Dane osobowe

Dane osobowe - są to informacje umożliwiające zidentyfikowanie konkretnej osoby fizycznej (D. Fleszer 2008, s. 51) Art. 6 Ustawy o ochronie danych osobowych określa: "Osobą możliwą do zidentyfikowania jest osoba, której tożsamość można określić bezpośrednio lub pośrednio, w szczególności przez powołanie się na numer identyfikacyjny albo jeden lub kilka specyficznych czynników określających jej cechy fizyczne, fizjologiczne, umysłowe, ekonomiczne, kulturowe lub społeczne".

TL;DR

Artykuł omawia definicję danych osobowych oraz ich rolę w stosunkach cywilnoprawnych. Przedstawia również możliwość zmiany nazwiska i korzystania z pseudonimów. Omawia przepisy dotyczące przetwarzania i ochrony danych osobowych, w tym wymogi zgody i wyjątki od nich. Artykuł również wskazuje, jakie informacje są uznawane za dane wrażliwe i podaje przykłady danych osobowych, takich jak numer PESEL czy NIP.

Dane osobowe w stosunkach cywilnoprawnych

W stosunkach cywilnoprawnych istotne jest zindywidualizowanie człowieka, by następnie było możliwe zidentyfikowanie osób będących podmiotami prawa. Każdy człowiek musi mieć swoje oznaczenie, jest on jednostką zindywidualizowaną dzięki stosunkom rodzinnym, pochodzeniu, a także pozostawaniu w związku małżeńskim.

Dane osobowe pozwalające na identyfikacje człowieka to:

• nazwisko,
• imiona,
• data i miejsce urodzenia,
• imiona rodziców oraz nazwisko rodowe matki,
• nazwisko ojca sprzed małżeństwa (w przypadku przybrania nazwiska żony). (Z. Szczurek 2012, s. 47)

W pewnych przypadkach istnieje możliwość zmiany nazwiska na drodze postępowania sądowego. Występuje to na wniosek osoby zainteresowanej zgodnie z przepisami ustawy o zmianie imion i nazwisk. Powodem takiej zmiany może być posiadanie imienia lub nazwiska ośmieszającego, niepolskiego, czy posiadającego imienną formę. Art. 3 Ustawy o zmianie imion i nazwisk podaje natomiast ograniczenia odnośnie zmiany nazwiska: "Wniosek o zmianę nazwiska nie podlega uwzględnieniu, gdy wnioskodawca ubiega się o zmianę nazwiska na nazwisko historyczne, wsławione na polu kultury i nauki, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej, chyba że posiada członków rodziny o tym nazwisku lub jest powszechnie znany pod tym nazwiskiem".

Pseudonimy i dane przesłaniające

Prawo umożliwia zastosowanie tzw. danych przesłaniających w celu ukrycia krępujących informacji, bądź dla ochrony osoby na przykład w czasach okupacji. Istnieje również możliwość korzystania z pseudonimów artystycznych, czy literackich, które będą uznawane na równi z nazwiskiem, jako dobra osobiste chronione prawem. Zabronione jest jednak korzystanie z cudzych nazwisk również w przypadku posługiwania się pseudonimem (Z. Szczurek 2012, s. 47)

Przetwarzanie a ochrona danych osobowych

Organem dbającym o ochronę danych osobowych jest Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych. Ustawa o ochronie danych osobowych określa szczegółowe przepisy dotyczące ochrony danych osobowych, ich przetwarzania, oraz przepisy regulujące w jakich przypadkach dozwolone jest przetwarzanie danych osobowych. Zgodnie z art 23 Ustawy o ochronie danych osobowych przetwarzanie danych jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy: "Art. 23. 1. Przetwarzanie danych jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy:

1. osoba, której dane dotyczą, wyrazi na to zgodę, chyba że chodzi o usunięcie dotyczących jej danych,
2. jest to niezbędne dla zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa,
3. jest to konieczne do realizacji umowy, gdy osoba, której dane dotyczą, jest jej stroną lub gdy jest to niezbędne do podjęcia działań przed zawarciem umowy na żądanie osoby, której dane dotyczą,
4. jest niezbędne do wykonania określonych prawem zadań realizowanych dla dobra publicznego,
5. jest to niezbędne dla wypełnienia prawnie usprawiedliwionych celów realizowanych przez administratorów danych albo odbiorców danych, a przetwarzanie nie narusza praw i wolności osoby, której dane dotyczą".

Ponadto prawo umożliwia wykorzystanie danych osobowych, na które wyrażono zgodę, również w przyszłości, pod warunkiem, że cel ich przetwarzania nie uległ zmianie (Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych)

Dane wrażliwe

Istnieją również informacje, których nie obejmuje prawo do przetwarzania danych. Określa je art. 27 Ustawy o ochronie danych osobowych: "Zabrania się przetwarzania danych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność wyznaniową, partyjną lub związkową, jak również danych o stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach lub życiu seksualnym oraz danych dotyczących skazań, orzeczeń o ukaraniu i mandatów karnych, a także innych orzeczeń wydanych w postępowaniu sądowym lub administracyjnym".

"Przetwarzanie danych, o których mowa powyżej jest jednak dopuszczalne, jeżeli:

1. osoba, której dane dotyczą, wyrazi na to zgodę na piśmie, chyba że chodzi o usunięcie dotyczących jej danych,
2. przepis szczególny innej ustawy zezwala na przetwarzanie takich danych bez zgody osoby, której dane dotyczą, i stwarza pełne gwarancje ich ochrony,
3. przetwarzanie takich danych jest niezbędne do ochrony żywotnych interesów osoby, której dane dotyczą, lub innej osoby, gdy osoba, której dane dotyczą, nie jest fizycznie lub prawnie zdolna do wyrażenia zgody, do czasu ustanowienia opiekuna prawnego lub kuratora,
4. jest to niezbędne do wykonania statutowych zadań kościołów i innych związków wyznaniowych, stowarzyszeń, fundacji lub innych niezarobkowych organizacji lub instytucji o celach politycznych, naukowych, religijnych, filozoficznych lub związkowych, pod warunkiem, że przetwarzanie danych dotyczy wyłącznie członków tych organizacji lub instytucji albo osób utrzymujących z nimi stałe kontakty w związku z ich działalnością i zapewnione są pełne gwarancje ochrony przetwarzanych danych,
5. przetwarzanie dotyczy danych, które są niezbędne do dochodzenia praw przed sądem,
6. przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadań administratora danych odnoszących się do zatrudnienia pracowników i innych osób, a zakres przetwarzanych danych jest określony w ustawie,
7. przetwarzanie jest prowadzone w celu ochrony stanu zdrowia, świadczenia usług medycznych lub leczenia pacjentów przez osoby trudniące się zawodowo leczeniem lub świadczeniem innych usług medycznych, zarządzania udzielaniem usług medycznych i są stworzone pełne gwarancje ochrony danych osobowych,
8. przetwarzanie dotyczy danych, które zostały podane do wiadomości publicznej przez osobę, której dane dotyczą,
9. jest to niezbędne do prowadzenia badań naukowych, w tym do przygotowania rozprawy wymaganej do uzyskania dyplomu ukończenia szkoły wyższej lub stopnia naukowego; publikowanie wyników badań naukowych nie może następować w sposób umożliwiający identyfikację osób, których dane zostały przetworzone,
10. przetwarzanie danych jest prowadzone przez stronę w celu realizacji praw i obowiązków wynikających z orzeczenia wydanego w postępowaniu sądowym lub administracyjnym". (Ustawa o ochronie danych osobowych)

Przykłady danych osobowych

Przykładem danych osobowych są nie tylko imię, czy nazwisko, lecz także numery pozwalające za ich pomocą dokładną identyfikację danej osoby. Jednym z takich narzędzi jest numer PESEL. Zgodnie z art. 31a ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych jest to 11 - cyfrowy numer, w którym: "Sześć pierwszych cyfr oznacza datę urodzenia (rok, miesiąc, dzień), kolejne cztery - liczbę porządkową i płeć osoby, a ostatnia jest cyfrą kontrolną służącą do komputerowej kontroli poprawności nadanego numeru ewidencyjnego". Innymi przykładami będą również numer NIP, czy numery paszportu. Należy jednak pamiętać, że pojedyncze dane nie będą zaliczać się do danych osobowych, jedynie zbiór kilku danych na temat osoby pozwala na dokładną jej identyfikację.

Dane osobowe — artykuły polecane

Dane osobowe pracownika — Tajemnica zawodowa — Ochrona danych osobowych — Koncesja — Informacja publiczna — Ubezwłasnowolnienie — Oszczerstwo — Wokanda — Czynność procesowa

Bibliografia

• Barta J. (red.) (2011), Ochrona danych osobowych, Wolters Kluwer, Warszawa
• Fleszer D. (2008), Zakres przetwarzania danych w działalności gospodarczej, Wolters Kluwer, Warszawa
• Szczurek Z. (2012), Prawo cywilne dla studentów administracji, Wolters Kluwer, Warszawa
• Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych, Dz.U. 2018 poz. 1000
• Ustawa z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk. Dz.U. 1956 nr 56 poz. 254
• Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności Dz.U. 2010 nr 217 poz. 1427

Autor: Bartłomiej Piróg, Marta Noworyta

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.