Transport kolejowy

Transport kolejowy jest to gałąź transportu lądowego, która polega na przemieszczaniu ludzi oraz ładunków za pomocą odpowiednich środków transportu kolejowego. Poprzez środki transportu kolejowego, rozumiemy lokomotywy oraz wagony.

TL;DR

Transport kolejowy to przemieszczanie ludzi i towarów za pomocą lokomotyw i wagonów. Ma wiele zalet, takich jak ekologia, niska cena i duża dostępność, ale też wady, takie jak mała odporność na awarie i ryzyko kradzieży. Składają się na niego lokomotywy i wagony. Infrastruktura kolejowa obejmuje linie kolejowe i stacje kolejowe. Transport kolejowy jest powiązany z transportem intermodalnym, a dokumentami w transporcie kolejowym są listy przewozowe.

Zalety transportu kolejowego

Transport kolejowy ma kilka, dość ważnych zalet, są to:

• Ekologia
• Stosunkowo niska cena
• Duża dostępność
• Duża ładowność
• W krajach wysokorozwiniętych, duża szybkość przemieszczania.

Wady transportu kolejowego

Podobnie jak każdy rodzaj transportu, tak również transport kolejowy posiada pewne wady, które niestety nadal są ciężkie do wyeliminowania, są to takie wady jak:

• Mała odporność na sytuacje awaryjne (np. wypadek na linii kolejowej)
• Różnice w szerokości torów w różnych krajach
• Wielkość ładunku jest ściśle uzależniona od skrajni kolejowej
• W dalszym ciągu istnieje ryzyko okradania pociągów towarowych

Środki transportu kolejowego

Transport kolejowy, jak każdy inny, posiada własną, rozbudowaną rodzinę środków transportu. Do podstawowych środków transportu kolejowego, należą lokomotywy oraz wagony.

Lokomotywy

Lokomotywy służą do obsługi składów kolejowych, złożonych z wagonów. Lokomotywy przeważnie ciągną cały skład, ale w niektórych przypadkach, zwłaszcza przy obsłudze linii kolejowych z dużymi podjazdami, lokomotywy mogą też być dołączane na tył składu. Istnieje wiele rodzajów lokomotywy, do podstawowych należą:

• Elektryczne
• Spalinowe
• Parowe
• Pasażerskie - służące do ciągnięcia pociągów pasażerskich, zazwyczaj są to najszybsze lokomotywy w taborze danego przewoźnika
• Towarowe - Służące do ciągnięcia pociągów towarowych, zazwyczaj mają one dużo większą moc niż pasażerskie
• Uniwersalne - Służą do ciągnięcia zarówno pociągów pasażerskich, jak i towarowych
• Manewrowe - Służą do manewrowania wagonami, ewentualnie całymi składami, przeważnie na dworcach i bocznicach.

Wagony

Wagony są to środki transportu kolejowego, które służą do przewozu pasażerów i towarów. Istnieje bardzo wiele rodzajów wagonów, najbardziej podstawowy podział wagonów to:

• Wagony pasażerskie - Są to wagony, przeznaczone do obsługi pasażerów. Mogą to być Elektryczne Zespoły Trakcyjne, Szynobusy, wagony piętrowe, wagony z miejscami do siedzenia lub też z miejscami do leżenia.
• Wagony towarowe - Przeznaczone do przewozu różnego typu towarów. Mogą to być standardowe wagony (np. wagony platformowe, węglarki), specjalnej budowy (są to wagony przeznaczone do przewozu określonych grup ładunków) oraz wagony specjalistyczne (służą do przewożenia, jednego, konkretnego typu ładunku)

Infrastruktura kolejowa

Transport kolejowy ma bardzo długą historię, od początku istnienie próbowano tak zorganizować infrastrukturę kolejową, oraz tak budować lokomotywy, czy też składy kolejowe, by uzyskiwały możliwie najszybsze prędkości. Również w chwili obecnej, pomimo tego, że doszło do sytuacji, że pociągi (np. Japoński Maglev, którego rekord prędkości to 581km/h) są szybsze niż niektóre samoloty, które obsługują regionalne połączenia (ATR 72, który osiąga 511km/h), to specjaliści i inżynierowie robią wszystko, by jeszcze bardziej wpłynąć na prędkość kolei. Oczywiście tak samo jak w przypadku innych gałęzi transportu, tak i w przypadku transportu kolejowego rozróżniamy infrastrukturę liniową i punktową.

Infrastruktura liniowa transportu kolejowego

Infrastrukturę liniową transportu kolejowego można podzielić na dwie zasadnicze grupy, pierwsza z nich to linie kolejowe wraz z przylegającym do nich pasem terenu, a druga to wszelkiego typu urządzenia umożliwiające sterowanie ruchem i łączność. Podział linii kolejowych - najbardziej podstawowym podziałem linii kolejowych, jest podział pod względem szerokości toru:

• Linie Normalnotorowe - szerokość 1434mm, jest to najczęściej spotykany rozstaw torów
• Linie Szerokotorowe - szerokość 1524mm (np. Rosja), 1600mm (Irlandia), 1676mm (np. Hiszpania)
• Wąskotorowe - 600mm-1067mm - Afryka, Azja.

Kolejnym podziałem linii kolejowych, jest podział, który został ustalony przez Międzynarodowy Związek Kolejowy. Związek ten podzielił linie kolejowe następująco:

• Linie magistralne - Są to najważniejsze linie kolejowe, o obciążeniu powyżej 25mln ton rocznie, ograniczeniu prędkości nie mniejszym niż 120km/h i promieniach łuków nie mniejszych niż 1200m
• Linie pierwszorzędne - Są to linie, na których panuje duży ruch, ale nie mają aż takiego znaczenia jak linie magistralne. Obciążenie tych linii to 10-20mln ton rocznie, ograniczenie prędkości 80-120km/h. Podobnie jak w przypadku linii magistralnych promień łuku nie może być mniejszy niż 1200m.
• Linie drugorzędne - Są to linie, które mają na celu połączenie mniejszych miast, ośrodków przemysłu z liniami kolejowymi pierwszorzędnymi. Ich obciążenie to 3-10mln ton rocznie, dopuszczalna prędkość 60-80km/h, a promień łuku nie może być mniejszy niż 600m.
• Linie znaczenia miejscowego - wszelkie pozostałe linie, na których panuje niewielki ruch kolejowy. Ich obciążenie jest mniejsze niż 3mln ton rocznie, dopuszczalne prędkości, tak samo jak w przypadku linii drugorzędnych, czyli 60-80km/h, natomiast promień łuku nie powinien być mniejszy niż 300m

Infrastruktura punktowa transportu kolejowego

Infrastruktura punktowa składa się z wszelkich elementów stanowiących punkty, które są niezbędne do obsługi pasażerów (np. stacje), towarów (rampy kolejowe). Punkty takie są również konieczne do prowadzenia bezpiecznego i punktualnego transportu kolejowego. Podział stacji kolejowych

• Stacje osobowe - Są to stacje przeznaczone do obsługi pasażerów. Zaliczamy do nich dworce oraz wszystkie przystanki, które są na danej linii kolejowej.
• Stacje towarowe - Przeznaczone są do obsługi transportu towarów
• Stacje postojowe - Są to specjalne stacje, które służą do przygotowania wagonów i lokomotyw. Na nich odbywa się czyszczenie, naprawa i kontrola wagonów oraz lokomotyw.
• Stacje manewrowe - Służą do łącznia, rozłączania składów kolejowych.

Skrajnia kolejowa

Skrajnia kolejowa, określa minimalną odległość, wokół toru, w jakiej może znaleźć się budynek. Skrajnia określa również maksymalne wymiary wagonów kolejowych. Przestrzeganie przepisów dotyczących wymiarów skrajni, jest niezbędny w celu bezpiecznego tworzenia linii kolejowych, a następnie w celu bezpiecznego realizowania przewozów po tej linii. Według obecnych przepisów, wymiary wagonu w Polsce powinny być następujące:

• Wysokość 4650mm
• Szerokość 3250mm
• Krawędź dachu 3500mm

Transport kolejowy, a transport intermodalny

Transport kolejowy jest bardzo mocno powiązany z transportem intermodalnym, widać to zwłaszcza na zachodzie Europy, gdzie niejednokrotnie widząc pociąg towarowy, widzimy na nim, niemal same naczepy. Możemy wyróżnić kilka typów technologii przewozów naczep na wagonach kolejowych:

• Wagony kieszeniowe - jest to najczęściej spotykana technologia. Przeładunek odbywa się poprzez odpięcie naczepy od ciągnika siodłowego, następnie przenosi się całą naczepę, poprzez specjalny dźwig, na wagon kolejowy.
• Nadwozie wymienne - Jest to typ technologii, zbliżony do wagonów kieszeniowych. Różnica polega na tym, że na wagon przenosi się wyłącznie kontener z ładunkiem.
• RoLa - ruchoma droga - jest to technologia, która wykorzystuje specjalne wagony kolejowe, umożliwiające wjazd całego zestawu na wagon kolejowy. Załadunek rozpoczyna się od tyłu składu. Ciągnik siodłowy wraz z naczepą przejeżdża na przód składu, dzięki specjalnym platformą, które wysuwane są między wagonami na czas załadunku ciężarówek.

Dokumenty w transporcie kolejowym

Podstawowymi dokumentami w transporcie kolejowym są listy przewozowe. Listy przewozowe, które obowiązują w transporcie kolejowym to CIM lub SMGS. Lis przewozowy CIM sporządzany jest w 5 egzemplarzach. Sporządza się je w dwóch językach, w języku kraju nadania oraz w języku angielskim lub francuskim lub niemieckim. List przewozowy SMGS obowiązuje w przypadku realizowania przewozów do krajów byłego ZSRR, Mongolii oraz krajów dalekiego wschodu. W skład listu wchodzą następujące części: Oryginał dla odbiorcy przesyłki, ceduła dla stacji przeznaczenia, wtórnik dla nadawcy, poświadczenie odbioru dla urzędu celnego kraju przeznaczenia, zawiadomienie o przybyciu przesyłki do odbiorcy oraz dodatkowa ceduła. List sporządza się w dwóch językach: język obowiązujący w kraju nadawcy oraz język Chiński lub Rosyjski.

Transport kolejowy — artykuły polecane

Transport lotniczy — Rodzaje transportu — Masowiec — Barka — Żegluga śródlądowa — Jakość transportu lotniczego — Turystyka ekstremalna — Transport intermodalny — Magazyn

Bibliografia

• Dyr T. Koleje dużych prędkości jako czynnik poprawy konkurencyjności kolei na rynku transportowym, TTS, nr 11-12/2010
• Krawczyk S. (2011), Logistyka, teoria i praktyka, Difin, Warszawa
• Lijewski T., Rozwój sieci kolejowej Polski, Dokumentacja Geograficzna, nr 5, 1959r
• Massel A., Malepszak P. Koleje dużych prędkości, a obsługa regionów, TTS, nr 10/2009
• Szymonik A. (2014), Eurologistyka. Teoria i praktyka, Difin, Warszawa
• Taylor Z., Ciechański A. (2010), Niedawne przekształcenia organizacyjno-własnościowe przedsiębiorstw transportu kolejowego w Polsce - część I, Przegląd Geograficzny, nr 82
• Wojciechowski Ł., Wojciechowski A., Kosmatka T. (2009), Infrastruktura magazynowa i transportowa, Wyższa Szkoła Logistyki, Poznań

Autor: Krzysztof Staszkiewicz