Rośliny przemysłowe

Rośliny przemysłowe - ich cechą charakterystyczną jest to, że są przetwarzane w przemyśle. Zdaniem R. Kulikowskiego, mają duży stopień towarowości, a zazwyczaj również dużą pracochłonność. Rolnicy uprawiający je muszą posiadać dużą wiedzę (R. Kulikowski 2013, s. 39).

TL;DR

Artykuł omawia różne rośliny przemysłowe i ich zastosowanie w przemyśle. Buraki cukrowe mają mniejszy udział w przemyśle niż dawniej, rzepak ma duże znaczenie w produkcji oleju i biopaliw, tytoń jest szkodliwy, ale ma duże znaczenie gospodarcze, rośliny włókniste mają różnorodne zastosowanie, ziemniaki są podstawową rośliną uprawną, kukurydza jest używana w przemyśle spożywczym, chemicznym i energetycznym, a rośliny energetyczne mają duży potencjał w produkcji paliw i energii odnawialnej.

Buraki cukrowe

R. Kulikowski pisze, że obecnie udział buraków cukrowych w przemyśle jest znacznie niższy niż dawniej. W 2010 roku wynosił on 2,7%, a w roku 1970 - aż 5,7%. Autor zaznacza, że uprawa tych roślin jest powiązana z obszarami, w których występuje dobrej jakości gleba. Również wpływ ma odległość od cukrowni. R. Kulikowski podaje tutaj za przykład rejony miasta Łapy, które cieszą się jedną z większych cukrowni w kraju. W 2002 roku aż nieco ponad 20% powierzchni zasiewów w tamtym rejonie stanowiły buraki cukrowe. Wysoki udział uprawy tych roślin posiadały tereny charakteryzujące się korzystnymi warunkami rolniczymi (R. Kulikowski 2013, s. 39-40).

Uprawa rzepaku

R. Kulikowski twierdzi, że rzepak, jako jedna z roślin oleistych ma w Polsce duże znaczenie. Tworzony z niego olej rzepakowy używany jest zarówno w celach przemysłowych, jak i konsumpcyjnych. Wzrasta również jego udział w produkcji biopaliw. Kulikowski zaznacza też, że w najbliższych latach możemy spodziewać się, że powierzchnia, na której uprawiany jest rzepak wzrośnie. Jest to spowodowane zwiększeniem przez Polskę udziału oleju w produkcji biopaliw (R. Kulikowski 2013, s. 41-42).

A. Jarczyk pisze, że obecnie uprawia się inne odmiany rzepaku niż dawniej. Nazywane są one podwójnie ulepszonymi lub dwuzerowymi. Są pozbawione związków, które występowały w poprzednich odmianach, a były niepożądane, ponieważ zmniejszały wartość smakową oleju, a także jego wartość odżywczą (A. Jarczyk 2001, s. 154).

Tytoń i jego wyroby

Zdaniem A. Kulikowskiego, tytoń ma trochę większe znaczenie gospodarcze niż reszta roślin wykorzystywanych w przemyśle. Jest szkodliwy dla zdrowia, jednak jest częstą używką stosowaną przez wielu ludzi. Jest na niego nałożona akcyza, stanowi więc jedno z dość dużych źródeł dochodu państwa (R. Kulikowski 2013, s. 42). Jak mówi D. Kołożyn-Krajewska, tytoń jest traktowany jako używka dlatego, że posiada nikotynę. Coraz częstsze jednak staje się wytwarzanie tytoniu, który zawiera jej mniejszą ilość. Nie sprzedaje się dużych ilości tytoniu fajkowego czy do cygar. Podstawowym produktem, do którego używany jest tytoń są papierosy (D. Kołożyn-Krajewska 2004, s. 230).

Rośliny włókniste

G. Spychalski pisze, że rośliny włókniste są takimi roślinami, które posiadają więcej tkanki włóknistej, którą można oddzielić w celu późniejszego przerobienia na różne produkty. Autor podaje, że w dzisiejszych czasach włókno lniane to produkt luksusowy, ekskluzywny. Włókno konopne charakteryzuje się wysoką trwałością w sytuacjach wysokiej wilgoci. Z tego powodu właśnie z konopii wytwarzano worki czy żagle. W Europie konopi używa się w przemyśle budowlanym, jako materiału izolacyjnego. Autor twierdzi, że wpływają również na obniżenie emisji dwutlenku węgla, ponieważ go absorbują (G. Spychalski 2014, s. 190-191).

Jak podaje R. Kulikowski, len i konopie są roślinami włóknistymi uprawianymi w Polsce. Mają one udział w przemyśle włókienniczym oraz olejarskim. Od początku lat 60. uprawy lnu i konopii zostały w dużym stopniu ograniczone. Było to spowodowane importowaniem bawełny a także zwiększeniem wytwarzania syntetycznych włókien. Ważnym czynnikiem był też duży nakład pracy związany z uprawą tych roślin. Autor zaznacza, że uprawa konopii w ostatnich latach spadła prawie do zera. Powodem są jej odurzające właściwości, a także fakt, że niezbędne jest uzyskanie pozwolenia na uprawę od wojewody (R. Kulikowski 2013, s. 42-43).

Ziemniak i jego przetwórstwo

Jak podaje K. Zgórska, ziemniak jest jedną z podstawowych roślin uprawnych na świecie. Największą uprawą tej rośliny cieszą się Chiny oraz Indie. Ziemniaki używane są dwóch rodzajach przetwórstwa (K. Zgórska 2013, s. 5-8):

• przetwórstwo spożywcze - mogą być przetwarzane na produkty mrożone, mokre, smażone (np. chipsy lub frytki) a także produkty suszone. Autorka zauważa, że w 2012 roku około połowę całej uprawy ziemniaków przeznaczono właśnie na przetwórstwo spożywcze.
• przetwórstwo przemysłowe - w tym sektorze wyróżniamy produkcję skrobi oraz etanolu, które biorą udział np. w przemyśle chemicznym czy farmaceutycznym. K. Zgórska podaje, że w 2012 roku aż 39% całej uprawy ziemniaka zostało użyte do produkcji skrobi. W latach 70. i 80. spirytus był produkowany głównie z ziemniaków. Mimo że aktualnie do produkcji etanolu używa się w większości zbóż, to ziemniaki nadal odgrywają dużą rolę.

Kukurydza-wykorzystanie przemysłowe i energetyczne

I. Niedziółka i M. Szymanek mówią o kilku podgatunkach kukurydzy, które są bazą surowcową dla różnych rodzajów przemysłu, w szczególności rolnego i spożywczego, lecz coraz większą rolę odgrywają również w przemyśle chemicznym i energetycznym. Kukurydza jest używana do produkcji skrobi. Przetwarza się ją także w młynarstwie, głównie do produkcji grubej kaszy, nazywanej grysem. W browarnictwie stanowi dodatek do słodu. Ziaren tej rośliny używa się przy produkcji biopaliw. Takim produktem jest odwodniony alkohol etylowy, który otrzymuje się dzięki fermentowaniu skrobi. W przeciwieństwie do ziemniaków, odpady, które powstają po takim procesie nie zagrażają środowisku i można je w całości przetworzyć i zagospodarować. Autorzy wspominają o jeszcze jednym rodzaju-kukurydzy cukrowej. Charakteryzuje się ona walorami odżywczymi a także smakowymi. Może być spożywana zarówno na surowo, jak i po obróbce termicznej. Ziarna tej kukurydzy mogą zostać przetworzone na mąkę i kaszę (I. Niedziółka, M. Szymanek 2003, s. 115-120).

Rośliny energetyczne

A. Kacprzak i współautorzy podają, że w Polsce coraz częściej pojawiają się plantacje roślin energetycznych, które mogą zostać przetworzone w celu produkcji paliw oraz do wytwarzania energii cieplnej i elektrycznej. Te rośliny cechuje duży przyrost roczny (A. Kacprzak i in. 2012, s. 282).

Jak podają S. Szczukowski i J. Tworkowski, jednymi z najlepiej rokujących roślin nieżywnościowych są krzewiaste gatunki wierzb Salix sp. Warto zwrócić uwagę na możliwość zastosowania ich biomasy w celach energetycznych. Drewno tej rośliny może być przetwarzane na ekologiczne paliwo. Taki surowiec, w przeciwieństwie do kopalnianych jest źródłem praktycznie niewyczerpalnym, które samo się odtwarza. Autorzy zauważają, że spalanie drewna jest bardziej przyjazne dla środowiska, niż spalanie węgla. Może to być alternatywny sposób produkcji energii odnawialnej (S. Szczukowski, J. Tworkowski 1999, s. 70-71).

Rośliny przemysłowe — artykuły polecane

Grupy żywności — Zasoby nieodnawialne — Metale szlachetne — Wartości odżywcze — Gospodarstwo ekologiczne — Zasoby naturalne — Paliwa kopalne — Energia odnawialna — Zanieczyszczenie powietrza — Oscylator stochastyczny

Bibliografia

• Jarczyk A. (2001), Technologia żywności, WSiP, Warszawa
• Kacprzak A., Michalska K., Romanowska-Duda Z., Grzesik M. (2012), Rośliny energetyczne jako cenny surowiec do produkcji biogazu, Kosmos, 61 (2)
• Kołożyn-Krajewska D., Sikora T. (2004), Towaroznawstwo żywności, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
• Kulikowski R. (2013), Produkcja i towarowość rolnictwa w Polsce: przemiany i zróżnicowania przestrzenne po II wojnie światowej, IGiPZ PAN
• Niedziółka I., Szymanek M. (2003), Przemysłowe i energetyczne wykorzystanie ziarna kukurydzy, Motor. I Energ. Rol., nr 5
• Spychalski G. (2014), Wybrane aspekty uprawy roślin włóknistych i zielarskich w wielkopolskim rolnictwie, Stowarzyszenie ekonomistów rolnictwa i agrobiznesu, tom XVI, zeszyt 1
• Szczukowski S., Tworkowski J. (1999), Gospodarcze i przyrodnicze znaczenie krzewiastych wierzb Salix sp, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 468
• Zgórska K. (2013), Wykorzystanie ziemniaków do celów spożywczych i przemysłowych, Inżynieria Przetwórstwa Spożywczego, nr 3

Autor: Katarzyna Kozioł