Prawo administracyjne

Prawo administracyjne - dział prawa, który zalicza się do prawa publicznego, a swoim zasięgiem obejmuje ogół norm, odpowiadających za regulację organizacji i postępowania administracji publicznej, osób fizycznych i innych podmiotów, w zakresie który nie został objęty normami przez przepisy, wywodzące się z innych działów prawa (R. Hauser, s. 12).

TL;DR

Prawo administracyjne to dział prawa publicznego, regulujący organizację i postępowanie administracji publicznej. Początki prawa administracyjnego w Polsce sięgają XVIII wieku. Źródła prawa administracyjnego to organy publikacyjne, źródła materialne i źródła formalne. Normy prawa administracyjnego obejmują normy ustrojowe, materialno-prawne, procesowe, zadaniowe i kompetencyjne. Prawo administracyjne reguluje stosunki między państwem a obywatelem. Sankcje w prawie administracyjnym to kary nakładane na podmioty niezgodne z normami prawnymi.

Początki prawa administracyjnego w Polsce

Początków administracji w Polsce należy doszukiwać się w pierwszej połowie osiemnastego wieku. Wtedy to wskutek walki obozu zacofania i obozu postępowego, wyodrębniła się administracja. W czasie panowania dynastii Sasów doszło do całkowitego rozpadu władzy państwowej, co z kolei wywołało potrzebę utworzenia nowego prawa. Dodatkowo, rozwój przemysłu dał mocne podstawy do stworzenia sprawnej administracji. Rozwój administracji w Polsce miał inny przebieg niż w krajach Europy Zachodniej. Wynikało to przede wszystkim z różnic historycznych, dotyczących istnienia państwa policyjnego czy monarchii (P. Kacprzak, s. 205-209).

Źródła prawa administracyjnego

Pojęcie "źródła prawa" można rozpatrywać na trzy sposoby:

• źródła poznania - to przede wszystkim organy publikacyjne, w których publikowane są akty normatywne. W Polsce są to Dzienniki Urzędowe. Ustawa z dnia 20 lipca 2000 roku, mówiąca o publikowaniu aktów normatywnych i niektórych aktów prawnych, stanowi o ich wydawaniu.
• źródła materialne - zaliczymy do nich wszystko, co wywołuje wpływ na treść prawa, a więc zwyczaje, ideologię, warunki gospodarcze czy społeczne.
• źródła formalne - akt normatywny, posiadający właściwą formę i tryb.

Źródła prawa administracyjnego można podzielić ze względu na organ stanowiący prawo i wówczas wyodrębniamy:

• źródła prawa ustanawiane przez organy centralne państwa do których zaliczamy władzę ustawodawczą, czyli Sejm i Senat i władzę wykonawczą, czyli Prezydenta, Radę Ministrów, Ministrów.
• źródła prawa ustanawiane przez organy terenowe, do których zaliczymy rządowe organy administracji ogólnej i organy samorządu terytorialnego.

Każde państwo posiada co najmniej kilka źródeł obowiązującego prawa. Dlatego też często pojawia się problem z ich usystematyzowaniem i nadaniem odpowiedniej hierarchii. W Polsce źródła prawa stanowią:

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej,
• ustawy,
• rozporządzenia z mocą ustawy,
• ratyfikowane umowy międzynarodowe,
• rozporządzenia (J. Zimmermann, s. 76-82).

Normy prawa administracyjnego

Prawo administracyjne składa się z następujących norm:

• normy ustrojowe - podejmują temat administracji publicznej jako organizacji i dokonują regulacji wchodzących w jej skład elementów; odnoszą się do tworzenia organów i urzędów, obsadzania stanowisk urzędniczych, współpracy między organami;
• normy materialno-prawne - nakreślają uprawnienia i obowiązki organów administracji publicznej względem jej adresatów, zlokalizowanych poza administracją publiczną;
• normy procesowe - odnoszą się do zasad, sposobu i kolejności, które należy podjąć aby nastąpiła realizacja prawa administracyjnego;
• normy zadaniowe - nakreślają zadania i cele organów administracji publicznej, jednocześnie nakładając na nie obowiązek ich realizacji;
• normy kompetencyjne - określają i regulują kompetencje organów administracyjnych (B. Szmulik, s. 11-13).

Cechy prawa administracyjnego

Prawo administracyjne posiada następuje cechy:

• Prawo administracyjne zajmuje się regulacją państwa, rozumianego jako podmiot władzy, a także ustalaniem i uzasadnianiem kompetencji państwowych. Państwo stoi ponad innymi podmiotami, dlatego konieczne jest ustalenie norm, wedle których działa, aby nie dochodziło do nadużyć.
• Zawsze należy podkreślać różnicę między prawem administracyjnym a prawem cywilnym. Prawo administracyjne reguluje stosunki między podmiotami nierównoważnymi, a więc między państwem a obywatelem. Obywatel ma obowiązek podporządkować się dyspozycjom wydawanym przez państwo. Jeżeli chodzi o prawo cywilne to reguluje ono stosunki pomiędzy równoważnymi podmiotami.
• W przypadku prawa administracyjnego nie ma zastosowania układ "uprawnienie-obowiązek". Podmiot prawa, który posiada obowiązek, jednocześnie nie musi w stosunku do uprawnionego niczego świadczyć. Obowiązek taki nie stanowi ekwiwalentu uprawnienia, co oznacza że nie jest wykonywany dla kogoś lub wobec kogoś. Identyczna sytuacja dotyczy uprawnienia administracyjnego, które także nie jest wykonywane w stosunku do drugiej strony i nie ma powiązania z jej sytuacja prawną.
• Prawo administracyjne można określić mianem prawa obywatelskiego, ponieważ determinuje ono status obywatela w państwie.
• Prawo administracyjne dzięki swoim normom nadaje władztwo organom administracyjnym. Celem tego władztwa jest realizacja celów ogólnych, przypisanych tym organom.
• Każde prawo ma swojego adresata, na którego oddziałuje i wywołuje widoczne skutki w jego funkcjonowaniu i życiu. Prawo administracyjne ma za zadanie działać w ten sposób w stosunku do państwa.
• Zadaniem prawa administracyjnego jest wprowadzanie w życie idei porządku.
• Prawo administracyjne posiada swoje cele i zadania, które należycie spełnia i istnieje konieczność jego utrzymania (J. Zimmermann, s. 40-52).

Sankcje w prawie administracyjnym

Sankcje należy rozumieć jako kary. Nakładane one są na mocy aktów administracyjnych na podmioty, których zachowanie jest niezgodne z przyjętymi normami prawnymi. Za podstawowy cel stosowania sankcji uznaje się zapewnienie poszanowania prawa, jak również wywołanie negatywnych konsekwencji będących skutkiem czynu niewłaściwego, popełnionego przez podmiot.

Sankcje mogą być nakładane na osoby fizyczne, prawne, a także jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Wymierzone sankcje mogą dotyczyć kar finansowych, cofnięcia uprawnień, cofnięcia zezwolenia lub koncesji.

Sankcje administracyjne stanowią jedną z form tzw. przymusu państwowego, stosowanego przez administrację publiczną (R. Hauser, s. 633-644).

Prawo administracyjne — artykuły polecane

Prawo — Europejska Karta Samorządu Terytorialnego — Rzecznik Praw Obywatelskich — Sąd administracyjny — Akty prawne — Ratyfikowane umowy międzynarodowe — Oszczerstwo — Akty prawa miejscowego — Dyrektywa

Bibliografia

• Hauser R. (red.) (2012), System prawa administracyjnego, C.H. Beck, Warszawa
• Kacprzak P. (2009), Geneza, rozwój i nauka prawa administracyjnego w Polsce, Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Sulechowie, Sulechów
• Kijowski D. (2000), Pozwolenia w administracji publicznej. Studium z teorii prawa administracyjnego, Wydawnictwo Temida 2, Białystok
• Szmulik B. (red.) (2016), Zarys prawa administracyjnego, C.H. Beck, Warszawa
• Zimmermann J. (2018), Prawo Administracyjne, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Agnieszka Gałka