Postępowanie przygotowawcze

Postępowanie przygotowawcze - pierwsza najtrudniejsza faza postępowania karnego prowadząca dochodzenie lub śledztwo w sprawie popełnionego czynu wraz z zabezpieczeniem dowodów przestępstwa umożliwiającego prawidłowe rozstrzygnięcie sprawy przez sąd (M. Kurowski 2015, s. 43-45). Postępowanie przygotowawcze zaczyna się w chwili pierwszej czynności procesowej w sprawie, a kończy doręczeniem aktu oskarżenia do sądu lub wniosku (R.A. Stefański i in. 2016, s. 50). Zakres przepisów prawnych przedstawia ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku - Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 2020, poz. 30 z późn. zm.).

Postępowanie przygotowawcze zostało podzielone na 3 najważniejsze etapy (R.A. Stefański i in. 2016, s. 50):

• postępowanie wstępne,
• postępowanie właściwe (dochodzenie lub śledztwo),
• postępowanie aktu oskarżenia.

Cele postępowania przygotowawczego

Zgodnie z art. §1 ustawy - Kodeks postępowania karnego - postępowanie przygotowawcze ma na celu (Dz.U. 2020, poz. 30 z późn. zm.):

• ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy obejmuje przestępstwo,
• wykrycie, a w razie konieczności ujęcie sprawcy,
• zgromadzenie niezbędnych danych podejrzanego,
• wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych oraz wielkości szkody,
• zebranie, zabezpieczenie oraz w niezbędnym obszarze utrwalenie dowodów dla sądu.

Wyznaczone cele postępowania przygotowawczego prowadzone bądź nadzorowane są przez prokuratura czy policje, a w razie potrzeby przez inne uprawnione organy (Dz.U. 2020, poz. 30 z późn. zm.).

Metody postępowania przygotowawczego

Postępowanie przygotowawcze zostało podzielone na dwie metody (R.A. Stefański i in. 2016, s. 406):

• dochodzenie - uproszczona metoda postępowania, prowadząca sprawy o lżejszym ciężarze gatunkowym należąca do właściwości sądu rejonowego. Dochodzenie trwa do 2 miesięcy, może zostać przedłużone do 3 miesięcy. W sytuacjach wyjątkowych dochodzenie wydłużone jest na określony czas.
• śledztwo - podstawowa metoda postępowania, rozpoczynająca w chwili wszczęcia przestępstwa z urzędu lub na skutek zawiadomienia. Śledztwo jest prowadzone w sprawach, w których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu Okręgowego. Śledztwo trwa do 3 miesięcy, a w sytuacjach wyjątkowym może trwać rok.

Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym

Zgodnie z art. 326 § 1, §3 ustawy - Kodeks postępowania karnego - Prokurator pełni role kontrolną w postępowaniu przygotowawczym w szczególności może (Dz.U. 2020, poz. 30 z późn. zm.):

• zapoznać się z zamierzeniami prowadzącego postępowanie, sygnalizować kierunki postępowania oraz wydawać, co do tego zarządzenia,
• wydawać postanowienia, zarządzenia lub polecenia oraz przekształcać oraz uchylać postanowienia i zarządzenia wydane przez prowadzącego postępowanie,
• żądać zobrazowania sobie materiałów zbieranych w toku postępowania,
• brać udział w czynnościach formowanych przez prowadzących postępowanie, osobiście przeprowadzać albo przejąć sprawę do swego prowadzenia.

Zakończenie postępowania przygotowawczego

Postępowanie przygotowawcze kończy się umorzeniem lub skierowaniem sprawy do sądu. Do sądu składa się akt oskarżenia lub wniosek o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających i ewentualnie wniosku o warunkowe umorzenie postępowania (Dz.U. 2020, poz. 30 z późn. zm.). Skierowanie sprawy do sądu następuje przez wprowadzenie aktu oskarżenia w ciągu 14 dni od daty zamknięcia śledztwa lub dochodzenia, a jeżeli podejrzany jest tymczasowo aresztowany to do 7 dni (M. Kurowski 2015, s. 83).

Postępowanie przygotowawcze — artykuły polecane

Postępowanie cywilne — Czynny żal — Postępowanie administracyjne — Postępowanie karne — Naczelny Sąd Administracyjny — Wzór użytkowy — Ustawa — Zarząd komisaryczny — Odwołanie od decyzji

Bibliografia

• Komar - Zabłocka M. (2018) Przesłanki przesłuchania, Zasady i warunki przesłuchania w trybie art. 308 § 2 k.p.k., nr 102, s. 175-177
• Kosonoga J. (red) (2018) Nadzór służbowy nad postępowaniem przygotowawczym, Veritas Iuris, nr 2, s. 88-89
• Kowalczyk P. (2018), Konsensualne zakończenie postępowania przygotowawczego w trybie art. 355 k.p.k., 'Nowa kodyfikacja prawa karnego, tom L
• Kurowski M. (2015) Zagadnienia ogólne i postępowanie przygotowawcze, Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury, Kraków, s. 43-45, 83
• Stefański R.A. (red.) (2016) Postępowanie przygotowawcze, Wolters Kluwer, Warszawa, s. 50, 406
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego. Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555

Autor: Karolina Fasuga

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.