Państwowa Inspekcja Pracy

Do utworzenia Państwowej Inspekcji Pracy doszło tuż po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Państwowa Inspekcja Pracy została powołana 3 stycznia 1919 roku, jednym z pierwszych dekretów Naczelnika Państwa Polskiego Józefa Piłsudskiego z 13 stycznia 1919 roku o urządzeniu i działalności inspekcji pracy (Dz. Praw Państwa 1919, nr 5, poz. 90) oraz rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej z 14 lipca 1927 roku o inspekcji pracy (Dz.U. nr 67, poz. 590). Została powołana jako organ podległy Ministrowi Pracy i Polityki Socjalnej, w celu. 10 listopada 1954 roku wydano dekret zgonie z którym związki zawodowe przejęły kompetencje w dziedzinie wykonywania ustaw o ochronie bezpieczeństwa i higienie pracy oraz sprawowanie inspekcji pracy (Dz. U. nr 52, poz. 260 z późń. zm.). Czynności kontrolne wykonywali inspektorzy pracy powołani przy związkach zawodowych. Obecnie działa ona na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 roku o Państwowej Inspekcji Pracy.

TL;DR

Państwowa Inspekcja Pracy została powołana w 1919 roku i jest organem odpowiedzialnym za nadzór i kontrolę przestrzegania przepisów prawa pracy w Polsce. Składa się z Głównego Inspektora Pracy, okręgowych inspektorów pracy i inspektorów pracy. Jej zadania obejmują m.in. kontrolę bezpieczeństwa i higieny pracy, legalności zatrudnienia i ochronę pracownika. Inspektorzy mają uprawnienia do nakładania kar i podejmowania działań w celu poprawy warunków pracy. Państwowa Inspekcja Pracy współpracuje z różnymi organami, a jej kontrolą podlegają pracodawcy, przedsiębiorcy oraz podmioty zajmujące się pośrednictwem pracy i innymi usługami związanymi z zatrudnieniem.

Organizacja i funkcjonowanie Państwowej Inspekcji Pracy

Zakres działania i uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy reguluje ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 roku o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2007 r. nr 89, poz. 589). Państwowa Inspekcja Pracy to organ powołany do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy. W szczególności nadzór i kontrola tego organu odnoszą się do przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, legalności zatrudnienia pracowników i innej pracy zarobkowej. Państwowa Inspekcja Pracy podlega bezpośrednio Sejmowi Rzeczpospolitej Polskiej, a nadzór nad jej działaniem pełni Rada Ochrony Pracy. Organy Państwowej Inspekcji Państwowej są niezależne od administracji państwowej.

Organy Państwowej Inspekcji Pracy

Organami Państwowej Inspekcji Pracy są:

• Główny Inspektor Pracy,
• okręgowi inspektorzy pracy,
• inspektorzy pracy działający w ramach właściwości terytorialnej okręgowych inspektoratów pracy.

Główny Inspektor Pracy (GIP) jest powoływany i odwoływany przez Marszałka Sejmu po wcześniejszej konsultacji z Radą Ochrony Pracy i właściwej komisji sejmowej. Zastępcy Głównego Inspektora Pracy są powoływani i odwoływani na jego wniosek, podobnie jak on sam przez Marszałka Sejmu po wcześniejszym zasięgnięciu opinii Rady Ochrony Pracy. Okręgowe inspektoraty pracy obejmują swoim zakresem działania terytorium jednego lub kilku województw. Kierują nimi okręgowi inspektorzy pracy, którzy są powoływani przez Głównego Inspektora Pracy po zaczerpnięciu opinii Rady Ochrony Pracy.

Rada Ochrony Pracy to organ nadzoru w sprawach dotyczących przestrzegania prawa pracy, a w szczególności przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, legalności zatrudnienia oraz działalności Państwowej Inspekcji Pracy. Składa się ona z 30 członków powoływanych i odwoływanych przez Marszałka Sejmu. Członkami tymi są posłowie i senatorowie oraz kandydaci zgłoszeni przez Prezesa Rady Ministrów, reprezentatywne organizacje związkowe i inne organizacje społeczne zajmujące się kwestiami ochrony pracy (E. Tomaszewska, 2015, s. 132-133; J. Stelina (red.), 2013, s. 472-473; K.W Baran (red), 2015, s. 634-635; Rozdział I, Art. 1-3 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy Dz.U. 2007 nr 89 poz. 589)

Zakres działań Głównego Inspektora Pracy

Do zadań Głównego Inspektora Pracy należy:

• kierowanie działalnością Głównego Inspektoratu Pracy oraz okręgowych inspektoratów pracy,
• rozpatrywanie odwołań od decyzji okręgowych inspektoratów pracy,
• opracowywanie programów działania Państwowej Inspekcji Pracy,
• opiniowanie aktów prawych z zakresu prawa pracy, inicjowanie prac legislacyjnych w tym zakresie,
• sprawowanie ogólnego nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy,
• przedstawianie Sejmowi i Radzie Ministrów informacji dotyczących działania Państwowej Inspekcji Pracy oraz corocznego sprawozdania z jej działalności wraz z wnioskami dotyczącymi przestrzegania przepisów prawa pracy i przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Zakres działań okręgowych inspektorów pracy

Do zadań okręgowego inspektora pracy należy:

• kierowanie działalnością okręgowego inspektoratu pracy,
• rozpatrywanie odwołań od nakazów inspektorów pracy,
• wydawanie decyzji w sprawie nakazania zaprzestania prowadzenia działalności, na podstawie stwierdzenia warunków zagrażających bezpieczeństwu zdrowia lub życia pracowników,
• prowadzenie ewidencji pracodawców działających na obszarze jego właściwości terytorialnej.

Okręgowy inspektor pracy jest uprawniony do zgłoszenia sprzeciwu wobec uruchomienia zakładu pracy, jeżeli dopuszczenie go do eksploatacji spowoduje zagrożenie życia i zdrowia pracowników.

Zakres działań inspektora pracy

Do zadań inspektora pracy należy:

• sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy,
• przeprowadzenie kontroli zakładów pracy.

Uprawnienia inspektora pracy:

• nakazanie usunięcia stwierdzonych uchybień w kontrolowanym zakładzie pracy,
• nakazanie wstrzymania robót, gdy ich kontynuowanie zagraża życiu lub zdrowiu pracowników,
• inspektor bierze udział w sprawach w charakterze oskarżyciela posiłkowego oraz może wytoczyć powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy (J. Stelina (red.), 2013, s. 475-478; (Rozdział III, Art. 18-20 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy Dz.U. 2007 nr 89 poz. 589)

Zadania Państwowej Inspekcji Pracy

Do podstawowych zadań Państwowej Inspekcji Pracy należą:

• nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę, innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów,
• kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy,
• kontrola legalności zatrudnienia,
• podejmowanie działań w celu zapobiegania i eliminowania zagrożeń w środowisku pracy,
• ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika,
• udzielanie porad i informacji technicznych w zakresie eliminowania zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników
• współdziałanie z organami ochrony środowiska w zakresie kontroli przestrzegania przez pracodawców przepisów dotyczących przeciwdziałaniu zagrożeniom dla środowiska,
• kontrola przestrzegania wymagań bezpieczeństwa i higieny określonych w ustawie o organizmach genetycznie zmodyfikowanych,
• współpraca z urzędami państw członkowskich UE odpowiedzialnych za nadzór nad warunkami pracy i zatrudnienia pracowników,
• opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu prawa pracy,
• prawo wnoszenia powództw, zza zgodą osoby zainteresowanej uczestnictwo w postępowaniu przed sądem pracy, w sprawach dotyczących ustalenia istnienia stosunku pracy,
• ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonych w dziale trzynastym kodeksu pracy, artykułach 119-123 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, innych wykroczeń przewidzianych w odrębnych ustawach.
• sprawowanie nadzoru i kontroli zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy osobom świadczącym prace poza stosunkiem pracy,
• sprawowanie nadzoru i kontroli zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków zajęć przez pracodawcę odbywanych na jego terenie przez studentów i uczniów nie będących pracownikami (Rozdział II, Art. 10 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy Dz. U. 2007 nr 89 poz. 58)

Przy realizacji zadań Państwowa Inspekcja Pracy współdziała ze związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców, radami pracowników, społeczną inspekcją pracy, organami samorządu załogi, publicznymi służbami zatrudnienia oraz organami administracji państwowej, w szczególności z organami nadzoru i kontroli w zakresie warunków pracy, Policją, Strażą Graniczną, Służbą Celną, urzędami skarbowymi, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.

Kontroli Państwowej Inspekcji Pracy podlegają:

• pracodawcy,
• przedsiębiorcy i inne jednostki organizacyjne, na których rzecz świadczona jest praca przez osoby fizyczne, w tym także osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek w zakresie legalności zatrudnienia oraz bezpieczeństwa i higieny pracy,
• podmioty zajmujące się świadczeniem usług z zakresu pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego, poradnictwa zawodowego, pracy tymczasowej,
• podmioty kierujące osoby w celu zdobywania umiejętności praktycznych, w szczególności odbycia praktyki lub stażu zawodowego, praktyki absolwenckiej (K.W. Baran (red.), 2015, s. 634-635; J. Stelina (red.), 2013, s. 472-476)

Państwowa Inspekcja Pracy — artykuły polecane

Rzecznik ubezpieczonych — Rzecznik konsumentów — Organy ZUS — SANEPID — Doradztwo podatkowe — Starostwo powiatowe — Rada dialogu społecznego — Władza ustawodawcza — Urząd marszałkowski

Bibliografia

• Baran K. (red.), (2015), Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, Wolters Kluwer, Warszawa
• Sagan S. (2001), Organy i korporacje ochrony prawa, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa
• Stelina J. (red.) (2015), Prawo pracy, C.H. Beck, Warszawa
• Stręk T. (1998), Państwowa Inspekcja Pracy: nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy, wybór aktów prawnych, wzory pism i formularzy, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków
• Strona internetowa: Państwowa Inspekcja Pracy
• Tomaszewska E. (2015), Prawo pracy dla menedżerów, Difin, Warszawa
• Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy Dz.U. 2007 nr 89 poz. 589

Autor: Aleksandra Zgórska, Anna Grajny