Test niedokończonych zdań

Test niedokończonych zdań jest to jedna z technik badań jakościowych. Należy do technik projekcyjnych (D. Maison 2010, s. 178). Ma charakter indywidualny (J. Mirek 2009, s. 129) oraz jest techniką raczej ustrukturalizowaną (A. Pawłowska, s. 12). Test swój początek wziął od popularnego w dziedzinie psychologii Testu Niedokończonych Zdań Rottera (D. Maison 2010, s. 178). Test Rottera jest najpopularniejszym testem z rodzaju testów niedokończonych zdań. Można go stosować zarówno w stosunku do dorosłych, jak i dzieci i młodzieży (K. Stemplewska-Żakowicz 2009, s. 98).

TL;DR

Test niedokończonych zdań jest techniką projekcyjną, która polega na uzupełnianiu niedokończonych zdań przez respondentów. Jest stosowany w badaniach marketingowych i psychologii, aby zgłębić motywy zachowań i wyobrażeń konsumentów. Test jest dostosowywany do potrzeb badania i może być używany dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Ma zastosowanie w diagnozie klinicznej, psychologii sądowej i pracy. Przykłady niedokończonych zdań to m.in. kojarzenia, preferencje zakupowe i emocje. Zalety to odkrywanie nowych potrzeb i inspiracji, ale istnieje ryzyko nadinterpretacji odpowiedzi przez badacza.

Techniki projekcyjne

Techniki projekcyjne wywodzą się z psychologii. Polegają na tym, że respondenci przenoszą swoje wyobrażenia, pewne cechy, motywy zachowań na otoczenie. W marketingu (a dokładniej w badaniach marketingowych) stosowane są po to, aby zgłębić i zrozumieć motywy zachowania konsumentów. Występują pewne różnice w podejściu do technik projekcyjnych w psychologii, a w badaniach marketingowych (D. Maison 2001, s. 141-142). Techniki projekcyjne używane są też w sytuacjach, gdy badania dotyczą tematów tabu, kwestii delikatnych, problematycznych - gdzie respondenci mogliby poczuć się niekomfortowo odpowiadając na pytania zadawane wprost (A. Sagan 2004, s. 150).

Zasady testu niedokończonych zdań

Test niedokończonych zdań opiera się na zdaniach, które są przedstawiane respondentom. Są to zdania zaczęte, ale niedokończone. To pytani mają je uzupełnić - zgodnie z tym, co przychodzi im na myśl w pierwszej chwili. Testy niedokończonych zdań w psychologii mają raczej stałą konstrukcję, treść podczas gdy w badaniach marketingowych test jest dostosowywany do aktualnych potrzeb i wymagań danego badania. Z tego powodu, kiedy badacz staje przed zadaniem ułożenia zdań do takiego testu, powinien on najpierw sam dobrze zrozumieć cele, jakim służą te badania. Powinien również pochylić się nad sposobem formułowania zdań do arkusza. Konieczne jest, aby uczestnicy badania właściwie zrozumieli sens uzupełnianych zdań, a co za tym idzie, aby badacz otrzymał odpowiedzi z takiego zakresu, jaki go interesuje. W trosce o jakość udzielanych odpowiedzi, test powinien się składać z 6-8 zdań. Uzupełnienie testu nie powinno zabierać respondentowi dużo czasu (D. Maison 2010, s. 178-179).

Test zakłada, iż odpowiedzi respondentów na pytania odbijają ich wewnętrzne lęki, postawy wobec trudnych sytuacji i dążenia do wyznaczonych celów poprzez określenie potrzeb i zasobów. Poprzez zakończenie zdania pierwszą myślą badany obrazuje, bardzo często nieświadomie, swój stosunek do przedstawionego zagadnienia i informuje o reakcjach w określonych sytuacjach. Dzięki czemu odpowiedzi są zgodne z rzeczywistością. Test został skonstruowany tak, aby wykryć osoby nieprzystosowane do danej działalności. W założeniu twórców nieprzystosowanie oznacza częste przygnębienie, pesymistyczne nastawienie do życia, nieradzenie sobie z frustracją, kłopoty w relacjach z ludźmi oraz zorientowanie na problemy zamiast rozwiązań. Przystosowanie jest rozumiane nie tylko jako brak reakcji patologicznych, ale także zdolność do skutecznego działania, otwartość i "zdrowe" relacje międzyludzkie. Test jest przeznaczony dla dzieci, młodzieży i dorosłych.

Zastosowanie

Test może być uzupełnieniem innych metod badawczych lub być wstępem do nich. Jest także szeroko stosowany, na przykład przy sprawdzaniu przygotowania młodych żołnierzy do służby. Test znajduje również zastosowanie w diagnozie klinicznej, psychologii sądowej oraz psychologii pracy (K. Stemplewska-Żakowicz 2009, s. 99). Test daje możliwość uzyskania dużej ilości informacji, które będą zróżnicowane. Zastosowanie tej techniki minimalizuje także ryzyko naprowadzania na odpowiedzi, czy wprost jej sugerowania przez osobę ankietującą (M. Maksim, M. Wojdyło-Preisner 2015, s. 42).

Cele stosowania techniki

W przypadku badań marketingowych test niedokończonych zdań może posłużyć, jak narzędzie poznania obrazu marki, przedsiębiorstwa, czy produktów w oczach konsumentów (D. Maison 2010, s. 179). Stosowanie testów tego typu jest również dobrym rozwiązaniem, kiedy badacz chce poznać, jakie powiązania, czy skojarzenia pojawiają się w głowie konsumenta, kiedy pomyśli o danym produkcie, czy jego marce (K. Stemplewska-Żakowicz 2009, s. 98).

Przykłady niedokończonych zdań

(D. Maison 2010, s. 180)

• X kojarzy mi się z...
• Najchętniej kupił(a)bym X, ponieważ...
• Chętnie kupił(a)bym X dla (kogo?)…
• Kiedy widzę X, to czuję…

Zalety

• odkrycie nieznanych dotąd potrzeb np. konsumentów
• wykorzystanie silnych stron odkrytych w badaniach
• znalezienie inspiracji dla nowych pomysłów

Wady

• nadinterpretacja odpowiedzi
• emocjonalne nastawienie badacza ma duży wpływ na wyniki

Test niedokończonych zdań — artykuły polecane

Trening asertywności — Cherry Picking — Testy psychologiczne — Obserwacja — Kampania społeczna — Pytanie zamknięte — Astroturfing — Test inteligencji — Techniki manipulacji

Bibliografia

• Maison D. (2001), Zogniskowane wywiady grupowe. Jakościowa metoda badań marketingowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Maison D. (2010), Jakościowe metody badań marketingowych. Jak zrozumieć konsumenta, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Maksim M., Wojdyło-Preisner M. (2015), Profilowanie bezrobotnych w opinii pracowników służb zatrudnienia, Polityka społeczna, nr 7
• Mirek J. (2009), Klasyfikacja wód mineralnych w świadomości konsumentów - wyniki badań własnych, Zeszyty Naukowe Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, nr 800
• Pawłowska A. (2006), Badanie relacji społecznych organizacji z wykorzystaniem metod projekcyjnych Studia i Materiały-Wydział Zarządzania UW, (1)
• Rotter J., Lah M., Rafferty J. (2008), Test niedokończonych zdań, Warszawa
• Sagan A. (2004), Badania marketingowe. Podstawowe kierunki’’, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Sokołowska E. (1998), Nowe spojrzenia na Test Niedokończonych Zdań, Pracownia Testów Psychologicznych PTP, Warszawa
• Stemplewska-Żakowicz K. (1998), Nowe spojrzenia na Test Niedokończonych Zdań J. B. Rottera. Interpretacja jakościowa, Pracownia Tekstów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego
• Stemplewska-Żakowicz K. (2009), Diagnoza psychologiczna. Diagnozowanie jako kompetencja profesjonalna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk

Autor: Justyna Tokarska, Ewa Wierciak