Piramida Maslowa

Piramida Maslowa
Polecane artykuły
Hierarchia potrzeb Teoria ERG Motywacja zewnętrzna Szkoła behawioralna Kultura organizacyjna Motywowanie pracowników Pozytywne nastawienie Pracoholizm Mobbing

Piramida potrzeb Maslowa (hierarchia potrzeb, piramida potrzeb) to opracowana przez amerykańskiego psychologa Abrahama Maslowa klasyfikacja potrzeb człowieka, która stanowi inspirację dla wielu badaczy i jest najbardziej znaną teorią dotyczącą zagadnienia potrzeb i motywacji kierujących ludzkimi zachowaniami. Według Maslowa istnieje pięć rodzajów potrzeb (fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności i miłości, uznania oraz samorealizacji), spośród których każda ma swoją hierarchię.

Należy zauważyć, iż w podstawowych książkach Abrahama Maslowa hierarchia ta nie jest zaprezentowana w sposób graficzny.

Realizacja potrzeby z każdego kolejnego poziomu hierarchii (piętra piramidy) jest możliwa dopiero po zaspokojeniu potrzeb z poziomu niższego. Ponadto jeśli zagrożona jest któraś z silniejszych potrzeb, człowiek będzie starał się walczyć o jej zaspokojenie. Jeśli natomiast tracimy którąś z potrzeb niższych, nie zależy nam już tak na zaspokojeniu wyższych np. gdy głodujemy uznanie innych nie jest dla nas istotne. Następnie, zaspokojona potrzeba już nie motywuje, więc gdy zaspokoimy jedną potrzebę, uświadamiamy sobie istnienie nowych, które to zaczynają nas motywować. Funkcjonowanie człowieka i jego rozwój są realizacją kolejnych szczebli "piramidy" potrzeb. Maslow podzielił jeszcze potrzeby na dwie grupy: potrzeby niedoboru oraz wzrostu. Potrzeby wzrostu nie ujawniają się u osób chorych, ponieważ niezaspokojona jest jedna lub więcej potrzeb niedoboru.

Potrzeba to biologiczny lub psychiczny stan człowieka, który w bezpośredni sposób wpływa na procesy motywacyjne, ukierunkowujące jego zachowania na określony cel, którym jest zaspokojenie tej potrzeby. Procesy motywacyjna wynikają z napięcia związanego najczęściej z brakiem czegoś (jedzenia, picia, itp.). Człowiek ocenia ten stan napięcia negatywnie i w związku z tym, wywołuje to w nim dążenie do jego ograniczenia (zredukowania braku, zaspokojenia potrzeby).

Potrzeby możemy podzielić na potrzeby niższego oraz wyższego rzędu. Potrzeby niższego rzędu powinny być zaspokajane jako pierwsze. Mają one znaczenie dla biologicznego przetrwania człowieka. Potrzeby wyższe mają mniejsze znaczenie dla biologicznego przetrwania. Ich zaspokojenie może być opóźnione, a nawet zaniknąć. Ponadto, mogą być one trudne do rozpoznania. Zaspokojenie wyższych potrzeb prowadzi do większej efektywności biologicznej, długowieczności, mniejszej ilości chorób oraz większego apetytu.

Piramida potrzeb Maslowa a motywacja

Rys. 1. Piramida potrzeb Maslowa

Potrzeby ludzkie jako podstawowy czynnik motywujący do działania, stanowią istotny czynnik wywierania wpływu na pracowników przez osoby zarządzające organizacjami. Hierarchia potrzeb według Maslowa jest ściśle związana z kierowaniem ludźmi oraz ich motywowaniem. Pracodawca powinien umożliwiać pracownikom zaspokojenie ich podstawowych potrzeb. Zaspokojone niższe potrzeby zezwalają pracownikom na stawianie przed sobą większych oraz ambitniejszych celów. Pracownik nie będzie w stanie pracować wydajnie bez prawidłowego zaspokojenia jego potrzeb fizjologicznych. Potrzeba bezpieczeństwa może być zaspokajana poprzez stałość zatrudnienia czy programy emerytalne. Potrzeba przynależności związana jest z zaangażowaniem w życie organizacji, byciem członkiem zespołu czy kontaktami ze współpracownikami. Pracodawca może realizować potrzebę uznania poprzez dawanie premii swoim pracownikom. Samorealizacja motywuje pracowników do osiągania coraz ambitniejszych celów.

Rodzaje potrzeb według A. Maslowa

• Potrzeby fizjologiczne - najniższe w hierarchii, są to przede wszystkim potrzeby niezbędne do utrzymania człowieka przy życiu, takie jak głód, pragnienie, sen, potrzeby seksualne, unikanie zimna bądź gorąca. Powinny być zaspokajane jako pierwsze. Umożliwi to osiąganie wyższych celów.
• Potrzeby bezpieczeństwa - dominują u niemowląt (np. potrzeba ochrony przed nagłym hałasem lub ukojeniem strachu przed osobami obcymi), ale są też obecne u dorosłych, zwłaszcza w czasie wojny, długotrwałej choroby, katastrofy czy bezrobocia. Są to również potrzeby oparcia oraz opieki.
• Potrzeby przynależności i miłości opisać można jako pragnienie uczuciowych związków oraz przebywania z innymi ludźmi, należenia do społeczności, należenia do danej grupy, akceptacji ze strony innych, przyjaźni i zrozumienia,
• Potrzeby uznania są potrzebami samoakceptacji i doznawania szacunku ze strony innych osób. Do tej grupy zaliczamy potrzeby: dominacji, uznania, prestiżu, zyskiwania znaczącej pozycji społecznej itp. Zaspokojenie ich pozwala rozwinąć poczucie własnej wartości oraz zaufania do samego siebie,
• Potrzeby samorealizacji - znajdują się najwyżej w hierarchii. Potrzeby samorealizacji pojawiają się po zaspokojeniu wcześniejszych potrzeb. Jako jedyne należą do potrzeb wzrostu.(metapotrzeb) i w przeciwieństwie do potrzeb niedoboru (podstawowych):
  • im więcej potrzeb wzrostu tym lepiej,
  • dostarczają pozytywnych emocji,
  • koncentrują osobę na przedmiocie potrzeby,
  • ich realizacja jest procesem długotrwałym, względnie niezależnym od otoczenia,
  • zapewniają zdrowie fizyczne i psychiczne.

Bibliografia

• Pawłowska, B. (2008). Teorie motywacji.
• Strelau J., Psychologia. Podręcznik akademicki Tom 2 Psychologia ogólna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007, s. 641-643.
• Webber R., Zasady zarządzania organizacjami, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1990, s. 38-57.
• Zimbardo P., Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994, s. 676.
• Stelmach W. (2008), Jeszcze raz, ale inaczej, o teorii Maslowa, Journal of Management and Business Administration. Central Europe 4/2008
• Maslow A. Motywacja i osobowość, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2016, s. 115-119.

Autor: Iwona Wasilczyk, Magdalena Bosak