Monotypowość ruchów roboczych
| Monotypowość ruchów roboczych |
|---|
| Polecane artykuły |
O monotypowości (jednostajności) ruchów roboczych mówi się, kiedy praca wymaga udziału tylko pewnych grup mięśni, co powoduje ich szybkie zmęczenie.Monotypowość związana jest z ponawianiem takich samych czynności w krótkim czasie podczas którego nie jest możliwa odnowa skurczu zaangażowanych mięśni. Umowny czas to 5 minut. Mięśnie najczęściej narażone to dłonie, ramiona i plecy.
Dotyczy to prac silnie zmechanizowanych, np. przy taśmie produkcyjnej, obsłudze automatów, malowaniu, ręcznym transportowaniu obejmującym takie czynności jak pakowanie, przenoszenie, ładowanie, rozładowanie. Jest to praca akordowa lub normowana. Stanowiska szczególnie narażone na monotypowość ruchów roboczych charakteryzują się: krótkim cyklem czynności do wykonania, nakładaniem określonego sposobu wykonywania zadania, brakiem autonomii, narzuconym rytmem pracy, pracą bez wysokich kwalifikacji. Skutkiem jest wrażenie uciążliwości pracy. Praca wykonana raz wiąże się z bardzo niewielkim obciążeniem.(M. Boryczka 2014, s. 38)
Klasyfikacja
Do oceny monotypowości ruchów roboczych wykorzystuje się metodę szacunkową, uwzględniającą:
- Stopień ograniczenia ruchowego,
- Liczbę powtórzeń,
- Wielkość koniecznego wysiłku mięśni
Ocena jest obrazowana na trzystopniowej skali, a stopień dyskomfortu zwiększa się o jedną klasę, kiedy:
- Więcej niż 75% wysiłku przeznaczone jest na czynności o wydatku energetycznym (WE) > 5kcal/min
- Więcej niż 50% wysiłku przeznaczone jest na czynności, które wymagają WE > 8kcal/min
- Temperatura efektywna TE > 30° [M. Wykowska, 1994, s. 19]
Uciążliwość można klasyfikować również według poniższego schematu:
Tabela 1 Określanie stopnia uciążliwości pracy.
| Liczba powtórzeń monotypowych ruchów na zmianę | Stopień uciążliwości | ||
|---|---|---|---|
| Siła > 98 N | Siła < 98 N | Słownie | W punktach |
| 300 | 800 | Mały | 1-25 |
| 301-800 | 801-1600 | Średni | 26-50 |
| 801-1600 | 1601-3200 | Duży | 51-75 |
| Powyżej 1600 | Powyżej 3200 | Bardzo duży | 76-100 |
Źródło: [E. Kowal, 2002, s. 38]
Inne metody klasyfikacji monotypowości
- Occupational Repetitive Action (OCRA)- Jest określana na podstawie obserwacji ruchów kończyn górnych. Metoda ta bierze pod uwagę kryteria takie jak: potrzebna siła do wykonania czynności (proporcjonalnie im większa tym mniejsza liczba powtórzeń), ustawienie ciała, długość przerwy na regenerację, warunki pracy. Bazuje ona na wyliczeniach współczynników: pozycji ciała, powtarzalności, czynników dodatkowych, siły, odpoczynku, całkowitego czasu pracy.
- Job Strain Index (JSI) - Za jej pomocą jesteśmy w stanie ocenić ryzyko kontuzji nadgarstków i rąk. Kryteria oceny: intensywność i siła, ilość powtarzanych czynności, układ nadgarstków i rąk, potrzebny czas.
- Assessment of Repetitive Tasks of the Upper Limbs (ART) - Szczególnie stosowana przez brytyjskich uczonych. Uwzględnia ona różnorodne czynniki wywołujące obciążenie. Sprawdza się przy badaniu pracowników gdzie występuje rotacja w czasie pracy. Zawiera kryteria dotyczące: ilość powtórzeń, moc potrzebną do wykonania, nienaturalna pozycja mięśni (kończyn górnych pleców, szyi i głowy), całkowity czas pracy, warunki pracy. (K. Jach 2016, s. 53-58)
Konsekwencje
Zmęczenie mięśni jest źródłem zakłóceń rytmiki i precyzji wykonywanych ruchów. Osoba wykonująca pracę powtarzalną jest narażona na szybsze zmęczenie które wywołuję mniejszą efektywnośc pracownika oraz jest skutkiem wielu wypadków i uszczerbków na zdrowiu wykluczając zatrudnionego przez dłuższy okres czasu.
Monotypowość dotyczy przede wszystkim fizjologii człowieka, jednak istotny jest również aspekt psychiczny: taki charakter pracy często nie pozwala na wykorzystywanie i rozwój posiadanych umiejętności, co może prowadzić do dyskomfortu psychicznego oraz frustracji pracownika. Zmęczenie fizyczne objawia się: modyfikacją biochemiczną mięśni, utrata zapasów energetycznych, przegrzaniem organizmu (odwodnieniem). Zmęczenie psychiczne przejawia się; spadkiem poziomu motywacji, obniżeniem zdolności do logicznego myślenia, możliwością wystąpienia zaburzeń emocjonalnych, spadkiem koncentracji co powoduje liczne błędy i niedociągnięcia, Monotypowość ruchów roboczych powoduje także znużenie - spowodowane brakiem lub jednostajnością bodźców i działań, obniżenie czujności a jego czas reakcji się wydłuża.
Zapobieganie
Sposoby zapobiegania skutkom monotypowości to m.in.:
- Wprowadzenie rotacji na takich stanowiskach,
- Ograniczenie liczby powtórzeń czynności, częstotliwości oraz czasu ich trwania w trakcie zmiany roboczej,
- Wprowadzenie przerw w pracy,
- Zaplanowanie podczas przerw czynności wymagających od pracownika działań innych niż te, które towarzyszą czynności rutynowo wykonywanej podczas pracy,
- Wprowadzenie, w uzgodnieniu z pracownikami, urozmaicenia środowiska pracy możliwego na danym stanowisku, np. nadawanie cichej muzyki,
- dbanie o odpowiednie warunki pracy (temperature, jakość powietrza),
- wyposażenie pracownika w odpowiedni ubiór i sprzęt bez wad,
- przestrzeganie przyjętych norm BHP i higieny pracy,
- wykonywanie czynności zgodnie z zasadami ekonomiki ruchów (np. praca obiema rękami, wykonywanie ruchów rytmicznie, płynnie ze spokojem).(D. Terman 2014, s. 37-38)
Bibliografia
- Boryczka M. (2014). Ergonomia i bezpieczeństwo pracy, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice,
- Jach K. (2016). Ocena obciążenia pracą w sytuacji wykonywania wielu czynności monotypowych"Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie"
- Kowal E. (2002). Ekonomiczno-społeczne aspekty ergonomii, WN PWN, Warszawa i Poznań
- Roman-Liu D. (2007). Metoda oceny ryzyka związanego z pracą powtarzalną według EN 1005-5"Bezpieczeństwo pracy"
- Stabryła A. (1982). Organizacja i zarządzanie, Wyd. AE, Kraków
- Terman D. (2014). Ergonomia czyli jak pracować wygodniej, zdrowiej i bezpieczniej, Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku
- Wykowska M. (1994). Ergonomia, Wyd. AGH, Kraków
Autor: Justyna Kuźma, Natalia Kuruc
