Prawa autorskie

Prawo autorskie - zespół norm prawnych które wchodzą w skład prawa własności intelektualnej, dyscyplina prawa cywilnego oraz ogół praw jakie przysługują autorowi utworu. Wyróżniamy dwa podstawowe systemy:

• copyright na gruncie systemu common law,
• droit d’auteur funkcjonujące w państwach Europy kontynentalnej.

Przedmiot prawa autorskiego

Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

• wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
• plastyczne,
• fotograficzne,
• lutnicze,
• wzornictwa przemysłowego,
• architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
• muzyczne i słowno-muzyczne,
• sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
• audiowizualne (w tym wizualne i audialne).

Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nie ukończoną. Corpus mechanicum jest przedmiotem własności, ewentualnie innych praw rzeczowych lub praw względnych i znajdują do niego zastosowanie ogólne zasady prawa cywilnego. Oczywiście związanie dzieła z określoną rzeczą, np. rzeźbą czy malowidłem, powoduje, że wykonywanie każdego z tych praw, tzn. prawa autorskiego i prawa własności, oddziaływa wzajemnie na siebie w określony sposób.

Normy międzynarodowe w zakresie prawa autorskiego

• Konwencja genewska o prawach autorskich (1952)
• Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych (1886)
• Traktat Światowej Organizacji Własności Intelektualnej o prawie autorskim (1996)

Podmiot prawa autorskiego

Prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Z brzmienia art. 8 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wynika iż twórcą jest osoba, której nazwisko zostało uwidocznione na egzemplarzach danego utworu bądź której autorstwo zostało podane do publicznej wiadomości w inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.

Z kolei w art. 8 pkt 3. Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wspomniane jest, że jeżeli twórca nie ujawnił swojego autorstwa to tym samym zastępuje go wydawca bądź producent, natomiast w razie ich braku właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

Co nie stanowi przedmiotu prawa autorskiego

Przedmiotu prawa autorskiego nie stanowią:

• proste informacje prasowe,
• dokumenty urzędowe,
• materiały, symbole i znaki,
• akty normatywne lub ich urzędowe projekty.

Wygaśnięcie prawa autorskiego

Autorskie uprawnienia osobiste są ściśle związane z osobą twórcy dzieła. Uzasadnia to powstanie pytania, czy wygasają one ze śmiercią pierwotnie uprawnionego, czy też trwają nadal, bez lub z ograniczeniem w czasie.

Według naszej ustawy, a mianowicie zgodnie z art. 53 par. 2, "po śmierci twórcy, jeżeli nie wyraził on innej woli, z powództwem o ochronę autorskich dóbr osobistych mogą wystąpić: małżonek, rodzice, dzieci lub rodzeństwo twórcy". Przepis ten przesądza zatem trwanie ochrony osobistej po śmierci twórcy, nie przesądzając jednak, czy jest to ochrona twórcy, jego bliskich czy też winna być ona realizowana w imię interesu publicznego.

Odpowiedzialność za naruszenie praw autorskich

Twórcy, którego autorskie prawa osobiste zostały naruszone, przysługuje roszczenie o zaniechanie tego działania. W przypadku, kiedy doszło już do naruszenia tych praw, twórcy przysługuje roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego, czyli usunięcie przez sprawcę skutków naruszenia.

Jeśli działanie, które wywołało naruszenie było zawinione, twórca może domagać się zasądzenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub zasądzenia odpowiedniej kwoty pieniężnej na wskazany przez niego cel społeczny.

Prawa autorskie — artykuły polecane

Służebność — Posiadanie — Sądowy tytuł egzekucyjny — Dane osobowe — Osoba fizyczna — Odpowiedzialność cywilna — Zdolność prawna — Prawo zastawu — Zaniechanie

Bibliografia

• Barta J., Markiewicz R. (2010), Prawo autorskie Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa
• Czajka, D. (2010), Ochrona praw twórców i producentów. Prawo autorskie i prawa pokrewne, Wydawnictwo Europejska Wyższa Szkoła Prawa i Administracji w Warszawie
• Gadek-Giesen, B. (2011), Plagiat dzieł naukowych - zagadnienia wybrane, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej"
• Górnicz-Mulcahy A. (2012) Utwór naukowy jako przedmiot ochrony autorskoprawnej, Wydawnictwo Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa we Wrocławiu pod red. Marszałkowska-Krześ Elwira
• Sokołowska D. (2015) Ruch, pojęcie i postacie utworu naukowego w świetle prawa autorskiego "Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny" zeszyt 2
• Tylec G. (2015), Dobra osobiste a inne dobra prawne o charakterze osobistym chronione post mortem, [w:] Non omnis moriar. Osobiste i majątkowe aspekty prawne śmierci człowieka, Zagadnienia wybrane, red. J.Gołaczyński, J. Mazurkiewicz, J. Turłukowski, D. Karkut, Wrocław Oficyna Prawnicza, s. 825-839
• Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki Dz.U. 2004 nr 179 poz. 1843
• Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83
• Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83

Autor: Karolina Radecka

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.