Podatek od darowizny

Podatek od darowizny jest to podatek o charakterze majątkowym, związany z opodatkowaniem wzrostu wielkości majątku przez obrót dobrem pomiędzy starym i nowym właścicielem. Podatek ten ma również charakter podatku rzeczowego i bezpośredniego. Pierwsze wzmianki o podatku od darowizn ukazały się już w starożytności. W Polsce pierwsze konstrukcje tego podatku były zapisywane w 18 wieku (W. Wyrzykowski 2004, s. 186).

TL;DR

Podatek od darowizny jest podatkiem majątkowym, który dotyczy wzrostu majątku w wyniku transferu dóbr między osobami. Podatek ten jest regulowany przez ustawę z 1983 roku. Istnieją akty wykonawcze, które określają zasady składania zeznań podatkowych i poboru podatku. Przedmiotem opodatkowania są dziedziczenie, darowizny, zasiedzenie, zachowek i inne transakcje majątkowe. Podatek oblicza się na podstawie wartości netto nabytego majątku. Stawka podatku zależy od grupy podatkowej, do której należy podatnik, oraz od wartości rzeczy ponad kwoty wolne. Istnieją również zwolnienia z podatku w przypadku nabycia przez wstępnych, pasierba, małżonka, rodzeństwo, macochę lub ojczyma. Osoby nabywające spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu lub budynku mieszkalnego mogą skorzystać z ulgi podatkowej.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadku i darowizn (Dz.U. 1983 Nr 45 poz. 207) (W. Wyrzykowski 2004, s. 186).

Akty wykonawcze

Istnieją dwa akty wykonawcze w sprawie podatku od spadku i darowizn (W. Wyrzykowski 2004, s. 186):

• rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 grudnia 1999 r. w sprawie obowiązku składania zeznań przez podatników podatku od spadku i darowizn (DzU z 1999 r., Nr 105, poz. 1201)
• rozporządzenie Ministra Finansów i Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 grudnia 1999 r. w sprawie sposobu poboru przez notariuszy podatku od spadków i darowizn, prowadzenia rejestru podatku oraz trybu wykonywania przez notariuszy czynności związanych z poborem podatku (DzU z 1999 r., Nr 111, poz. 1289).

Budowa ustawy

Jest najstarszy, istniejący akt prawny w polskim systemie podatkowym, który zbudowany jest z 6 rozdziałów (Ustawa o podatku od spadków i darowizn, 1983 r.):

• Rozdział 1. Przedmiot opodatkowania
• Rozdział 2. Obowiązek podatkowy
• Rozdział 3. Podstawa opodatkowania
• Rozdział 4. Wysokość podatku
• Rozdział 4a. Zeznania podatkowe
• Rozdział 5. Płatnicy
• Rozdział 6. Przepisy przejściowe i końcowe

Przedmiot opodatkowania

Przedmiotem opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn jest osiągnięcie przez osoby fizyczne w sposób określony w ustawie, na terenie Rzeczypospolitej Polskiej dóbr materialnych lub praw majątkowych tytułem:

• dziedziczenia
• darowizny
• zasiedzenia
• zachowku
• nieodpłatnego zniesienia współwłasności
• nieodpłatnej: renty, użytkowania, służebności

Dodatkowo podatkiem tym objęte są:

• nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na wypadek śmierci
• nabycie jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym

Wyjątek stanowi tutaj art. 2 ustawy, który mówi, że podatkowi podlega również nabycie rzeczy lub praw majątkowych za granicą, jeżeli podatnik spełnia kryteria opisane w ustawie.

Moment Obowiązku podatkowego jest zdefiniowany w zależności od sposobu nabycia. Przykładowo nabycie dobra drogą dziedziczenia określa obowiązek z chwilą przyjęcia spadku. Jeśli chodzi o nabycie drogą testamentową obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wykonania zapisu bądź polecenia. Przy nabyciu przedmiotu drogą zapisu windykacyjnego obowiązek powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, który stwierdza nabycie spadku (L. Etel i in. 2013, s. 357).

Podstawa opodatkowania

Podstawą opodatkowania jest czysta wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych. Czysta wartość równa się wartości rynkowej rzeczy lub praw majątkowych, po odjęciu długów. Wartość obliczana jest zgodnie z wartością realną z dnia nabycia i cen rynkowych z dnia określenia obowiązku podatkowego. Opodatkowaniu podlegają rzeczy lub prawa majątkowe nabyte przez nabywcę o wartości, która nie przekracza (L. Etel i in. 2013, s. 358-359):

• 9637 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczana do I grupy podatkowej. Wg ustawy w grupie tej zaliczamy: ojczyma, macochę, małżonka, pasierba etc.
• 7276 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej. Wg ustawy w grupie tej zaliczamy: małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków, zstępni i małżonkowie pasierbów etc.
• 4902 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczana do III grupy podatkowej. Wg ustawy w grupie tej zaliczamy innych nabywców, niewskazanych w grupie I i II.

Stawki podatkowe

Podatek od spadków i darowizn charakteryzuje zróżnicowana skala podatkowa. Jest to podatek progresywny, a zatem zależny od wysokości spadku lub darowizny. Wysokość stawki podatkowej uzależniona jest od tego do jakiej grupy podatkowej zaliczany jest podatnik oraz wysokości nadwyżki wartości rzeczy, jakie nabył lub praw powyżej kwot wolnych (W. Wyrzykowski 2004, s. 190).

Zwolnienia z podatku

Od 2007 roku zwolnione z podatku od spadków i darowizn jest nabycie dobra lub praw majątkowych przez wstępnych, pasierba, małżonka, rodzeństwo, macochę lub ojczyma, jeśli w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego zostanie to zgłoszone do właściwego urzędu skarbowego. W przypadku odziedziczenia dobra materialnego lub praw majątkowych należy zgłosić w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku do właściwego urzędu skarbowego. Wyjątkiem są sytuacje, kiedy nabywca dowiedział się o odziedziczeniu rzeczy lub praw majątkowych po upływie wymienionych terminów. W takiej sytuacji powinien zgłosić te rzeczy lub prawa majątkowe do odpowiedniego urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu. Powinien również udowodnić fakt późniejszego otrzymania informacji o nabyciu wymienionych rzeczy.

Osoby nabywające spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, lokal lub budynek mieszkalny podlegają wysokiej uldze podatkowej. Kwota podatku obliczana jest z wyłączeniem wartości wspomnianego dobra materialnego nieprzekraczającego 110 m² powierzchni użytkowej budynku lub lokalu. Istnieją warunki, które trzeba spełnić, aby móc skorzystać z tej ulgi. Osoby, które chcą skorzystać z ulgi nie mogą posiadać innego mieszkania oraz muszą zamieszkać w nabytym lokalu lub budynku minimum 5 lat od dnia złożenia zeznania podatkowego. Często zapomina się, że ulga nie dotyczy podatku od gruntu, który trzeba zapłacić na zasadach ogólnych (L. Etel i in. 2013, s. 360).

Podatek od darowizny — artykuły polecane

Podatek od spadków — Podatek od spadków i darowizn — Hipoteka przymusowa — VAT 7 — Podatek od nieruchomości — Zwrot podatku — Odsetki podatkowe — Zaległość podatkowa — Certyfikat rezydencji

Bibliografia

• Etel L. (red.) (1994), Prawo podatkowe, Difin, Warszawa
• Felis P. (2012), Elementy teorii i praktyki podatków majątkowych, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa
• Jastrowicz M. (2011), Ciężar dowodu w zakresie kosztów uzyskania przychodów w podatku, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław
• Królak D. (2014), Wpływ podatku od spadków i darowizn na kształtowanie się dochodów własnych gminy na przykładzie wybranych gmin, Finanse i Prawo Finansowe, nr 3
• Mastalski R. (2006), Prawo Podatkowe, C.H. BECK, Warszawa
• Możyłowski P. (2010), Wpływ podatków na wzrost gospodarczy, Pierwszy Urząd Skarbowy, Radom
• Ostaszewski J. (red.) (2013), Finanse Difin, Warszawa
• Portal podatkowy, Podatki.gov.pl
• Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207
• Wyrzykowski W. (2004), Polski system podatków i opłat w zarysie, SPG, Gdańsk

Autor: Krzysztof Konieczko

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.