Agregat M1

Agregat M1 - miara podaży pieniądza określana przez NBP, służąca określeniu płynności na rynkach finansowych.

Wraz z rozwojem rynków finansowych na świecie, zmianom ulegają również miary podaży pieniądza, określane jako agregaty pieniężne. Są one oparte o konkretne definicje pieniądza, od najwęższej do najszerszej rozumianej. Agregat M1 jest to agregat pieniężny uznawany za podstawową miarę podaży pieniądza, który odpowiada najwęższej z definicji pieniądza.

Poza bazą monetarną agregat M1 obejmuje pieniądz gotówkowy w obiegu poza kasami banku, wartość depozytów na żądanie (rachunek a vista) w bankach komercyjnych osób prywatnych, podmiotów gospodarczych, przedsiębiorstw, instytucji finansowych nie będących bankami oraz instytucji samorządowych i funduszy ubezpieczeń społecznych, inne rachunki czekowe oraz czeki podróżne. Jest to agregat pieniężny odznaczający się najwyższym stopniem płynności wśród stosowanych agregatów pieniężnych. Do tej kategorii wliczane są również depozyty z terminem "over-night" czyli 24-godzinne. Agregat ten nazywany jest też czasem pieniądzem transakcyjnym, gdyż może on służyć do natychmiastowego zrealizowania transakcji pieniężnej, na przykład wykonania przelewu. Ilość pieniądza w agregacie M1, to pieniądz dzięki któremu są realizowane operacje płatnicze, czyli w tym przypadku na pierwszy plan wysuwa się funkcja pieniądza jako środka płatniczego (D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, 2003, s. 115-116)

Pomimo tendencji do ujednolicenia agregatów pieniężnych w międzynarodowej skali tylko w przypadku agregatu M1 występuje względna zgodność co do zaliczanych do niego pozycji skonsolidowanego bilansu systemu bankowego. W praktyce między poszczególnymi państwami istnieją duże różnice w składnikach szerszych agregatów, co jest odzwierciedleniem odmienności ich systemów finansowych. Na różnice między M2 i M3 składają się pozycje, które odzwierciedlają środki (depozyty) podmiotów niebankowych czasowo ulokowane w systemie bankowym.

Obliczenia dotyczące agregatu M1 mogą być prowadzone w dwojaki sposób:

• tylko w walucie krajowej
• z uwzględnieniem wkładów w walutach obcych.

TL;DR

Agregat M1 to podstawowa miara podaży pieniądza, używana przez NBP do określenia płynności na rynkach finansowych. Zawiera gotówkę w obiegu, wartość depozytów na żądanie w bankach komercyjnych, inne rachunki czekowe oraz czeki podróżne. M1 jest również określany jako pieniądz transakcyjny, służący do natychmiastowego zrealizowania transakcji pieniężnej. Bank centralny monitoruje i manipuluje wielkością agregatów, w tym M1, aby kontrolować płynność rynku. Chociaż jest pewne ujednolicenie miar podaży pieniądza na międzynarodową skalę, istnieją różnice w składnikach szerszych agregatów między krajami. Badania wykazują, że korelacja między agregatem M1 a inflacją jest silna w krajach o wysokiej inflacji.

Elementy składowe

W konwencji statystycznej Narodowego Banku Polskiego agregat M1 obejmuje:

• gotówkę w obiegu (bez kas bankowych, gdzie pieniądze są zamrożone jako rezerwa)
• depozyty bieżące łącznie z depozytem overnight:
  • gospodarstw domowych,
  • niemonetarnych instytucji finansowych,
  • przedsiębiorstw,
  • instytucji samorządowych,
  • funduszy ubezpieczeń społecznych,
  • instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw rządowych.

Agregat M1 jako pieniądz transakcyjny

Bankowość wyróżnia dwa podejścia do pomiaru pieniądza. Wypunktowane zostały podejście transakcyjne i podejście płynnościowe. Podejście transakcyjne określa pieniądz jako to, co w sposób natychmiastowy, nieodwołalny i powszechny może zostać wykorzystane jako środek płatniczy służący do zakupu towarów i usług.

Za pieniądz transakcyjny można uznać nie tylko pieniądz gotówkowy, ale także środki na bieżących rachunkach bankowych, służące do dokonywania przelewów, wystawiania czeków, korzystania z kart płatniczych w trybie natychmiastowym.

Podejście płynnościowe przypisuje funkcje pieniądza różnym aktywom, o ile charakteryzują się one odpowiednią płynnością. Zamiana aktywów na pieniądz transakcyjny według nominalnej wartości w każdym dowolnym momencie i bez ponoszenia nadmiernych kosztów pozwala przyporządkować aktywa do konkretnych kategorii, tak by nadać im odpowiedni stopień płynności (W.Baka, 2005, s. 75)

Pomiary pieniądza a Bank Centralny

Bank centralny stosuje pojęcia agregatów pieniężnych w celu monitorowania płynności rynków finansowych. Jest on także instytucją, która wpływa na wielkość agregatów poprzez zmiany wielkości bazy monetarnej i/lub stopy procentowej, na ogół w ramach systemu aukcji, przetargu i operacji otwartego rynku.

M0	baza monetarna; obejmuje banknoty i monety w obiegu, a także w kasach banków oraz środki pieniężne banków na ich rachunkach w banku centralnym
M1	banknoty i monety w obiegu oraz wkłady w bankach i podobnych instytucjach płatne na żądanie
M2	aktywa zawarte w agregacie M! oraz depozyty i inne zobowiązania banków wobec podmiotów niebankowych o terminie zapadalności do 2 lat (włącznie) oraz depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy (włącznie)
M3	aktywa zawarte w agregacie M2 oraz operacje z przyrzeczeniem odkupu między bankami a sektorem niebankowym oraz dłużne papiery wartościowe o terminie zapadalności do 2 lat (włącznie) emitowane przez banki

Źródło: opracowano na podstawie M.Podstawka, 2017, s. 543

W wielu krajach stosowany jest także agregat M4, który obejmuje agregat M3 powiększony o inne płynne aktywa, akcepty bankowe, papiery handlowe i inne płynne aktywa (M. Podstawka, 2017, s. 543)

Agregat M1 a inflacja

Badanie de Grauwe i Polan (2005) przeprowadzone dla 160 gospodarek i obejmujące 30 lat (1969-1999) wpisuje się w zbiór prac testujących ilościową teorię pieniądza w dużych grupach krajów. Autorzy pokazują, że dla krajów o niskiej inflacji (poniżej 10%) trudno doszukać się zależności między inflacją a agregatami pieniężnymi M1 i M2 - korelacja między tymi zmiennymi nie różni się istotnie od zera. Dodanie krajów o inflacji między 10% a 20% zwiększa korelację między agregatem pieniężnym M1 a inflacją do poziomu 0,7, zaś dla pełnej próby korelacja ta wynosi prawie 0,9. (T. Łyziak, J. Przystupa, A. Sznajderska, E. Wróbel, 2012, s. 15-20)

Agregat M1 — artykuły polecane

Agregat M3 — Agregaty pieniężne — Instrumenty polityki pieniężnej — Bilans płatniczy — Pieniądz fiducjarny — Agregat M0 — SDR — Polityka rezerw obowiązkowych — Rezerwa obowiązkowa

Bibliografia

• Baka W. (red.) (2005), Bankowość europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Gruszecki T. (2004), Teoria pieniądza i polityka pieniężna. Rys historyczny i praktyka gospodarcza, Oficyna Ekonomiczna, Kraków
• Jędruchniewicz A. (2013), Struktura cen w polskim cyklu gospodarczym. Faza wzrostu, Bank i Kredyt, nr 44 (1)
• Karolczuk A. (red.) (2013), Obrót bezgotówkowy w Polsce, Wydawnictwo KUL
• Kaźmierczak A. (1998), Podstawy polityki pieniężnej, PWN, Warszawa
• Łyziak T., Przystupa J., Sznajderska A., Wróbel E. (2012), Pieniądz w polityce pieniężnej, Narodowy Bank Polski, Warszawa
• Podstawka M. (red.) (2017), Finanse, Instytucje, Instrumenty, Podmioty, Rynki, Regulacje, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Wróbel E., Łyziak T., Sznajderska A., Przystupa J. (2011), Pieniądz w polityce pieniężnej, Instytut Ekonomiczny Narodowy Bank Polski, Warszawa

Autor: Barbara Mazurkiewicz, Joanna Możdżeń, Magdalena Rzepiszczak