Spółdzielnia socjalna

Spółdzielnia socjalna jest to instytucja, która w swych działaniach łączy zarówno cele ekonomiczne jak i społeczne. Spółdzielnia socjalna podlega tym samym przepisom co przedsiębiorstwo, takim jak np. prawo pracy czy prawo podatkowe. Jej majątek jest osobistą własnością członków jak w każdej innej spółdzielni. Każdy członek ma równe prawo do zarządzania sprawami organizacji, wyrażane poprzez wybrane wcześniej w sposób demokratyczny organy. Za swoje zobowiązania instytucja ta odpowiada całym swoim majątkiem, natomiast członkowie muszą pokrywać straty poniesione przez spółdzielnię do wartości zadeklarowanych udziałów (J. Brzozowska, J. Kluczyńska, A. Sienicka 2008, s. 4).

TL;DR

Spółdzielnia socjalna to instytucja, która łączy cele ekonomiczne i społeczne. W Polsce spółdzielnie socjalne zostały uregulowane ustawą z 2006 roku. Członkami mogą być osoby zagrożone wykluczeniem społecznym. Proces zakładania spółdzielni obejmuje tworzenie statutu, organizowanie Walnego Zgromadzenia, rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym i składanie dokumentów w różnych instytucjach.

Geneza spółdzielczości socjalnej na świecie

Pierwsze wzmianki o spółdzielczości socjalnej pochodzą z Włoch, gdzie na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych poszukiwano sposobu, jak umożliwić osobom niepełnosprawnym wejście na rynek pracy oraz odnalezienie się w społeczności lokalnej. W 1991 roku po blisko 10 latach dyskusji nad regulacjami prawnymi uchwalono ustawę o spółdzielniach socjalnych. Wyodrębniono wówczas dwa rodzaje włoskich spółdzielni socjalnych:

1. Typ A - zajmowanie się problemami z zakresu opieki społecznej, ochrony zdrowia, opieki nad seniorami,
2. Typ B - pomoc w szukaniu zatrudnienia dla osób dyskryminowanych na rynku pracy.

Wiele krajów poszło w ślady Włochów, powstawały np. "greckie spółdzielnie o szczególnych celach, spółdzielnie solidarności społecznej w Portugalii, francuskie Stowarzyszenie Spółdzielcze w Interesie Społecznym czy też specjalne formy spółdzielni pracy w Finlandii oraz Szwecji" (M. Juszczyk, C. Miżejewski, M. Ołdak 2009, s. 5).

Spółdzielczość socjalna w Polsce

W Polsce spółdzielnie socjalne były także bardzo popularne, jednak po 1989 roku uznano je za pozostałość z czasów PRL i pozbawiono je wielu praw. Poszukiwano nowych rozwiązań co poskutkowało powstaniem Ustawy o spółdzielniach socjalnych z dnia 27 kwietnia 2006 roku. Model spółdzielczości socjalnej w Polsce powinien spełniać trzy warunki:

1. Podtrzymywanie idei demokracji oraz integracji społeczności lokalnych
2. Zajmowanie wolnych miejsc pracy przez osoby o szczególnych sytuacjach życiowych
3. Prowadzenie działań mających na celu integrację społeczeństwa (M. Juszczyk, C. Miżejewski, M. Ołdak 2009, s. 5-6).

Założyciele i członkowie spółdzielni socjalnej

"Członkami spółdzielni socjalnej mogą zostać osoby zagrożone marginalizacją i wykluczeniem społecznym. Ustawa wymienia grupy takich osób, jednak krąg tych, które mają prawo powołać spółdzielnię (zostać założycielami), jest mniejsza od tych, które mogą przystąpić do spółdzielni już zarejestrowanej i działającej. Członkami spółdzielni socjalnej są zarówno jej założyciele (z chwilą zarejestrowania spółdzielni), jak i osoby przystępujące do spółdzielni, która już istnieje" (B. Krasuska i in. 2015, s. 5). Członkami spółdzielni socjalnej mogą być osoby:

• bezrobotne
• bezdomne, które realizują indywidualny tok wychodzenia z bezdomności
• uzależnione od alkoholu lub narkotyków, posiadające zaświadczenie o ukończonej terapii odwykowej
• chore psychicznie (nie mogą być całkowicie ubezwłasnowolnione)
• zwolnione z zakładu karnego, które mają problem z powtórnym zaaklimatyzowaniem się w społeczności
• wykluczone ze społeczeństwa z powodu ich sytuacji życiowej, ubóstwa
• niepełnosprawne.

Liczba członków spółdzielni socjalnej to minimum 5 osób, a maksymalnie może ona liczyć 50 osób. Ograniczenie to nie występuje, jeżeli jest ona przekształcana ze spółdzielni osób niepełnosprawnych lub niewidomych. Jeśli liczba członków spółdzielni przekroczy 15 osób, konieczne jest powołanie rady nadzorczej. W przypadku gdy jest ich mniej, funkcje rady nadzorczej pełni Walne Zgromadzenie. W tej sytuacji każdy udziałowiec ma takie same prawa i głos każdego z nich jest tak samo ważny (B. Krasuska i in. 2015, s. 6-7).

Etapy zakładania spółdzielni socjalnej

Etap 1 - najważniejszym elementem potrzebnym do utworzenie spółdzielni jest statut. Tworzy się go jeśli zostanie spełniony warunek członkostwa 5 osób oraz musi on zostać zatwierdzony przez Walne Zgromadzenie. Statut musi zawierać następujące informacje:

• nazwa spółdzielni oraz miejsce jej siedziby
• opis planowanej działalności spółdzielni
• obszar, na którym będą działać członkowie
• prawa, obowiązki oraz warunki członkostwa
• zasady wyboru władz oraz ich kompetencje
• sposoby podziału, łączenia się oraz rozwiązania spółdzielni
• zasady podziału zysku oraz pokrywania strat
• kwota wpisowego oraz wysokość udziałów.

Etap 2 - osoby, które chcą założyć spółdzielnie socjalną muszą odbyć Walne Zgromadzenie, na którym:

• tworzona jest lista obecnych na zebraniu
• wybiera się organy władzy spółdzielni
• uchwalany jest statut spółdzielni
• podejmuje się uchwałę o utworzeniu spółdzielni oraz powołaniu zarządu
• tworzony jest protokół z zebrania.

Etap 3 - konieczna jest rejestracja nowo utworzonej spółdzielni w Krajowym Rejestrze Sądowym. Aby tego dokonać należy wypełnić formularze:

• KRS-W5 - wniosek o umieszczenie w rejestrze przedsiębiorców
• KRS-WK - umieszcza się w nim dane o organach spółdzielni
• KRS-WM - dotyczy przedmiotu działalności
• KRS-Z30 - sprawozdanie finansowe, które składa się po zakończeniu roku obrachunkowego.

Etap 4 - po rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym należy złożyć pozostałe dokumenty w urzędzie skarbowym, urzędzie statystycznym, banku, Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, Państwowej Inspekcji Pracy oraz Sanepidzie (B. Krasuska i in. 2015, s. 8-12)

Spółdzielnia socjalna — artykuły polecane

Spółdzielnia — Stowarzyszenie — Towarzystwo Budownictwa Społecznego — Związki zawodowe — Rola związków zawodowych w firmie — Pozew zbiorowy — Izba gospodarcza — Trzeci sektor — Bank spółdzielczy

Bibliografia

• Błażejowska M. (2011), Funkcjonowanie podmiotów ekonomii społecznej na obszarach wiejskich na przykładzie spółdzielni socjalnych
• Juszczyk M., Miżejewski C., Ołdak M. (2009), Tworzenie i działalność spółdzielni socjalnej, Szczecin
• Krasuska B. (red.) (2015), Spółdzielnia jako forma działalności gospodarczej, Warszawa
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych Dz.U. 2006 nr 94 poz. 651
• Brzozowska J., Kluczyńska J., Sienicka A. (2008), Spółdzielnia socjalna, Ekonomia społeczna Teksty, nr 4

Autor: Justyna Niemiec

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.