
PN-ISO 10007 2005 Zarządzanie jakością - wytyczne dotyczące zarządzania konfiguracją obowiązuje
PN-ISO 10012 2004 Systemy nadzorowania wyposażenia pomiarowego obowiązuje
PN-ISO 10015 2004 Zarządzanie jakością - wytyczne dla szkoleń obowiązuje
PN-ISO 10019 2006 Wytyczne dotyczące wyboru konsultantów systemów zarządzania jakością i korzystania z ich usług obowiązuje
PN-ISO 19011 2003 Wytyczne do prowadzenia audytów systemów zarządzania jakością i środowiskiem obowiązuje

TL;DR

Artykuł opisuje rozwój międzynarodowej normalizacji w zakresie systemów jakości, począwszy od lat 40. XX wieku. Przedstawione są pierwsze normy dotyczące zapewniania jakości, takie jak MIL-Q-9858 czy BS 4778, które doprowadziły do stworzenia norm ISO serii 9000. Przedstawione są również aktualne polskie normy związane z systemami jakości.

Zobacz także

ewolucja systemów jakości - normalizacja - geneza normalizacji systemów jakości


Normalizacja systemów jakościartykuły polecane
Geneza normalizacji systemów jakościNowelizacja norm ISO 9000Ewolucja systemów jakościMetodyka PRINCE IISystem zarządzania środowiskowegoISOISO 17025System jakości w gminie - założeniaNormalizacja

Bibliografia

  • Iwasiewicz A. (1999), Zarządzanie jakością, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
  • Karaszewski R. (2001), TQM - teoria i praktyka, Dom Organizatora, Toruń
  • Wawak S. (2007), Analiza i doskonalenie systemów zarządzania jakością w urzędach gminnych, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
  • Wawak T. (1996), System jakości ISO 9000, Wydawnictwo Informacji Ekonomicznej, Kraków


Autor: Sławomir Wawak