Luka technologiczna

Luka technologiczna to rozmiar opóźnienia, względnie trwała różnica między poziomami potencjału technicznego i technologicznego dwu lub więcej gospodarek narodowych. Jej tworzenie się i rozmiary są wypadkową dwóch procesów: kreacji innowacyjnych rozwiązań technologicznych przez liderów - innowatorów (tworzenie się lub narastanie luki) oraz dyfuzji innowacji i ich absorpcji przez imitatorów (domykanie luki).

TL;DR

Luka technologiczna to różnica między poziomami potencjału technologicznego różnych gospodarek. Tworzy się ona poprzez innowacje liderów i ich absorpcję przez imitatorów. Teorie luki technologicznej opisują wpływ innowacji i naśladownictwa na strukturę handlu międzynarodowego. Czynniki takie jak klimat społeczny, edukacja, potencjał naukowy i polityka rządu mają wpływ na poziom luki technologicznej. Wskaźniki takie jak wydajność pracy, struktura eksportu i wskaźnik terms of trade są wykorzystywane do pomiaru luki technologicznej.

Teorie luki technologicznej

Formalnie luka techniczna i technologiczna została opisana już w latach 60. XX wieku w pracach badawczych M. V. Posnera (1961) oraz R. Vernona (1966).

Teoria Posnera opiera się na założeniu, że źródłem powstawania luki technicznej i technologicznej, z której monopolista (np. gospodarka danego kraju, sektor, przedsiębiorstwo) czerpie korzyści ekonomiczne, jest innowacja, a pojawiające się potem naśladownictwo ze strony konkurentów zmniejsza zyski oraz powstałą "tymczasową" przewagę konkurencyjną. O ile innowacja i monopol prowadzą do zachwiania równowagi rynkowej, to naśladownictwo ją przywraca.

Według tej teorii o strukturze handlu międzynarodowego decyduje zdolność poszczególnych krajów, a więc ludzi, przedsiębiorstw, branż i całych gałęzi gospodarki, do opracowywania, opanowywania i wdrażania nowych technologii. Innowacyjne kraje (innowatorzy) mogą osiągnąć pozycję monopolistyczną w określonym segmencie rynku. Pozycja ta pozwala im rozwijać eksport nowoczesnych i wysoko przetworzonych produktów. Kraje o mniejszej zdolności innowacyjnej eksportują wyroby o mniejszym wkładzie postępu technicznego i technologicznego. Z czasem pojawiają się naśladowcy (imitatorzy), kraj traci pozycję monopolistyczną, ale naśladowcy nie osiągają już takich korzyści, jak innowator, gdyż naśladowców jest wielu, konkurencja między nimi ma charakter cenowy, a popyt na "opatrzony" produkt wykazuje małą dynamikę. Naśladowcy wytwarzają z reguły taniej niż innowator, ponieważ dysponują brakiem lub niewielkimi nakładami na badania i rozwój, tańszą, często nie najnowszą technologią, a w końcu zaczynają sprzedawać dany produkt także na rynku innowatora. Kraj innowacyjny traci korzyści technologiczne, a jego pozycja zależy od możliwości sprostania wymogom wyścigu technicznego poprzez wprowadzanie kolejnych innowacji.

R. Vernon oparł model teorii luki technicznej i technologicznej na cyklu życia produktu, na który składają się następujące etapy:

1. Faza "nowego produktu" - innowacje powstają w gospodarkach rozwiniętych, o wysokich dochodach w celu zaspokojenia popytu krajowego. Przedsiębiorstwo innowacyjne - innowator uzyskuje przewagę monopolistyczną oraz wysokie zyski.
2. Faza "pełnej dojrzałości produktu" - kiedy popyt rośnie, produkt staje się standardowy, a przedsiębiorstwo osiąga efekt skali. Jednocześnie następuje dynamiczny wzrost eksportu, w wyniku czego produkt trafia na rynki zagraniczne. Wysokie bariery wejścia na rynek dają przewagę konkurencyjną.
3. Faza "standaryzacji produktu" - pojawienie się przedsiębiorstw-naśladowców stopniowo osłabia przewagę innowatora, produkcja lokowana jest w krajach o najniższych kosztach pracy, przewaga rynkowa zostaje utrzymana poprzez wprowadzenie dyferencjacji produktu.

Z teorii Vernona wynika zatem, że kraje mające przewagę technologiczną są w stanie tworzyć nowe produkty, a kraje opóźnione technologicznie koncentrują się na produktach dojrzałych lub standardowych.

Czynniki wpływające na poziom luki technologicznej

Najważniejsze czynniki które wpływają na poziom luki technologicznej to:

• klimat społeczny,
• system edukacyjny,
• potencjał naukowy,
• skala i jakość działalności badawczej,
• natura rynku lokalnego,
• jakość zarządzania oraz polityka rządu,
• inne czynniki określające technologiczną pozycję danego kraju.

Pomiar luki technologicznej

Wskaźniki wykorzystywane do pomiaru wielkości i dynamiki luki technologicznej:

• Wydajność pracy mierzona jako PKB/zatrudnionego,
• Struktura eksportu,
• Wskaźnik terms of trade.

Luka technologiczna — artykuły polecane

Cykl życia sektora — Ekonomia skali produkcji — Wymiana międzynarodowa — Emerging markets — Innowacja — Industrializacja — Krzywa doświadczeń — Konkurencyjność — Strategia przywództwa kosztowego

Bibliografia

• Barańska-Fischer M., Blażak R., Szymański G. (2016), Innowacje w biznesie. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź
• Kornacka D. (2001), Koncepcje luki technologicznej w teorii międzynarodowego transferu technologii, Przegląd organizacji, nr 10
• Kubielas S. (2009), Innowacje i luka technologiczna w gospodarce globalnej. Strukturalne i makroekonomiczne uwarunkowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Łobaziewicz M. (2008), Luka techniczna i technologiczna a konkurencyjność gospodarki opóźnionej technologicznie, Roczniki Nauk Społecznych, tom XXXVI, Zeszyt 3
• PWN (2011), Encyklopedia Powszechna PWN, PWN, Warszawa
• Read R. (2006), Foreign Direct Investment & Multinational Enterprise II, Econ 405, Lecture 7, Michaelmas: Lancaster Academy
• Firszt D. (2010), Niwelacja luki technologicznej względem krajów rozwiniętych jako jeden z wymiarów modernizacji polskiej gospodarki, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, nr 16

Autor: Aleksandra Woźniak