Ekonomia rozwoju

Ekonomia rozwoju (ang. development economics) jest dyscypliną ekonomii, która zajmuje się rozwojem krajów słabo rozwiniętych. Dyscyplina ta nie zamyka się wyłącznie na metodach wzrostu gospodarczego i zmianach strukturalnych, lecz zwraca także uwagę na polepszenie potencjału społecznego poprzez np. zdrowie, edukacje oraz dostęp do pracy (C. Bell, 1987r., t.1, s. 818,825). Ekonomia rozwoju gospodarczego bazuje na "ekonomii klasycznej i powiązanej z nią międzynarodowej teorii handlu". (P.Churski 2005, s. 3)

TL;DR

Ekonomia rozwoju to dziedzina ekonomii zajmująca się rozwojem krajów słabo rozwiniętych. Skupia się nie tylko na wzroście gospodarczym, ale także na poprawie potencjału społecznego. Istnieje wiele różnych podejść badawczych w tej dziedzinie, ale nadal istnieje brak pewności co do skuteczności polityki gospodarczej opartej na ekonomii rozwoju. Kraje rozwijające się charakteryzują się niskim standardem życia, niskim PKB na mieszkańca, dominacją rolnictwa, nierównościami społecznymi i słabą infrastrukturą. Ekonomia rozwoju powstała po II wojnie światowej w celu zwalczania nierówności na świecie i ekskluzji społecznej. Stare teorie rozwoju okazały się niewystarczające i konieczne stało się znalezienie nowych rozwiązań. Konsensus Waszyngtoński i liberalne koncepcje rozwoju również nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Nadal istnieje potrzeba opracowania długoterminowych strategii rozwoju, uwzględniających specyfikę poszczególnych krajów i czynniki kulturowe i instytucjonalne.

Charakterystyka

Umiejscawiając ekonomię rozwoju w przestrzeni czasowej możemy mówić o latach 40 XX wieku, dokładnie mówimy tu o końcówce lat 40. To właśnie w tamtych czasach uważano, że gospodarka rynkowa jest "najlepszą formą gospodarowania". Miejsca, które nie posiadały gospodarki rynkowej powinny były stworzyć takową.

Mówiąc o współczesnej ekonomii rozwoju definiujemy w ten sposób "koncepcje pochodzące z różnych teorii ekonomicznych". W takim konglomeracie stosowane są różne podejścia badawcze. Z tego powodu, że problem biedniejszej części świata jest taki istotny, kluczowy a jednocześnie bardzo trudny to pewność istnienia takiej ekonomii, która pozwoliłaby na rozwiązanie tego problemu jest mała. Można nie być pewnym tego, że dzięki polityce gospodarczej bazującej na tej oto ekonomii jesteśmy w stanie stawić czoło rzeczywistości (R. Bartkowiak 2010, s. 24)

Ekonomia rozwoju jest swoistą odpowiedzią na otaczającą rzeczywistość. W tym przypadku rozumiemy przez to zwiększanie się podziału na świecie. Podział ten tworzą osoby biedne i osoby bogate. Różnice między państwami reprezentującymi określony status były diametralnie różniące się od siebie. Na tyle, że nie potrafiono określić przyczyn takich nierówności bazując na znanych na tamte czasy metodach.

Dzięki teorii ekonomii a także retrospektywnej analizie procesów gospodarowania możemy dokonać podziału rozwoju gospodarczego na trzy fazy.

• W fazie pierwszej maksymalizujemy tempo wzrostu gospodarczego. Maksymalizacja ta wyraża się "przyrostem produktu narodowego a także dynamiką produkcji ważniejszych działów gospodarki".
• W fazie drugiej mamy styczność ze wzrostem dobrobytu materialnego (ekonomicznego) społeczeństwa. Wzrost ten wyrażany jest poprzez wzrost "zamożności a także wzrost konsumpcji dóbr materialnych".
• Faza ostatnia, czyli trzecia, tyczy się wzrostu dobrobytu społecznego. Przez dobrobyt społeczny rozumiemy taki poziom życia społeczności, który zawiera materialny jak i społeczno-kulturowy wymiar życia.

Ekonomia rozwoju w pewien sposób powstała z teorii wzrostu gospodarczego. Dokonując analizy i interpretacji długookresowego wzrostu gospodarczego możemy opierać się na takich sposobach jak:

• "neoklasyczna teoria wzrostu (modele egzogeniczne),
• teoria wzrostu endogenicznego
• teoria realnego cyklu koniunkturalnego"

"Współczesne teorie rozwoju gospodarczego państw słabiej rozwiniętych możemy podzielić na:

• neoklasyczne teorie rozwoju gospodarczego
• teorie strukturalnego braku równowagi
• radykalne i marksistowskie teorie rozwoju gospodarczego"

(D.Murzyn 2010, s. 17-18)

Przedmiot ekonomii rozwoju

Kraje rozwijające się to duża grupa państw Afryki, Ameryki Łacińskiej, Azji i Oceanii. Zdecydowana większość tych krajów to kraje postkolonialne, które uzyskały niepodległość dopiero po drugiej wojnie światowej. Mimo trudności związanych z definicją terminu "kraje rozwijające się" zazwyczaj przyjmuje się, że państwa te charakteryzują się następującymi cechami (R.Piasecki, 2003, s. 17):

• niskim przeciętnym standardem cywilizacyjnym,
• niskim poziomem PKB per capita,
• przewagą zatrudnionych w rolnictwie,
• dualizmem ekonomicznym, technologicznym i regionalnym,
• silnym nierównościami społecznymi,
• niskim poziomem oświaty, nauki i opieki zdrowotnej,
• silną presją demograficzną,
• wysokim bezrobociem o charakterze strukturalnym i sezonowym.

Geneza

Idee powstania ekonomii rozwoju pojawiły się po drugiej wojnie światowej. Ale jako oddzielna dyscyplina ekonomia rozwoju powstała w latach 50-ch XX wieku. Na celu miała zwalczanie problemów rosnących nierówności na świecie oraz ekskluzji społecznej.

W praktyce ekonomia rozwoju była teorią polityki gospodarczej krajów rozwijających się, która proponowała różne strategie rozwojowe oraz badała uwarunkowania tych krajów (R.Piasecki, 2007, s. 7). W ciągu ponad 50 lat ekonomiści próbowali znaleźć najskuteczniejsze teorie rozwoju gospodarek państw średnio i słabo rozwiniętych. Na początkowym stadium uprzemysłowienie tych krajów było głównym celem. Istniał pogląd, że największe znaczenie miał rozwój przemysłu (zwłaszcza ciężkiego), a zaangażowanie, z którym uprzemysławiano państwa rozwijające się, doprowadziło nawet do zaniechania rolnictwa. Teorie rozwojowe opierały się na doświadczeniach gospodarczych krajów Europy Zachodniej, Stanów Zjednoczonych oraz Japonii, co wywoływało sporo krytyki. Z perspektywy czasu możemy zauważyć, że krytyka ta była słuszna, ponieważ w rzeczywistości kraje słabo rozwinięte się bardzo różnią od krajów rozwiniętych. Stosowanie więc tych teorii było niemożliwe albo przynosiło odwrotne wyniki.

Potrzeba nowych rozwiązań

Potrzeba poszukiwań nowych teorii była uzasadniona następująco (R.Piasecki, 2003, s. 19):

• kraje słabo rozwinięte różnią się zasadniczo od krajów wysoko rozwiniętych,
• rezultaty dotychczasowego stosowania tradycyjnych teorii rozwoju gospodarczego w Trzecim Świecie należy ocenić negatywnie,
• teorie tradycyjne - w odniesieniu do tej grupy krajów - były oparte na błędnych przesłankach.

W latach osiemdziesiątych ekonomia rozwoju przeżyła kryzys, gdyż okazało się, że rozwój gospodarczy w krajach rozwijających się satysfakcjonował obywateli tych krajów znacznie mniej niż tego oczekiwano - nie osiągnięto widocznego postępu w sferze dobrobytu społecznego, "efektu skapywania bogactwa" na kraje biedne oraz zniwelowania nierówności dochodowych.

Po zwróceniu uwagi na Konsensus Waszyngtoński przedstawiciele tej dyscypliny powrócili do liberalnych koncepcji rozwojowych. Według reprezentantów liberalnej szkoły myślenia do wprowadzenia krajów rozwijających się na ścieżkę trwałego rozwoju gospodarczego konieczne było spełnienie następujących warunków (R.Piasecki, 2007, s. 25):

• wzrost gospodarczy powinien być ściśle skorelowany z otwarciem gospodarki narodowej na zewnątrz,
• optymalna alokacja zasobów jest możliwa tylko w warunkach rynku światowego poddanego presji konkurencyjnej,
• rozwój będzie tym szybszy, im bardziej będzie on społecznie akceptowany.

Przyszłość ekonomii rozwoju

Jednak nadal ekonomia rozwoju znajduje się w impasie. Konsensusu Waszyngtońskiego nie wystarczy do uruchomienia długofalowych procesów rozwojowych. "Rozwój to długotrwały i złożony proces, w którym ważną rolę odgrywają trudno mierzalne czynniki kulturowe i instytucjonalne" (R.Piasecki, 2007, s. 30). Jednakże w ostatnich latach wyłonił się nowy paradygmat rozwoju, który stawia następujące warunki dla krajów rozwijających się (R.Piasecki, 2007, s. 30-31):

• podstawowe środowisko gospodarcze powinno sprzyjać w dłuższym okresie inwestycjom,
• strategie rozwoju muszą uwzględniać specyfikę kraju (country-specific development),
• gospodarka powinna charakteryzować się dużą wrażliwością na bodźce rynkowe,
• kapitał ludzki musi uzupełniać kapitał fizyczny,
• szybki przepływ i absorpcja informacji w szybko zmieniającym się świecie sprawiają, że podstawową rolę odgrywają zgodnie reagujące na bodźce instytucje i mechanizmy,
• wszędzie tam, gdzie występują niedoskonałości rynku, interwencyjne działania państwa powinny być "przyjazne rynkowi".

Ekonomia rozwoju — artykuły polecane

Teoria startu Rostowa — Ubóstwo — Modernizacja — Ekonomia klasyczna — Karol Marks — Rewolucja agrarna — Slumpflacja — Państwo opiekuńcze — Agenda 21 — Aproksymacja

Bibliografia

• Bartkowiak R. (2010), Współczesne teorie ekonomiczne, Roczniki nauk rolniczych, t. 97, z. 2
• Bell C. (1987), Development economics, The New Palgrave: A Dictionary of Economics
• Churski P. (2005). Czynniki rozwoju regionalnego w świetle koncepcji teoretycznych, "Zeszyty naukowe Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej", t.19
• Murzyn D. (2010), Polityka spójności Unii Europejskiej a proces zmniejszania dysproporcji w rozwoju gospodarczym Polski, C.H. Beck, Warszawa
• Piasecki R. (2003), Rozwój gospodarczy a globalizacja: ekonomia rozwoju w zderzeniu z rzeczywistością, PWE, Warszawa
• Piasecki R. (2007), Ekonomia rozwoju, PWE, Warszawa

Autor: Ziemskow Wiktor, Aleksandra Podlińska