Behawioryzm
| Behawioryzm |
|---|
| Polecane artykuły |
Behawioryzm (z ang. Behaviorism) to kierunek w psychologii powstały na początku XX wieku, skupiający się na usystematyzowanej, przyczynowo-skutkowej obserwacji w celu zrozumienia zachowań ludzi i zwierząt (A. Kokcińska, T. Kaleta 2015, s.221-227). Behawioryzm ma swoje korzenie w psychologii eksperymentalnej i jest niejako w opozycji do nienaukowego podejścia przedstawionego w teorii psychoanalizy. Dlatego głównym zadaniem behawioryzmu jest, opis, przewidywanie i wyjaśnianie zachowań organizmów, skupiając się głównie na naukowym poznaniu świata. Uznaję się więc, że wśród wszystkich kierunków w psychologii, behawioryzm jest prawdopodobnie najbardziej związany z filozofią (N. Marek 2011, 78-91).
Behawioryzm metodologiczny
Za twórcę behawioryzmu uznaję się Johna B. Watsona, który w swoim manifeście „Psychology as the behaviorist views it”, opublikowanym w 1913 roku przedstawił wstępne tezy i koncepcje dotyczące własnego poglądu na temat rozwoju psychologii. Zakwestionował on w swojej pracy metodę introspekcji i analizy świadomości jako subiektywne i nienaukowe podejścia. Uważał, za kluczowe natomiast, dokonywanie obserwacji zachowań i analizy czynników, które mogą je warunkować. Wedle Watsona, zachowanie można zdefiniować jako bodziec → reakcja (S-R, z ang. stimulus-response), a więc jako związek pomiędzy określonym bodźcem a reakcją organizmu na niego. Ponadto dowodził, że rozwój organizmów stanowi wynik uczenia się nowych reakcji (zachowań) na bodźce. Tym samym, wykazywał, że u każdego nowonarodzonego dziecka można wykształcić dowolny zbiór cech budujących jego charakter. Pogląd ten nawiązywał do filozofii Arystotelesa, który twierdził, że człowiek rodzi się jako tabula rasa (czysta tablica) , która stopniowo w ciągu biegu życia, na podstawie doświadczeń, zostaje zapełniona. Podejście Watsona odnośnie definiowania i badania zachowań organizmów określany jest mianem behawioryzmu metodologicznego – czasami również jako watsonowski (A. Kokcińska, T. Kaleta 2015, s.221-227).
Behawioryzm radykalny
Behawioryzm radykalny to nurt behawioryzmu, którego twórcą jest Burrhus F. Skinner. Behawioralyzm skinnerowski, bo tak brzmi jego druga nazwa, znacząco różni się od behawioryzmu metodologicznego, dlatego też nie jest traktowany jako kontynuacja podejścia watsonowskiego, ale jako odrębny nurt. Behawioralyzm ten zakłada, że najważniejszym w nauce jest określenie zmiennych, które wpływają na badaczy, w celu kontroli tych elementów i ograniczenia ich wpływu na eksperyment. Dowodził, że nie jest możliwe przeprowadzenie badania przez obiektywnego i niezależnego obserwatora (N. Marek 2011, 78-91).
B. Skinner proponuje odmienny schemat od J.B. Watsona, który opiera się jedynie na samych podstawach behawioryzmu metodologicznego. Względem schematu watsonowskiego: sytuacja (bodziec) → reakcja (zachowanie) schemat przedstawiony przez Skinnera zakłada: bodziec → reakcja → konsekwencje → przyszłe reakcje. Tworząc ten schemat Skinner skupił się przede wszystkim na określeniu związku przyczynowo-skutkowego, a nie jedynie na opisie poszczególnych zachowań (A. Kokcińska, T. Kaleta 2015 , s.221-227).
Za najbardziej istotne uważał on jednak wyeliminowanie tzw. Efektu badacza, który może nieświadomie oddziaływać na późniejszą ocenę i wynik doświadczenia. Tym samym stworzył on zbiór pewnych zasad dotyczących prowadzenia badań (N. Marek 2011, 78-91):
- Analiza i kontrola powinny być traktowane jako cel nauki;
- Należy unikać pojęć, których nie da się jednoznacznie zdefiniować;
- Nie powinno się odwoływać do nieobserwowalnych stanów;
- Analiza reakcji powinna być dokonywana w warunkach laboratoryjnych;
Czołowi przedstawiciele behawioryzmu
Za najbardziej znanych i zasłużonych dla rozwoju behawioryzmu badaczy uznaję się (A. Kokcińska, T. Kaleta 2015, s.221-227):
- John B. Watson – twórca behawioryzmu metodologicznego
- Burrhus F. Skinner – twórca behawioryzmu radykalnego
- Iwan Pawłow – badacz odruchów warunkowych/bezwarunkowych
- Edward Thorndike – badał i opisał zjawisko warunkowania instrumentalnego
- Clark Hull – zintegrował teorię warunkowania instrumentalnego i reaktywnego
Bibliografia
- Araiba S., (2019), Current Diversification of Behaviorism, “The Behavior analyst/MABA”
- Kokcińska A., Kaleta T., (2015), Behawioryzm i behawior — myśl filozoficzna i badania przyrodnicze, „Kosmos, Problemy Nauk Biologicznych”, nr 2
- Marek N., (2011), Radykalny behawioryzm jako filozofia nauki, „Semina Scientiarum”, nr 10
- Moore J., (2011), Behaviorism, „The Psychological Record”, nr 61
Autor: Damian Michna
