Izba rzemieślnicza

Izba rzemieślnicza zgodnie z Ustawą o rzemiośle jako instytucja samorządu gospodarczego reprezentuje zawodowe i gospodarcze interesy rzemiosła. Izby zrzeszają cechy, spółdzielnie rzemieślnicze, rzemieślników będących członkami cechów, oraz inne jednostki organizacyjne, jeśli wspierają rozwój gospodarczy rzemiosła (Ustawa o rzemiośle 1989, art. 11).

TL;DR

Artykuł opisuje rolę i zadania izb rzemieślniczych oraz samorządu gospodarczego rzemiosła w Polsce. Izby rzemieślnicze reprezentują interesy rzemiosła i udzielają pomocy członkom izby, natomiast samorząd gospodarczy rzemiosła promuje i nadzoruje działania rzemiosła. Największym samorządem gospodarczym w Polsce jest Związek Rzemiosła Polskiego, który reprezentuje przedsiębiorstwa rzemieślnicze. Rzemiosło ma długą historię, sięgającą czasów pradziejowych, a cechy rzemieślnicze powstały w średniowieczu. Wraz z industrializacją, rzemiosło uległo zmianom, ale wciąż odgrywa ważną rolę w gospodarce.

Zadania izb rzemieślniczych

Głównymi celami izb rzemieślniczych jest pomaganie w reprezentowaniu zrzeszonych organizacji i rzemieślników przed organami administracji publicznej oraz innych instytucji i organizacji, udzielanie pomocy instruktażowej i doradczej członkom izby, organizowanie egzaminów kwalifikacyjnych oraz potwierdzanie ich dyplomami mistrzowskimi i świadectwami czeladniczymi. Więcej zadań izb rzemieślniczych można znaleźć w ich statutach (Ustawa o rzemiośle 1989, art. 11).

Samorząd gospodarczy rzemiosła

Zgodnie z Ustawą o rzemiośle "samorząd gospodarczy rzemiosła jest niezależny w wykonywaniu swych zadań i podlega tylko przepisom prawa" (Ustawa o rzemiośle 1989, art. 7). Organizacjami należącymi do samorządu gospodarczego są cechy, izby rzemieślnicze, ZRP.

Zadania samorządu gospodarczego rzemiosła:

• promowanie działań społeczno-zawodowych i gospodarczych rzemiosła;
• nadzorowanie wszystkich aspektów związanych z procesem przygotowania zawodowego w rzemiośle;
• pomaganie rzemieślnikom i pozostałym przedsiębiorstwom, którzy są członkami organizacji samorządu gospodarczego rzemiosła;
• reprezentowanie interesów wszystkich rzemieślników przed organami administracji publicznej;
• branie udziału w realizacji zadań związanych z oświatą i wychowaniem, aby zapewnić wykwalifikowane kadry dla gospodarki (Ustawa o rzemiośle 1989, art. 7).

Związek Rzemiosła Polskiego

Według informacji na stronie ZRP działa on od 1933 roku. Jest to największy i najdłużej działający samorząd gospodarczy w kraju, który reprezentuje ok. 300 tys. średnich, małych i mikro przedsiębiorstw. W jego skład wchodzą lokalne, regionalne i branżowe organizacje rzemiosła: 36 izb rzemieślniczych, 477 cechów rzemiosł i 180 spółdzielni

Podstawowe zadania ZRP:

• "prowadzenie i rozwijanie działalności społeczno-zawodowej, socjalnej i gospodarczej w sposób zapewniający integralność rzemiosła,
• pomoc zrzeszonym w Związku organizacjom rzemiosła i małej przedsiębiorczości w zakresie realizacji zadań statutowych,
• podejmowanie inicjatyw legislacyjnych dotyczących rzemiosła i małej przedsiębiorczości,
• działania w zakresie oświaty dla zapewniania wykwalifikowanych kadr dla rzemiosła i małej przedsiębiorczości oraz dla gospodarki narodowej,
• propagowanie zasad etyki zawodowej,
• podejmowanie wszelkich działań, mających na celu przygotowanie małych i średnich przedsiębiorstw oraz ich organizacji do funkcjonowania w warunkach globalizacji obrotu towarowego, ze szczególnym uwzględnieniem jednolitego rynku w Europie" (O ZRP, 2020).

Historia rzemiosła

Na stronie "Słownik Języka Polskiego" znajdują się informacje, że rzemiosło zostało wyszczególnione spośród zajęć związanych z hodowlą i uprawianiem roślin w czasach pradziejowych, na terenach ziemi polskich w I-IV w. Pierwsze wyodrębniane były rzemiosła, w których konieczne było poznanie złożonych technik i nabycie umiejętności, takich jak kowalstwo, tkactwo czy garncarstwo.

Tworzenie się pierwszych miast było przełomem w rozwoju rzemiosła. Skupiali się w nich rzemieślnicy, którzy aby bronić swoich interesów zrzeszali się w pierwsze stowarzyszenia, które pozwalały władzą na kontrolowanie rzemieślników i opodatkowanie produkcji rzemieślniczej. W starożytnym Rzymie a następnie na początku epoki średniowiecza w Europie tworzono kolegia rzemieślników, później bractwa religijne i zawodowe.

Pierwsze cechy powstawały w XIII-XVIII w. w miastach Europejskich i przetrwały w zmienionej postaci w niewielu krajach w XIX i XX w. Zbliżone do cechów stowarzyszenia rzemieślników tworzył się w części miast średniowiecznej Rusi, następnie na początku XVIII w. tworzono tam cechy, a podobne do nich organizacje powstawały w Chinach w XVI-XVIII w.

Stopniowo zaczęto unowocześniać zakłady rzemieślnicze wprowadzając innowacje, a najważniejsze z nich to:

• wprowadzenie koła wodnego w X w. do wprawiania w ruch młynów, które przydatne były dla wielu rzemieślników;
• w tkactwie wprowadzenie krosien poziomych oraz kołowrotka z napędem ręcznym i nożnym;
• w garncarstwie było nią zaczęcie używania koła garncarskiego i wprowadzenie polew.

Następnie w okresie industrializacji w XVIII-XIX w. sytuacja rzemiosła poddana została diametralnym zmianom:

• fabryki przejęły pracę części rzemiosł;
• rzemiosła usługowe zajmujące się naprawami oraz sprzedające produkty luksusowe i z cechami indywidualnymi rozwinęły się znacząco;
• zaczęto wprowadzać nowe techniki i urządzenia z silnikami;
• powstawały kolejne specjalizacje.

Zachodzące zmiany spowodowały, że udział rzemiosła spada w produkcji przemysłowej, utrzymało ono jednak wielkie znaczenie w gospodarce, szczególnie w sferze usług. Finalnie w Polsce w XX w. powstały izby rzemieślnicze, w celu zrzeszenia cechów (Wyrobisz A., 2020).

Izba rzemieślnicza — artykuły polecane

Instytucje nadzorujące (ochrona środowiska) — Konfederacja Lewiatan — Ochotnicze hufce pracy — Organizacje regulujące ruch turystyczny — Przedsiębiorstwo społeczne — Federacja konsumentów — Administracja samorządowa — Europejska Karta Samorządu Regionalnego — Izba gospodarcza

Bibliografia

• Graszewicz H. (1973), Pojęcie i miejsce rzemiosła w gospodarce narodowe, Wydział Prawa i Administracji UAM, Poznań
• Samsonowicz H. (1954), Rzemiosło wiejskie w Polsce XIV-XVI w., PWN, Warszawa
• Strona internetowa: Rzemiosło, Encyklopedia PWN online
• Strona internetowa: Związek Rzemiosła Polskiego
• Ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle. Dz.U. 1989 nr 17 poz. 92
• Wiśniewski F. (1960), Pojęcie rzemiosła, Wydział Prawa i Administracji UAM, Poznań
• Związek Rzemiosła Polskiego (2016), Wykaz zawodów odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła, w których izby rzemieślnicze powołują

Autor: Izabela Zubek