Kodeks Hammurabiego

Kodeks Hammurabiego to zbiór przepisów prawnych, zapisanych na kamiennej steli, przy pomocy pisma klinowego. Kodeks ten powstał za panowania króla Babilonu Hammurabiego (1792-1750 r. p. n. e.) (M. Kuryłowicz 2013, s.157).

Kodeks Hammurabiego składa się z 282 paragrafów, które regulują różne aspekty życia codziennego w Babilonii. Dotyczą one m.in. prawa rodzinnego, handlu, własności, kary śmierci i kar cielesnych. Kodeks ten był oparty na zasadzie „oko za oko, ząb za ząb”, co oznaczało zastosowanie zasady odpowiedzialności karnej proporcjonalnej do popełnionego przestępstwa.

Jednym z głównych celów Kodeksu Hammurabiego było ustanowienie porządku społecznego i zapewnienie sprawiedliwości w społeczeństwie. Hammurabi wierzył, że sprawiedliwe i konsekwentne stosowanie prawa przyczyni się do stabilności i harmonii w państwie. Dlatego też, kodeks ten zawierał szczegółowe instrukcje dotyczące procedur sądowych i sankcji za złamanie prawa.

Kodeks Hammurabiego miał również na celu ochronę słabszych członków społeczeństwa, takich jak kobiety, niewolnicy i biedni. Wprowadzał on równowagę między różnymi grupami społecznymi i ustanawiał prawa i obowiązki dla każdego obywatela. Na przykład, kodeks przewidywał ochronę własności kobiet, a także określał kary za znęcanie się nad niewolnikami.

Ten starożytny kodeks prawny jest również ważnym źródłem informacji na temat życia i obyczajów w starożytnej Babilonii. Przykłady zapisane w kodeksie dają nam wgląd w strukturę społeczną, ekonomiczną i polityczną tamtych czasów. Odkrycie Kodeksu Hammurabiego miało ogromny wpływ na badania nad historią prawa i zarządzania, a także na nasze zrozumienie kultury i cywilizacji starożytnych cywilizacji.

Zarys odkrycia

Odkrycia tekstu wyrytego na bazaltowej steli z czarnego diorytu dokonali w 1901 roku francuscy uczeni w ekspedycji archeologicznej J. de Morgana w Suzie (D. Mielnik 2017, s.29). W tamte rejony został wywieziony prawdopodobnie jako łup wojenny, przez króla Elamu Szutruk-Nahhunte II ok. 1157 r. p.n.e (W. Sochacki 2016 s.19). Po raz pierwszy Kodeks został opublikowany w 1902 roku przez J.V. Scheila, a od tego czasu był wielokrotnie publikowany. Obecnie kamień jest przechowywany w Luwrze (S. Sztaba 2013, s.97).

Struktura Kodeksu

Można zauważyć podział tekstu na 3 części:

• Część wstępna - w tej części znajdują się wyjaśnienia o tym, jak Hammurabi otrzymał godność królewską za sprawą której może egzekwować sprawiedliwość na ziemi. Zaznacza boskie pochodzenie i opisuje bliską więź z bóstwami Babilonii. Podaje jak przyczynił się do tego by wzrastał dobrobyt i dostatek królestwa.
• Część zasadnicza - w niej wypisane są paragrafy, które zawierają opis czynu zabronionego i przewidywana kara.
• Część końcowa - w której Hammurabi przedstawia siebie jako najlepszego władcę, który zapewnia ochronę przed niesprawiedliwością. Ta część zawiera również anatemę czyli pewnego rodzaju klątwę, której miałaby doznać osoba bezczeszcząca Kodeks lub ta, która kwestionuje zapisane wyroki (S. Sztaba 2013, s.103).

Charakterystyka Kodeksu

Kopia kodeksu Hammurabiego w berlińskim muzeum

Kodeks Hammurabiego był:

1. Zbiorem zawierającym prawa, które miały charakter kazuistyczny, a więc rozstrzygane były szczegółowe problemy przez stosowanie do nich odpowiednio dobranych zasad (Nowa Encyklopedia Powszechna 2003, s.414).
2. Prawdopodobnie nie był nową kodyfikacją lecz kompilacją ówczesnego prawa. Kodeks Hammurabiego poprzedzały prawa sumeryjskie oraz akadyjskie (D. Mielnik 2017, s.24).
3. Według niektórych, zapis norm był nieuporządkowany i chaotyczny (M. Kuryłowicz 2013, s.158).
4. Po raz pierwszy została wprowadzona zasada talionu, oznaczało to równą odpłatę za czyny (symbolizowana słynną sentencją oko za oko, ząb za ząb) (W. Sochacki 2016, s.19).
5. W poszczególnych paragrafach, których było 282, można znaleźć krótki opis co należy robić w przypadku fałszywych oskarżeń, w przypadku zagarnięć lub nie upilnowania powierzonego zboża, opis kary za cudzołóstwo, kazirodztwo, za rękoczyny i uszkodzenia ciała, uderzenie kobiety ciężarnej, dla lekarzy którzy dokonali nieudanej operacji czy nawet niedbalstwo murarza.

Przykłady paragrafów znajdujących się w Kodeksie:

• "§ 1 Jeśli obywatel, obywatela oskarżył i morderstwo mu zarzucił, a nie udowodnił mu (tego), oskarżyciel zostanie zabity kary za kradzież i pomówienia.
• § 6 Jeśli obywatel mienie boga lub pałacu skradł, obywatel ten zostanie zabity i ten, który rzecz skradzioną w swe ręce przyjął zostanie także zabity.
• § 11 jeżeli właściciel zguby świadków znających zgubę jego nie przyprowadził, jest kłamcą, oszczerstwo rzucił (i) zostanie zabity.
• § 15 Jeśli obywatel niewolnikowi pałacu albo niewolnicy pałacu, albo niewolnikowi muśkena, albo niewolnicy muśkena przez Bramę Główną pozwolił wyjść, zostanie zabity.
• § 17. Jeśli obywatel niewolnika albo niewolnicę zbiegłych w stepie pochwycił i panu jego oddał go (ją), dwa szekle srebra pan niewolnika da jemu.
• § 22. Jeśli obywatel rabunku dokonał i został złapany, człowiek ten zostanie zabity.
• § 25 Jeżeli w domu obywatela pożar wybuchł (a inny) obywatel, który go ugasić przyszedł, na dobytek pana domu podniósł swój wzrok i dobytek pana domu wziął, człowiek ów w ogień ten zostanie wrzucony.
• § 197. jeżeli kość obywatela złamał, kość mu złamią.
• § 200. Jeśli obywatel ząb obywatelowi równemu sobie wybił, ząb wybiją mu.
• § 205. Jeśli niewolnik obywatela w policzek obywatela uderzył, ucho mu utną.
• § 213. Jeśli niewolnicę obywatela uderzył i sprawił, że płód swój poroniła, 2 szekle srebra zapłaci" (M. Pędracki 1997, s.18).

Struktura Kodeksu Hammurabiego

Trzy główne części Kodeksu: wstępna, zasadnicza, końcowa

Kodeks Hammurabiego, nazywany także Kodeksem Hammurabiego, jest jednym z najstarszych zachowanych zapisów prawa w historii ludzkości. Składa się z trzech głównych części: wstępnej, zasadniczej i końcowej. Każda z tych części pełni odrębne role i ma własne cele.

Wstępna część Kodeksu stanowi wprowadzenie do prawa i wyjaśnienie jego znaczenia. To tutaj Hammurabi, ówczesny król Babilonu, przedstawia swój status jako władcę, który otrzymał te prawa od bogów. Wyjaśnia również, że jego celem jest zaprowadzenie sprawiedliwości i ochrona słabych przed silnymi. Wstęp jest więc nie tylko formalnym wprowadzeniem, ale także ma na celu legitymizację władzy Hammurabiego oraz podkreślenie sprawiedliwości, która ma być realizowana przez przepisy Kodeksu.

Część zasadnicza Kodeksu Hammurabiego zawiera przepisy dotyczące różnych czynów zabronionych i przewidzianych kar. Jest to największa część Kodeksu i zawiera wiele szczegółowych przepisów dotyczących m.in. własności, handlu, rodziny, pracy, kontraktów, zobowiązań, przestępstw i kar. Przepisy te mają na celu regulację życia społecznego i zapewnienie porządku w społeczeństwie babilońskim. Hammurabi starał się stworzyć spójny system prawa, który miał być stosowany w całym królestwie.

Końcowa część Kodeksu Hammurabiego zawiera postanowienia dotyczące egzekucji przepisów i zabezpieczenia przestrzegania prawa. Hammurabi wprowadził sankcje dla osób, które nie przestrzegały postanowień Kodeksu, takie jak kary pieniężne, wykluczenie z grupy społecznej czy nawet kary śmierci. W ten sposób starał się zapewnić, że przepisy Kodeksu będą egzekwowane i przestrzegane przez wszystkich obywateli. Końcowa część Kodeksu zawierała również procedury sądowe oraz informacje dotyczące roli sędziów i świadków.

Znaczenie Kodeksu Hammurabiego

Jako jeden z najstarszych zapisanych kodeksów prawnych na świecie

Kodeks Hammurabiego, zapisany w 1754 roku p.n.e., jest jednym z najstarszych dokumentów prawa na świecie. Jego znaczenie jako dokumentu o znaczeniu historycznym i kulturowym nie może być przecenione. Kodeks ten jest dowodem na zaawansowany system prawny i organizację społeczną starożytnej Babilonii.

Kodeks Hammurabiego zawiera 282 prawa i regulacje, które regulują różne aspekty życia społecznego i gospodarczego. Jest to zbiór przepisów, które miały na celu uregulowanie stosunków między obywatelami, a także między obywatelami a władzą. Kodeks ten jest kluczowym źródłem w badaniach nad historią prawa i organizacją społeczną starożytnej Babilonii.

Jako cenny materiał źródłowy dla badaczy historii i prawa starożytnego Bliskiego Wschodu

Kodeks Hammurabiego jest niezwykle cennym materiałem źródłowym dla badaczy historii i prawa starożytnego Bliskiego Wschodu. Zawarte w nim przepisy pozwalają na rekonstrukcję społeczeństwa i prawa starożytnej Babilonii.

Przez analizę Kodeksu Hammurabiego badacze mogą poznać strukturę społeczną, hierarchię władzy, zasady dziedziczenia, prawa własności, prawa rodzinne oraz kary za łamanie prawa w starożytnym Babilonie. To nieocenione źródło informacji, które pozwala lepiej zrozumieć życie codzienne i organizację społeczeństwa w tej starożytnej cywilizacji.

Badacze wykorzystują Kodeks Hammurabiego również w badaniach nad historią i prawem starożytnego Bliskiego Wschodu. Ten zbiór przepisów daje wgląd w kulturę, społeczeństwo i instytucje prawne tego regionu, co przyczynia się do lepszego zrozumienia tamtejszych cywilizacji.

Jako narzędzie o znaczeniu dla rozwoju prawa na całym świecie

Kodeks Hammurabiego miał ogromny wpływ na rozwój prawa nie tylko na Bliskim Wschodzie, ale również na całym świecie. Jego przepisy i zasady miały wpływ na kształtowanie się późniejszych systemów prawnych, takich jak prawo rzymskie i prawo kanoniczne.

Wprowadzenie kodeksu praw w Babilonii miało ogromne znaczenie dla rozwoju prawa na Bliskim Wschodzie i w starożytnym świecie. Kodeks Hammurabiego wprowadził nowe zasady dotyczące odpowiedzialności, karania przestępstw oraz ochrony praw jednostki. Te innowacyjne przepisy miały wpływ na rozwój prawa w innych cywilizacjach starożytnego świata.

Wpływ Kodeksu Hammurabiego widoczny jest również w późniejszych systemach prawnych. Zarówno prawo rzymskie, jak i prawo kanoniczne czerpały z niego inspirację. Zasady i koncepcje zawarte w Kodeksie Hammurabiego były podstawą dla wielu późniejszych kodeksów prawnych i miały wpływ na kształtowanie się prawa na całym świecie.

Kodeks Hammurabiego — artykuły polecane

Masa spadkowa — Kodeks — Kodyfikacja — Konwencja wiedeńska — Kodeks karny — Autorzy tekstów — Ustawa o prawie autorskim — Autorskie prawa osobiste — Demokracja bezpośrednia

Bibliografia

• Kuryłowicz M. (2013), Kilka uwag o postępowaniu sądowym w kodeksie Hammurabiego, Studia Iuridica Lublinensia, Tom 19
• Mielnik D. (2017), Kara śmierci w polskim prawie karnym. Refleksje historyczno-dogmatyczne, Wydawnictwo Archaegraph, Łódź
• Pędracki M. (1997), Przepisy prawne najstarszych kodeksów mezopotamskich ustanawiające kary dla ludzi wolnych, Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki, Tom 6, nr 2
• PWN (2004), Nowa encyklopedia powszechna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Sochacki W. (2016), Kodeks Hammurabiego i jego geneza, Starożytność, Wydawnictwo Druzus, Warszawa
• Sztaba S. (2013), Kodeks Hammurabiego widziany oczami ekonomisty, Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społeczne Studia i Prace, Warszawa, nr 1

Autor: Monika Głowacz