Chałupnictwo

Chałupnictwo - nazywane również przemysłem domowym jest potoczną nazwą dla pracy w systemie nakładczym. Chałupnik, czyli osoba wykonująca pracę w systemie nakładczym otrzymuje narzędzia i surowce od pracodawcy, który następnie kupuje wyroby gotowe po odpowiednio niższej cenie i sprzedaje je sam (Firlej, 2001, s. 56). Praca w tym systemie nie odbywa się w fabryce tylko w domu (chałupie), przez co pracownik pracuje kiedy chce i jak długo chce (Lewiński, 1908, s. 12).

Chałupnictwo to praca zdalna wykonywana w domu i może być ona świadczona na różnych podstawach prawnych. Część krajów Unii Europejskiej stosuje odpowiednie przepisy dotyczące takiego zatrudnienia (Mishchuk N. & Mishchuk V., 2019, s. 313).

W systemie nakładczym pracę powinien wykonywać sam zleceniobiorca, natomiast nie można eliminować możliwości pomocy ze strony członków rodziny. Wiele definicji w różnych krajach definiuje dopuszczalne stopnie pokrewieństwa lub różną liczbę pomocników w wykonywaniu zlecenia przez chałupnika, natomiast w przypadku polski głównym kryterium jest wspólne mieszkanie (Firlej, 2001, s. 56).

Chałupnictwo może również być szansą dla osób, które nie mają możliwości pracy w zakładach zwartych. Do takich osób można zaliczyć, np.(Firlej, 2001, s. 61):

• Inwalidów;
• Kobiety, które nie mogą pracować w zakładach zwartych ze względów rodzinnych;
• Mężczyźni, którzy ze względu na wiek lub wydajność nie są dopuszczani do pracy w dużych zakładach przy obsłudze ciężkich maszyn.

Oprócz tych osób, chałupnictwo może być rozwiązaniem dla właścicieli małych gospodarstw rolnych i działek. Część z nich pracuje w pobliskich zakładach przemysłowych lub budownictwie, natomiast inni musieliby w celu dotarcia do codziennej pracy pokonywać zbyt duże odległości. Właściciele takich gospodarstw mogą więc brać zlecenia do pracy w domu i wykonywać tą pracę gdy inne zajęcia związane z pracą w gospodarstwie na to pozwolą (Firlej, 2001, s. 61).

TL;DR

Chałupnictwo, czyli praca w systemie nakładczym, polega na wykonywaniu pracy w domu na zlecenie pracodawcy. Praca ta może być wykonywana na różnych podstawach prawnych i może być szansą dla osób, które nie mogą pracować w zakładach zwartych. Chałupnictwo różni się od pracy w fabryce pod względem zależności od pracodawcy, elastyczności godzin pracy i możliwości pracy dla kilku pracodawców. Praca w systemie nakładczym ma zalety socjalne, takie jak możliwość łączenia jej z inną pracą i zapewnienie zatrudnienia całym rodzinom. Przedsiębiorstwa również mają korzyści z chałupnictwa, takie jak zmniejszenie kosztów związanych z obiektami fabrycznymi.

Chałupnictwo a rzemiosło i rękodzieło

W przypadku rzemiosła mówimy o rękodziele, które ma charakter przemysłowy jak i również wykonywaniu oraz naprawie przedmiotów codziennego użytku, przy użyciu prostych narzędzi lub maszyn (Wróbel, 2019, s. 52).

Rękodziełem nazywamy rzeczy wykonane ręcznie. Mogą one posiadać wartość użytkową, estetyczną lub artystyczną itp. Czasami mogą one posiadać elementy typowe dla folkloru. Podstawową różnicą między rzemiosłem a rękodziełem jest to iż w przypadku rękodzieła używa się jedynie własnych rąk lub urządzeń napędzanych ręcznie, natomiast w rzemiośle używa się również innych maszyn. Dobrym przykładem mogą być stolarze używający tokarek, wyrzynarek itp. do produkcji swoich wyrobów. Są oni rzemieślnikami ale nie zawsze rękodzielnikami (Wróbel, 2019, s. 52).

Chałupnictwo jest rzemieślnictwem, wykonywanym we własnym domu ale na zlecenie oraz koszt przedsiębiorcy (Wróbel, 2019, s. 52).

Chałupnictwo a praca w fabryce

Jeżeli chodzi o różnice między chałupnictwem a pracą w fabryce, różnią się one nie tylko miejscem pracy ale również między innymi (Lewiński, 1908, s. 13):

• Chałupnik jest mniej zależny od pracodawcy niż robotnik fabryczny;
• Chałupnik może pracować kiedy chce i jak długo chce, natomiast robotnik ma przeważnie wyznaczone godziny pracy;
• Chałupnik może również wykonywać pracę dla więcej niż jednego pracodawcy;
• W pracy chałupniczej nie ma organizacji produkcji, wszyscy wytwórcy są oddzielnymi organizmami. Nie ma wśród nich współpracy takiej jak w przypadku robotników w fabryce.

Podobieństwem przemysłu domowego i pracy w fabryce jest natomiast organizacja kierownictwa produkcji oraz części handlowej. I w jednym i w drugim przypadku jest zleceniodawca, który określa pracę jaką zleceniobiorca ma wykonać i następnie wyroby gotowe sprzedaje sam lub w imieniu przedsiębiorstwa, w którym pracuje (Lewiński, 1908, s. 13).

Zalety chałupnictwa

Do zalet chałupnictwa można zaliczyć zalety socjalne, takie jak (Chudzik, 2016, s. 83):

• Przez brak ścisłego ograniczenia czasowego, chałupnik może połączyć pracę chałupniczą z inną pracą przez co zwiększyć swoje zarobki,
• Chałupnictwo może zapewnić zatrudnienie całym rodzinom
• Jeżeli chałupnictwo jest zorganizowane w danym okręgu, przywiązuje ludność do miejsca zamieszkania i uspołecznia ją, przez co ogranicza wędrówki związane z poszukiwaniem pracy
• Przez brak pracy z innymi robotnikami fabrycznymi, chałupnik nie ulega ogólnym wpływom oraz psychologii mas.

Zaletą z punktu widzenia przedsiębiorstwa jest, np. zmniejszenie kosztów związanych z obiektami fabrycznymi i świadczeniami społecznymi (Chudzik, 2016, s. 83).

Chałupnictwo — artykuły polecane

Praca w domu — Praca na czarno — Przedstawiciel handlowy — Masowiec — Warunki pracy — Leasing pracowniczy — Job sharing — Gospodarstwo agroturystyczne — Spór zbiorowy

Bibliografia

• Chudzik W. (2016), Chałupnictwo i przemysł ludowy w Centralnym Okręgu Przemysłowym - prezentacja źródeł, Rocznik Samorządowy, nr 5
• Firlej K. (2001), System nakładczy i jego rola w zakresie aktywizacji zawodowej rolników w regionie południowo-wschodnim, Zeszyty Naukowe nr 584 Akademii Ekonomicznej w Krakowie
• Lewiński J. (1908), Chałupnictwo. Jego istota, teorja, historja i rozpowszechnienie, G. Centnerszwer i S-k, Warszawa
• Mishchuk N., Mishchuk V. (2019), Praca zdalna jako rodzaj elastycznych form zatrudnienia na współczesnym rynku pracy, 4th International Scientific Conference Problems of Information Economy Formation in Ukraine
• Paprocka W. (1965), Przemysł domowy, rzemiosło i chałupnictwo wsi kurpiowskich od końca XIX w. do chwili obecnej, Instytut Historii Kultury Materialnej, Warszawa
• Wróbel A. (2019), Użyteczność i estetyka wyrobu rzemieślniczego w świetle przemian kulturowych europejskich i polskich cechów rzemieślniczych, Humanitarian Corpus. Collection of scientific articles on contemporary problems of philosophy, cultural studies, psychology, pedagogy and history, nr 23
• Wyka T. (1986), Sytuacja prawna osób wykonujących pracę nakładczą, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica, nr 25

Autor: Ernest Hernik