Teoria atrybucji

Teoria atrybucji - teoria opisująca metodę, za pomocą której wyjaśniane są przyczyny określonych zachowań ludzkich. (M. Karaszewski i in. 2011, s. 4) Konsekwencją dokonywania atrybucji jest wytłumaczenie postępowania i cech własnych bądź innych osób. Powoduje to możliwość prognozowania przyszłych zdarzeń i ewentualny wpływ na nie. Może jednak pojawić się, tzw. błąd poznawczy, który oznacza nieprawidłowe spostrzeżenia względem otaczającej rzeczywistości (S. Borsich 2016, s. 3-4). Osoby, które wykazują atrybucję zewnętrzną uważają, że wszystko co ich spotyka, dzieje się poza ich oddziaływaniem, a spowodowane jest przypadkiem bądź innymi czynnikami zewnętrznymi. (M. Karaszewski i in. 2011, s. 4)

TL;DR

Teoria atrybucji dotyczy wyjaśniania przyczyn zachowań ludzkich. Może wystąpić błąd atrybucji - nieprawidłowe spostrzeganie rzeczywistości. Atrybucje mogą być wewnętrzne (związane z osobą) lub zewnętrzne (związane z czynnikami zewnętrznymi). Błąd atrybucji polega na przypisywaniu sukcesów sobie, a porażek czynnikom zewnętrznym. Teoria atrybucji wpływa również na motywację, gdzie sukcesy i porażki są powiązane z czterema determinantami: zdolnościami, szczęściem, wysiłkiem i poziomem trudności. Menedżerowie mogą wpływać na atrybucję poprzez udzielanie wskazówek.

Geneza

Pracą nad atrybucjami jako pierwszy zajął się F. Heider. Zainteresował się jaki jest powód dociekania przez ludzi motywów wydarzeń. Analiza doprowadziła do wniosku, że ludzie znajdują przyczynę zachowania innych w bodźcach wewnętrznych lub zewnętrznych, które danej osoby dotyczą. W skład czynników wewnętrznych wchodzą przyczyny, które są stałe, czyli np. posiadane zdolności oraz takie, które są zmienne, czyli, np. chęć do działania. Czynniki zewnętrzne również składają się z przyczyn stałych i zmiennych. Stałe dotyczą skali trudności postępowania, a zmienne to pomyślność i niepowodzenie. Heider odkrył, że istotniejsze od atrybucji zewnętrznych są instytucjonalne. Dotyczy to poznawania drugiej osoby. Wynika to z faktu, że zapewniają informację o osobowości danej osoby i dzięki temu znane są powody jej zachowań.

H. Kelley przyczynił się do rozwoju teorii atrybucji. Określił trzy czynniki danego postępowania: osoba, właściwości obiektu stanowiącego przyczynę zachowania oraz zaistniała sytuacja (okoliczności). Dwa pierwsze mają charakter stały, natomiast okoliczności dotyczą wszystkich pozostałych determinant wpływających na zdarzenie. (S. Smyczek i in. 2017, s. 177)

Atrybucje - założenia

Atrybucja - mechanizm, przy użyciu którego ludzie obserwują zachowanie, a następnie przypisują mu przyczyny. (R. W. Griffin 2017, s. 518) Monitorowane może być zachowanie nasze i innych osób (R. W. Griffin 2017, s. 518)

B. Weiner dokonał badań odnośnie oddziaływania atrybucji na postępowanie, emocje i wiedzę na temat danej osoby. Teoria zakłada, że ludzie osiągając sukces lub ponosząc porażkę najpierw szukają przyczyn takiego rezultatu, następnie tworzą wnioski, a na końcu określają szansę na sukces lub porażkę w przyszłości. Przyczyny zostały podzielone ze względu na umiejscowienie w osobie lub środowisku. W pierwszym przypadku są to czynniki wewnętrzne, w drugi czynniki zewnętrzne. Podział następnie rozszerzono na czynniki stałe i zmienne (S. Borsich 2016, s. 4)

Model atrybucji według B. Weinera

Czynniki stałe wewnętrzne	Czynniki stałe zewnętrzne	Czynniki zmienne wewnętrzne	Czynniki zmienne zewnętrzne
Posiadane zdolności	Poziom trudności	Wysiłek	Szczęście

(Źródło: S. Borsich 2016, s. 4)

B. Weiner twierdził, że jeżeli określony skutek spostrzega się jako zdeterminowany przez określoną przyczynę, i jeśli przewiduje się, że ta przyczyna pozostanie, to należy również oczekiwać powtórzenia się tego skutku. Jeżeli zaś przyczyna może się zmieniać, to skutek także ulega zmianie. (S. Borsich 2016, s. 4-5) Sukcesy, klęski, a także przyczyny ich osiągania wpływają na oczekiwania w przyszłości. Dlatego ważne jest odpowiednie dopasowanie przyczyny do czynników stałych lub zmiennych. Osiągnięty sukces dopasowany do czynnika stałego powoduje, że oczekujemy sukcesu również w przyszłości. Natomiast porażka powoduje, że przewidywania się zmniejszają. (S. Borsich 2016, s. 5)

Błąd atrybucji

Błąd atrybucji oznacza, że weryfikujemy nasze postępowanie według najbardziej komfortowego kryterium. Polega to na przypisywaniu źródła odpowiedniego zachowania bądź osiągnięcia sukcesu swoim umiejętnościom i cechom. Jednakże w przypadku porażki wina doszukiwania jest w czynnikach zewnętrznych. (M. Żurek 2016, s. 39)

Teoria atrybucji jako element teorii motywacji

Teoria atrybucji dotyczy tego jak wyjaśniamy rezultat naszego zaangażowania w konkretne zadanie. Zarówno pożądany wynik jak i klęskę można powiązać z czterema determinantami: posiadane zdolności, szczęście, włożony wysiłek, poziom trudności. Wyjaśnienie sukcesu bądź porażki w ujęciu wysiłku może spowodować zmotywowanie. Natomiast jeśli niepowodzenie odniesiemy do poziomu trudności zadania, rezultat może być odwrotny. Na atrybucję mogą oddziaływać menedżerowie poprzez udzielanie wskazówek (B. Hysa 2014, s. 4)

Teoria atrybucji — artykuły polecane

Hierarchia wartości — Dysonans poznawczy — Teoria chaosu — Wyuczona bezradność — Bodziec — Mechanizm obronny — Afirmacja — Pozytywne myślenie — Potrzeba afiliacji — Kapitał strukturalny

Bibliografia

• Alejziak W. (2016), Atrybucje i wyjaśnianie przyczynowe w badanich nad turystyką (na przykładzie analiz dotyczących inhibitorów aktywności turystycznej Europejczyków w latach 1997-2014), Człowiek w turystyce. Role, potrzeby, zachowania. Warsztaty z Geografii Turyzmu, Łódź
• Borsich S. (2016), Znaczenie kategorii zagrożenie stereotypem dla procesu nauczania i uczenia się, Teraźniejszość - Człowiek - Edukacja, tom 19, nr 3 (75)
• Griffin R. (2017), Podstawy zarządzania organizacją, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Hysa B., Grabowska B. (2014), System motywacji pracowników administracji publicznej na podstawie wybranej jednostki ZUS, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria: Organizacja i zarządzanie, z. 74
• Karaszewski M. (red.) (2011), Czy zdanie „czuję się obserwowany” - zawsze znaczy to samo? Znaczenie kliniczne błędnego opisu i atrybucji swoich stanów przez pacjentów leczonych z rozpoznaniem schizofrenii - opis przypadku, Postępy Psychiatrii i Neurologii, nr 20 (1)
• Smyczek S. (red.) (2017), Patologie w zachowaniach konsumentów na rynku, Placet, Warszawa
• Żurek M. (2016), Inklinacje behawioralne na rynkach kapitałowych w świetle modeli SEM, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń

Autor: Magdalena Nowak