Burmistrz

Burmistrz to urzędnik będący organem wykonawczym w gminie, w której siedziba władz jest usytuowana w mieście znajdującym na terytorium tejże gminy. W miastach, gdzie ludność przekracza 100 tysięcy mieszkańców taką rolę sprawuje prezydent miasta, natomiast w pozostałych jednostkach - wójt. Burmistrz otrzymuje przywilej wykonywania uchwał rady gminy oraz zadań gminy. Takie zadania zostały określone przepisami prawa W realizacji zadań własnych gminy burmistrz podlega tylko radzie gminy (Dz.U. z 2016 r. poz. 446).

TL;DR

Burmistrz jest urzędnikiem wykonawczym w gminie, mającym przywilej wykonywania uchwał rady gminy i zadań gminy. Burmistrz ma dużą władzę i może utrudniać działanie radnych i rady gminy. Ma wiele zadań, takich jak sporządzanie projektów uchwał, zarządzanie mieniem komunalnym, gospodarowanie budżetem gminy. Ma również obowiązki, takie jak zarządzanie sytuacjami kryzysowymi i podejmowanie działań w zakresie zarządzania finansami gminy.

Burmistrz jako jednoosobowy organ wykonawczy gminy

Burmistrza postrzega się dwojako: jako polityka bądź jako menedżera. W pierwszym przypadku do zadań wójta należy polityka rozwoju lokalnego, nakreślanie celów, priorytetów oraz rozplanowanie zadań do zrealizowania przez aparat wykonawczy. W drugim - zarządzanie gminą oraz sprawowanie funkcji władzy publicznej. Burmistrz powinien zatem być autorytetem lokalnym lub pojętnym menedżerem (J. Regulski 2000).

Nie ma takiej możliwości, aby bezpośrednio odwołać burmistrza przez radę, chociaż posiada ona możliwość podjęcia działań prowadzących do odwołania burmistrza w referendum. Jednakże procedura ta jest ściśle określona i raczej umacnia dodatkowo organ wykonawczy. W przypadku nieudzielenia absolutorium burmistrzowi, co równa się z podjęciem inicjatywy doprowadzenia do referendum w kwestii jego odwołania, głosowanie nad uchwałą o referendum ma miejsce na kolejnej sesji po upływie 14 dni, po zapoznaniu się z opinią regionalnej izby obrachunkowej w sprawie uchwały o nieudzieleniu burmistrzowi absolutorium oraz wysłuchaniu wyjaśnień burmistrza. Uchwała zapada bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu imiennym. Natomiast w przypadku podjęcia inicjatywy o referendum w sprawie odwołania burmistrza z innej przyczyny, pisemny wniosek zawierający uzasadnienie przyczyny odwołania musi poprzeć 1/4 ustawowego składu rady. Wniosek podlega zaopiniowaniu przez komisję rewizyjną. Również w tym przypadku głosowanie odbywa się na kolejnej sesji po upłynięciu 14 dni, a uchwała jest podejmowana w głosowaniu imiennym przy podniesionym progu wymaganej większości do 3/5 ustawowego składu rady. Dodatkowo, gdyby w ważnym referendum przeciwko wnioskowi rady opowiedziała się ponad połowa głosujących, rada gminy ulega rozwiązaniu z mocy prawa. Przytoczone procedury wyraźnie utrudniają odwołanie burmistrza z inicjatywy rady (B. Kotarba 2016).

Siłę burmistrza wzmacnia również fakt, iż samodzielnie nie tylko tworzy projekty uchwał rady gminy, ale dodatkowo określa sposób oraz czas ich wykonywania. Z tego względu decyzje organu stanowiącego powinny być stosunkowo ogólne. W poszczególnych przypadkach efekt zrealizowania uchwały przez burmistrza może znacznie odbiegać od początkowych zamiarów rady (B. Kotarba 2016).

Burmistrz a rada

W ręku burmistrza znajdują się także instrumenty, za pomocą których ma możliwość skutecznego ograniczania bądź utrudniania działania radnych oraz rady gminy, szczególnie w sytuacji [[Konflikt|'konfliktu']]. Przede wszystkim w aktualnym stanie prawnym biuro obsługi rady oraz jego pracownicy są zależne od burmistrza, a rada nie ma wpływu na ich pracę. Dodatkowo rada nie rozporządza samodzielnie środkami finansowymi, przykładowo na niezależne ekspertyzy oraz opracowania (Uzasadnienie do projektu ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego oraz o zmianie niektórych ustaw 2012)

Obecny układ sił w relacjach burmistrz - rada celnie opisują słowa J. Regulskiego: "Wzmacniając władzę wykonawczą w gminie, uczyniono z wójtów i burmistrzów osoby wyposażone w pełnię władzy, ale wyłączone spod jakiejkolwiek kontroli. [...] Może całkowicie ignorować radę, której uchwały - nawet te odmawiające mu absolutorium - nie mają znaczenia. Wójt jest praktycznie nieodwoływalny [...]"(B. Kotarba 2016)

Zadania Burmistrza

Do zadań Burmistrza należą między innymi (Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591):

• sporządzanie projektów uchwał Rady Miejskiej,
• określanie sposobu wykonywania uchwał,
• zarządzanie mieniem komunalnym,
• gospodarowanie budżetem gminy,
• zatrudnianie oraz zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych,
• sprawowanie pieczy nad gospodarką lokalową, komunalną, ochrony środowiska, rolniczą, gospodarką łowiecką oraz leśną, działalnością gospodarczą,
• wykonywanie zadań z zakresu stanu cywilnego,
• wykonywanie zadań z zakresu spraw wojskowych, ochrony przeciwpożarowej, obrony cywilnej,
• podejmowanie decyzji dotyczących inwestycji i remontów,
• zapewnienie ładu oraz porządku publicznego,
• wykonywanie zadań z zakresu informacji niejawnych.

Obowiązki Burmistrza

Do obowiązków Burmistrza należą (Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591):

W zakresie ochrony życia oraz mienia mieszkańców:

• opracowanie planu operacyjnego przed powodzią, ogłoszenie i odwołanie pogotowia i alarmu przeciwpowodziowego,
• zarządzanie ewakuacji z obszarów bezpośredniego zagrożenia,
• w przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej podejmowanie działań określonych w innych przepisach prawa.

W zakresie zarządzania mieniem i gminnej gospodarki finansowej:

• zaciąganie zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale budżetowej kwotach wydatków, w ramach upoważnień udzielonych przez Radę,
• emitowanie papierów wartościowych, w ramach upoważnień udzielonych przez Radę,
• dokonywanie wydatków budżetowych,
• dysponowanie rezerwami budżetowymi,
• udzielanie pełnomocnictw kierownikom jednostek organizacyjnych gminy nie posiadających osobowości prawnej.

Ponadto burmistrzowi podlegają bezpośrednio: Straż Miejska, Samorządowy Ośrodek Kultury, Biuro Obsługi Jednostek Samorządowych.

Burmistrz — artykuły polecane

Rząd — Władza wykonawcza — Najwyższa Izba Kontroli — Urząd wojewódzki — Wojewoda — Rzecznik Praw Obywatelskich — Starostwo powiatowe — Zarząd komisaryczny — Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Bibliografia

• Uzasadnienie do projektu ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego oraz o zmianie niektórych ustaw
• Kotarba B. (2016). Problemy współdziałania organów polskich gmin, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów
• Olszyk S. (2013). Od polityka do społecznika - czy funkcja polityczna może być przeszkodą...w prowadzeniu działalności społecznej?, "Akademia Górniczo-hutnicza Wydział humanistyczny", Kraków
• Pacanowska R. Burmistrz zawodowy. Doświadczenia Wielkopolski z końca XIX i początku XX wieku, Instytut Historii UAM
• Regulski J. (2000). Samorząd III Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Sielski J. (2012). Przywódcy i liderzy samorządowi (lokalni), "Prace naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie", Częstochowa
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Dz.U. 1990 nr 16 poz. 95
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Dz.U. 1990 nr 16 poz. 95

Autor: Kamil Dubiel

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.